بهای نفتا، محصولی که از آن به‌عنوان شاخص قیمت طیف گسترده‌‌‌ای از محصولات پتروشیمی یاد می‌شود، ظرف ۶ماه اخیر در بازارهای آسیایی کاهش نرخ ۵۰درصدی و ظرف یک‌هفته اخیر افت ۵/ ۴درصدی داشته است. احتمال بروز رکود اقتصادی در دنیا، به‌خصوص چین و عقبگرد بهای نفت‌خام، عوامل اصلی کاهش ۵۰درصدی بهای نفتا هستند؛ هرچند تاثیر کاهش تقاضا به‌مراتب بیشتر از نوسان نرخ نفت است. در این شرایط افزایش نرخ ارز نیمایی در بازار داخل مانع از آن شده است تا کل کاهش قیمت جهانی در قیمت‌های پایه داخلی منعکس شود و در عین حال روند رو به رشد نرخ ارز در بازار داخل با جهش تقاضا و ایجاد رقابت میان متقاضیان، زمینه صعود قیمت فروش این محصولات در بازار داخل را فراهم کرده است.

استقبال از عرضه‌‌‌های پتروشیمی‌‌‌ها

بررسی روند معاملات محصولات پلیمری و شیمیایی عرضه‌شده در بازار فیزیکی بورس‌کالای ایران از استمرار رونق در معاملات این بخش حکایت دارد، به نحوی که حجم فروش محصولات پلیمری و شیمیایی از این بازار در هفته منتهی به‌ روز یکشنبه 24مهرماه در نرخی بالاتر از میانگین حجم فروش هفتگی در سال قبل قرار گرفت. رونق رینگ پتروشیمی در بازار فیزیکی بورس‌کالا با محرک ارزی از هفته‌‌‌های گذشته آغاز شده است و همچنان ادامه دارد. در شرایطی که بازار جهانی اغلب کامودیتی‌‌‌ها به‌استثنای مواد غذایی با افت محسوس تقاضای متاثر از واهمه از بروز رکود اقتصادی مواجه است، سیگنال مثبت ارزی عامل رونق رینگ پتروشیمی کشور شده است. اگرچه نرخ پایه محصولات پتروشیمی براساس نرخ ارز نیمایی تعیین می‌شود؛ اما نوسان ارز در بازار آزاد به رفتار معامله‌‌‌گران این بازار جهت می‌دهد.

به این ترتیب در شرایطی که بازار جهانی اغلب محصولات پتروشیمی با غلبه سیگنال کاهش نرخ مواجه است، نوسان مثبت نرخ ارز در بازار آزاد به رونق رینگ پتروشیمی داخل منجر شده است. ظرف دومین و سومین هفته از مهرماه امسال نرخ دلار در بازار آزاد در محدود 32‌هزار و 500تومان تا 33‌هزار و 300تومان نوسان داشت که این ارقام رکورد تاریخی دلار در بازار آزاد کشور نیز به شمار می‌رود. ظرف این مدت بانک‌مرکزی توانسته است برای بازه زمانی کوتاهی با تزریق ارز به بازار، به افت نرخ دلار در بازار آزاد منجر شود؛ اما انتظارات تورمی میان فعالان بخش تولید و سرمایه‌گذاران در بازارهای کالایی مثبت است و این موضوع باعث شده است تا به‌رغم کاهش مقطعی نرخ ارز، همچنان صنایع تکمیلی فعال در حوزه پتروشیمی در کشور برای خرید مواد اولیه عزم جدی داشته باشند.

کم‌‌‌محلی بازار داخل به سیگنال جهانی

بهای نفتا در بازارهای آسیا ظرف 6ماه اخیر کاهش 50درصدی داشت. افت بهای نفت‌خام و کاهش فعالیت اقتصادی در چین عامل عقبگرد 50درصدی نفتا در بازارهای آسیاست. نفتا ماده اولیه مصرفی در تولید انواع محصولات پلیمری است و از آن به‌‌‌عنوان شاخص قیمت طیف گسترده‌‌‌ای از محصولات پتروشیمی نیز یاد می‌شود. این محصول از جمله فرآورده‌‌‌های نفتی بوده و از آنجا که جزو مشتقات نفتی است، از نوسانات بهای نفت‌خام در بازارهای جهانی سیگنال می‌گیرد. در عین حال روند عرضه و تقاضا نیز بر نوسان نرخ آن اثرگذار است.

بهای نفتا روز جمعه 14اکتبر به 660دلار به‌ازای هر تن رسید. این نرخ حدود 35دلار به‌ازای هر تن از کف قیمت ثبت‌شده برای این محصول در ماه سپتامبر بیشتر است؛ اما همچنان این محصول با نرخی حدود 50درصد کمتر از رکورد قیمتی ثبت‌شده برای آن در سال‌جاری که در ماه مارس به ثبت رسید معامله می‌شود. ظرف روزهای ابتدایی ماه اکتبر، نفتا در بازارهای جهانی به مسیر رشد نرخ بازگشت و در روز هفتم اکتبر تا 690دلار نیز اوج گرفت؛ اما افزایش آمار مبتلایان به کرونا در چین و افزایش مجدد سختگیری کرونایی در این کشور به‌‌‌عنوان بزرگ‌ترین مصرف‌کننده این محصول، زمینه افت مجدد بهای آن در هفته دوم ماه اکتبر را فراهم کرد. نگرانی نسبت به اختلال در عرضه نفت با استمرار جنگ در اروپای شرقی و تصمیم کشورهای گروه اوپک‌پلاس برای کاهش تولید عامل رشد بهای نفتا در بازارهای جهانی ظرف هفته ابتدایی ماه اکتبر بود. با این حال، سیگنال افت تقاضا از سوی چینی‌‌‌ها به‌مراتب قوی‌‌‌تر بود.

اداره ملی آمار چین اعلام کرد تولید اتیلن که نشانگر تقاضای پتروشیمی چین است، در ماه اوت به 2میلیون و 220‌هزار تن رسید که این رقم 9‌درصد از رقم تولیدشده در مدت مشابه سال قبل کمتر بود. اگرچه بر میزان فعالیت صنعتی در چین طی ماه سپتامبر تا حدی افزوده شد؛ اما با شیوع مجدد کرونا و وضع محدودیت جدید در این کشور برآورد می‌شود که از میزان فعالیت واحدهای پتروشیمی این کشور ظرف ماه اکتبر کاسته شود. این موضوع عامل تضعیف بیشتر نرخ نفتا در نیمه دوم ماه اکتبر خواهد بود.  آتسوشی تاکدا، اقتصاددان ارشد موسسه تحقیقات اقتصادی ایتوچو، گفت: مصرف داخلی چین به دلیل استمرار اقدامات قرنطینه هنوز به‌‌‌طور کامل بهبود نیافته است. کاهش تقاضای محصولات پتروشیمی در چین باعث مازاد عرضه در سراسر آسیا شده است. طبق گزارش انجمن صنایع پتروشیمی ژاپن، تولیدکنندگان ژاپنی در ماه اوت حدود 40‌درصد پلی‌اتیلن و پلی‌استایرن کمتری صادر کردند. به این ترتیب در حالی که بسیاری از صنایع پتروشیمی مادر در دنیا با کمبود تقاضا مواجه‌اند و این موضوع استمرار تولید آنها را با تهدید روبه‌رو کرده است، رینگ محصولات پتروشیمی در بازار ایران پررونق است.

قیمت‌های پایه با ترکیبی از کاهش و افزایش

دفتر توسعه صنایع تکمیلی، نرخ پایه محصولات پلیمری و شیمیایی برای عرضه در هفته جاری از روز دوشنبه 25مهر تا یکشنبه اول آبان‌ماه را در حالی اعلام کرد که نرخ ارز نیمایی به‌عنوان معیار تعیین قیمت پایه محصولات پتروشیمی برابر 27‌هزار و 147تومان در نظر گرفته شد که این رقم نسبت به نرخ ارز نیمایی معیار در هفته قبل رشد 38/ 0درصدی داشت.  نرخ ارز نیمایی اثرگذار بر تعیین قیمت پایه نسبت به نرخ ارز نیمایی هفته قبل افزایشی بود؛ اما نرخ پایه 29محصول پلیمری کاهش و تنها نرخ پایه 11محصول افزایش داشت. به این ترتیب باید اذعان کرد که اثرگذاری کاهش نرخ جهانی در افت قیمت‌های پایه محصولات پلیمری بیش از افزایش نرخ ارز نیمایی بود.  قیمت پایه محصولات شیمیایی نیز با ترکیبی از افزایش و کاهش قیمت در میان محصولات مختلف اعلام شد. از 20محصول این زیرگروه، نرخ 11محصول با افزایش و نرخ 9محصول با کاهش قیمت اعلام شد.