اوایل سال 1381، به تشکیلات شرکت ملی صنایع پتروشیمی ، دفتر تازه‌ای اضافه شد تا حامی صنایع تکمیلی بوده و در راستای توسعه این صنایع قدم بردارد اما فعالان حاضر در صنایع تکمیلی بر این باورند که به مرور زمان مدیریت توسعه صنایع تکمیلی اهداف خود را در میان حجم بالای امور محوله گم کرد و بیش از آنکه حامی توسعه صنایع تکمیلی باشد، درگیر مدیریت بازار شده و طرح و برنامه‌هایی که حاکی از اقدام برای توسعه صنایع پایین‌دستی باشد آنچنان که انتظار می‌رفت دیده نمی‌شود. از سوی دیگر نظام مدیریتی چندپاره در زنجیره تولید، عرضه و بازار هم سبب شده تا صاحبان صنایع در رینگ تولید میان مدیریت توسعه صنایع پایین‌دستی، وزارت صمت، وزارت نفت و سایر نهادهای تصمیم‌گیر سرگردان شوند که شاید با تجمیع امور در مدیریت توسعه صنایع پایین‌دستی شرکت ملی پتروشیمی این وضعیت تا حدی ساماندهی شود. به همین منظور برای شفاف شدن ارکان مدیریت در صنعت پلیمر و پتروشیمی و همچنین اطلاع از طرح‌ها و برنامه‌های حمایتی مدیریت توسعه صنایع پائین دستی به مصاحبه با مهندس عباس غلامی، مدیر توسعه صنایع پایین‌دستی شرکت ملی صنایع پتروشیمی نشستیم که در ادامه می‌خوانید:

-همانطور که از نام مدیریت توسعه صنایع پایین‌دستی مشخص است، خواسته صنایع تکمیلی از این مدیریت این است که در راستای توسعه و حمایت از آن‌ها گام بردارد اما در عمل شواهدی از فعالیت برای توسعه صنایع تکمیلی دیده نمی‌شود و عملا مدیریت درگیر موضوع تنظیم بازار شده است. در این زمینه توضیح دهید که چه برنامه‌ای برای توسعه و حمایت از صنایع تکمیلی طراحی کرده‌اید؟ آیا ساختاری که در شرح وظایف مدیریت توسعه صنایع تکمیلی در نظر گرفته شده، این مدیریت را از فعالیت اصلی خود دور نکرده است؟

مهندس غلامی: جایگاه دفتر توسعه صنایع پایین دستی به تازگی به مدیریت ارتقا یافته است و این تصمیم هم به دلیل نگاه ویژه‌ای که به صنایع تکمیلی چه در شرکت ملی صنایع پتروشیمی و چه از طرف شخص رییس‌جمهور وجود دارد، گرفته شده است. مدیریت توسعه صنایع پائین دستی سالهاست درگیر مسئله مهم تنظیم بازار محصولات پتروشیمی بوده، به گونه ای که به یکی از رسالتهای اصلی خود که توسعه صنایع پائین دستی می‌شود بسیار کم ورود کرده است. اما آنچه اکنون به عنوان یکی از برنامه های اصلی دنبال می‌کنیم، یافتن حلقه‌های مفقوده محصولات پتروشیمی با محوریت توسعه صنایع پایین‌دستی بوده که بدین منظور قرار است جلساتی با انجمن‌های مرتبط برگزار گردد. در واقع در تشریح این برنامه باید گفت به دنبال آن هستیم که فهرستی از مواد اولیه مورد نیاز صنایع تکمیلی را که در کشور کمبود داریم و به صورت کامل یا بخشی از آن از محل واردات تامین می‌شود تهیه کنیم. در این زمینه اطلاعاتی از وزارت صمت تهیه شده و داده‌هایی هم از میزان واردات از گمرک ج اا  به عنوان متولی دریافت شده است اما آنچه به دنبال آن هستیم این است که از ظرفیت تشکل‌ها برای راستی‌آزمایی و تکمیل این اطلاعات استفاده کنیم تا در راستای حمایت از صنایع تکمیلی جهت تامین مواد اولیه، یک نقشه راه مناسب برای رسیدن به این هدف مهم تهیه شود. به عبارتی به دنبال آن هستیم که به طور مستمر به کمک تمامی ذینفعان برنامه ریزی مناسب انجام پذیرفته و خروجی قابل استفاده‌ای برای صنایع داشته باشد.

برنامه دیگری که در راستای توسعه صنایع تکمیلی در حال پیگیری هست، ایجاد یک شهرک تخصصی صنایع پائین دستی پتروشیمی در منطقه ویژه اقتصادی پتروشیمی می باشد. برای انجام این کار به دلیل کمبود زمین در منطقه به دنبال توسعه منطقه ویژه ماهشهر بوده و در همین راستا اقداماتی جهت أخذ مجوزهای لازم حال انجام می باشد. در واقع به دنبال آن هستیم که پارک شیمیایی یا پارک پلیمری راه‌اندازی کنیم که کل تولید محصول نهایی زنجیره یعنی از میان دست تا پایین دست در این شهرک مستقر شود.

موضوع دیگری که مدیریت توسعه صنایع پایین دستی در حال پیگیری می باشد شناسایی ظرفیت های هر استان جهت توسعه صنایع پائین دستی، بر اساس آمایش سرزمین به کمک  مشاوران متخصص می باشد.

-با توجه به مسئولیت های محوله در تنظیم بازار، به نظر می‌رسد درگیری مدیریت توسعه صنایع پایین دستی در این زمینه این مدیریت را از ماموریت‌های دیگر خود دور کرده است. آیا به نظر شما شرکت ملی صنایع پتروشیمی امکانی برای اصلاح ساختار مدیریتی در این زمینه دارد؟

مهندس غلامی: پیش از پاسخ به این پرسش شاید بهتر باشد کمی به بحث ساختار مدیریت توسعه صنایع پائین دستی وارد شویم بحث تنظیم بازار هم یک شاخه از مدیریت توسعه صنایع پائین دستی است. مدیریت صنایع پایین دستی سه بخش دارد: 1- مطالعات و فرصت های سرمایه گذاری 2-تنظیم بازار 3- پشتیبانی. در سال‌های اخیر گلایه‌ای مطرح شده که حکایت از آن دارد که توجه مدیریت توسعه بیشتر معطوف به تنظیم بازار محصولات پتروشیمی شده است و به بخش توسعه صنایع پایین‌دستی توجه کمتری می شود، اما با تغییر و تحولات تازه‌ای که از سوی معاون محترم وزیر و مدیرعامل شرکت ملی صنایع پتروشیمی انجام پذیرفته، و تأکید ایشان مبنی بر اینکه رسالت اصلی این مدیریت، توسعه صنایع پائین دستی است توجه به این موضوع افزایش یافته است. در واقع ما در زمینه حمایت از صنایع تکمیلی به دنبال خروجی‌هایی نیستیم که در کتابخانه یا سایت به عنوان ویترین قرار داده شود بلکه به دنبال نتیجه‌ای هستیم که به توسعه صنایع تکمیلی کمک کند و در این زمینه حتما نیاز داریم از انجمن‌ها که اشراف اطلاعاتی دارند کمک بگیریم. به نوعی در یک جمع‌بندی باید بگویم اصلاحات ساختاری که در سوال خود مطرح کردید در اولویت ‌بندی‌ برنامه‌ریزی‌های ما در دوره مدیریتی جدید شروع شده است.

-با توجه به سوال قبلی درباره اصلاح ساختار، باید گفت این چندپارگی ساختار در مدیریت بازار و دستورالعمل تنظیم بازار هم دیده می‌شود، به نظر شما مسئولیت مدیریت بازار مواد پلیمری با کدام نهاد است؟ آیا شما برنامه‌ای برای ایجاد یک مدیریت واحد در این زمینه دارید؟در شرایط فعلی صنایع تکمیلی گاه به وزارت صمت مراجعه می‌کند و گاهی برای برخی مسائل دیگر به سراغ مدیریت توسعه صنایع پایین دستی پتروشیمی می‌آید و نتیجه چنین چندپارگی زیان صنایع تکمیلی است تا جایی که سال گذشته پنج هزار و پونصد میلیارد تومن هزینه رقابت به دلیل چندپارگی از سوی صنایع تکمیلی پرداخت شده است.

مهندس غلامی: در شرایط فعلی مرجع تمامی نهادهای ذیربط در بحث تنظیم بازار، از جمله مدیریت توسعه صنایع تکمیلی، دستورالعمل تنظیم بازار محصولات پتروشیمی است که به طور مشخص وظایف همه دستگاه‌ و نهادها در آن مشخص شده است. بر اساس این دستورالعمل، تعیین شده است که کدام موارد از طریق وزارت صمت پیگری شود، چه موضوعاتی از طریق مدیریت ما قابل پیگیری است و کدام مسائل باید به سازمان حمایت ارجاع داده شود. خروجی دستورالعمل تنظیم بازار بعد از ویرایش‌های متعدد به متن فعلی که در سال 1399 تدوین شد، تغییر کرد اما اکنون صنایع تکمیلی نسبت به مواردی از این دستورالعمل انتقادهایی دارد، از همین رو ما به تمامی ذیتفعان اطلاع داده ایم که پیشنهادات خود را برای بازنگری و اصلاح در مدت زمان تعیین شده اعلام کنند، تا همانطور که در سال 1399 تغییرات مورد نظر اعمال شد، برای سال 1401 هم مجددا پیشنهادها دریافت و مورد بررسی و اصلاح انجام پذیرد. تاکنون انجمن صنفی کارفرمائی صنعت پتروشیمی، شرکت تجارت صنعت خلیج فارس، وزارت صنعت، معدن و تجارت نظرات خود را ارسال کرده اند و انجمن ملی صنایع پلیمر ایران هم جلساتی را برای بازنگری برگزار کرده است تا پیشنهادات صنایع تکمیلی را تجمیع کند، بنابر این باید صبر کرد تا تغییرات جدید با توجه به پیشنهادات صنایع تکمیلی در دستورالعمل تنظیم بازار محصولات پتروشیمی اعمال شود.

از بلاتکلیفی برای حذف تبصره 5 تا انتقاد دفتر توسعه صنایع تکمیلی به شیوه اجرای عرضه تلفیقی

-یکی از موضوعاتی که در شرایط فعلی تبدیل به یکی از مشکلات صنایع تکمیلی شده، بحث کیفیت است. در حال حاضر اگر کیفیت یک کالا از نظر صنایع تکمیلی قابل قبول نباشد، عموما یا از طریق بورس کالا باید پیگیری کند یا از طریق مکاتبه با شرکت‌های پتروشیمی، آیا مدیریت توسعه صنایع پایین دستی برنامه‌ای در این راستا دارد که صاحبان صنایع بتوانند شکایات خود پیرامون موضوع کیفیت کلاهای عرضه شده از سوی مجتمع های پتروشیمی را از طریق این مدیریت که به نوعی قرار است موضوعات مرتبط با آن‌ها را پیگیری کند و در واقع حافظ منافع آن‌ها باشد، مطرح کنند؟

مهندس غلامی: یکی از برنامه‌هایی که در مدیریت توسعه صنایع پایین‌دستی پتروشیمی در حال برنامه‌ریزی است، طراحی و راه ا‌ندازی سامانه سماپ با هدف جمع آوری نظرات بر کیفیت محصولات مجتمع های پتروشیمی‌ها است. در شرایط فعلی همانطور که اشاره کردید، اگر صنایع تکمیلی درباره کیفیت کالا مشکل داشته باشد، شکایت خود را در بورس کالا مطرح کرده و موضوع مورد رسیدگی قرار میگیرد، و نمونه کالای مورد نظر به آزمایشگاه ارسال شده طی مراحلی اگر شرکت مجتمع پتروشیمی مقصر شناخته شود، صاحبان صنایع می‌توانند خسارت خود را دریافت کنند. تاکنون هم چندین پرونده به همین شیوه پیگیری شده و نتیجه هم گرفته شده است. در وهله دوم بعد از بورس کالا، مرجع رسیدگی مدیریت توسعه است و ما هم همواره تلاش کردیم موضوع تا رسیدن به نتیجه پیگیری شود. اما برای اینکه رسیدگی به پرونده‌های مرتبط با کیفیت به صورت تخصصی‌تر بررسی شود و کیفیت کالاهای مجتمع های پتروشیمی، از مشخصات فنی ارائه شده توسط لایسنسور فاصله نگیرد، در مدیریت توسعه صنایع پایین دستی پتروشیمی،سامانه سماپ طراحی شده و در حال تکمیل می باشد که تمام مشخصات فنی محصولات مجتمع‌های پتروشیمی در این سامانه وارد و تک به تک در کمیته مشخص شده مورد بررسی قرار می‌گیرد، در این کمیته مشخص می‌شود که کدام یک باید اصلاح شود و دیتاشیت‌های مرتبط به این سامانه بارگذاری می‌شود. از این طریق مشخصات فنی محصولات پتروشیمی‎‌هایی که به مرور از مشخصات ارائه شده توسط لایسنسورها فاصله گرفته اند، در روند خود اصلاحات ایجاد می‌کنند و دوباره به مشخصات فنی ارائه شده توسط لایسنسورها نزدیک می‌شوند. در واقع باید گفت دو موضوع مهم نیاز بود بصورت سیستمی در مدیریت توسعه صنایع پایین دستی پتروشیمی انجام شود، اولین نکته، سیستمی شدن موضوع کیفیت محصولات پتروشیمی می باشد که توضیحات آن ارائه شد و دومین موضوع، احصاء نیاز صنایع پایین دستی به مواد پتروشیمیایی (هم از نظر مقدار و هم از نظر نوع) بصورت سیستمی، در راستای توسعه زنجیره ارزش محصولات پتروشیمی است، که این مهم نیز بصورت  جداگانه بعنوان زیرمجموعه ای از سامانه سماپ توسط مدیریت توسعه صنایع پایین دستی پتروشیمی در دست طراحی و اجرا است.

-اعضای کمیته تخصصی که قرار است مشخصات فنی کالاها را بررسی کنند از چه نهادهایی هستند؟

مهندس غلامی: بر اساس دستورالعمل داخلی که درخصوص کمیته تخصصی مربوطه تعریف شده، در این کمیته برخی اعضا از جمله نماینده شرکت ملی صنایع پتروشیمی، شرکت پژوهش و فناوری پتروشیمی، شرکت صنعت، معدن و تجارت، شرکت بورس کالای ایران، شرکت بورس انرژی ایران ثابت هستند و برخی از جمله نمانیده/نمایندگان مجتمع های پتروشیمی، انجمن های صنایع پایین دستی و اعضاء هیئت علمی دانشگاهها بر حسب نیاز و به صورت مدعو حضور خواهند داشت.

-تهیه این دیتاشیت و به طور کلی طراحی این سامانه اتفاق بسیار خوبی است اما موضوعی که مطرح می‌شود این است که فرضا دیتاشیت‌ها تهیه شد، اما موضوع رعایت موارد ذکر شده در دیتاشیت‌هاست. تاکنون هم تولید کالا بر اساس یک ضوابطی انجام شده اما به مرور شاهد بودیم که مجتمع های پتروشیمی‌ از این ضوابط فاصله گرفتند. بنابراین سوالی که  وجود دارد این است که بخش نظارتی در این سامانه به چه صورت خواهد بود؟

مهندس غلامی: راهکاری که در این زمینه در نظر داریم این است که در سامانه سماپ، سطوح دسترسی متفاوتی برای اعضای کمیته در نظر گرفته می‌شود و در صورت وجود مغایرت در هر کدام از دیتاشیت‌ها نمایندگان حاضر می‌توانند مغایرت را در سامانه اعلام کنند. یعنی اگر بورس کالا در دیتاشیت یک مجتمع پتروشیمی مغایرت دید، در سامانه این موضوع را ثبت کرده و مدیریت توسعه صنایع پایین دستی پتروشیمی (بعنوان رییس کمیته تخصصی مربوطه) بررسی می‌کند. به همین ترتیب نمایندگان تشکل‌ها هم با توجه به سطح دسترسی اگر کیفیت ارائه شده کالا از سوی یک مجتمع پتروشیمی با آنچه در دیتاشیت‌ها عنوان شده بود مغایرت داشت می‌تواند شکایت خود را در سامانه ثبت کند. در نهایت تمام این موارد در کمیته‌ای با حضور تمامی نمایندگان از نماینده پتروشیمی تا تشکل‌ها، مطرح و بررسی می‌شود تا کیفیت با توجه به مشخصات ارائه شده توسط لایسنسورها اصلاح شود. در واقع مصرف‌کننده نهایی شکایت را چه به بورس کالا گزارش کند، چه به تشکلی که در آن عضویت دارد و چه به وزارت صمت، یکی از این نهادها باید موضوع را در سامانه طرح کرده تا در کمیته تشکیل شده رسیدگی شود.

-آیا اقدامات شما برای موضوع کیفیت‌ سنجی به طراحی این سامانه خلاصه می‌شود یا برنامه‌های دیگری هم در دست اقدام دارید؟

مهندس غلامی: در کنار طراحی این سامانه، مکانیزم های دیگری مانند آزمایشگاه ثالث مرجع هم داریم. به این معنی که وقتی از یک کالای واحد که از سوی یک مجتمع پتروشیمی مشخصی تولید می‌گردد، شکایتی در سامانه ثبت می شود، کالای موردنظر به آزمایشگاه‌های ثالث مرجع ارسال می‌شود تا مشخص شود که نتیجه این شکایات چیست، و آیا واقعا مجتمع پتروشیمی از مشخصات فنی تعیین شده فاصله گرفته است یا خیر. تغییری که با راه‌اندازی این سامانه رخ می‌دهد در واقع موضوع آزمایشگاه‌های ثالث مرجع است. تاکنون رویه به این صورت بوده است که بعد از اعلام شکایت، مجتمع های پتروشیمی‌ خودشان اقدام به تست می‌کردند و نتیجه را به نهاد مربوطه اطلاع می‌دادند، اما با راه اندازی سامانه مذکور، آزمایشها توسط آزمایشگاه ثالت مرجع انجام خواهد شد.

-با توجه به توضیحات شما، این سامانه چه زمانی راه‌اندازی می‌شود؟

مهندس غلامی: با توجه به اینکه طراحی اولیه سامانه انجام شده و از هر نمونه پلیمر، دیتای دو مورد وارد سامانه شده است، پیش‌بینی می‌شود با توجه به رفع مشکلات فنی، سامانه مذکور حدودا” تا دوماه آینده به صورت پایلوت قابل استفاده باشد. شایان ذکر است با عنایت به اینکه طراحی چنین سامانه ای برای اولین بار است در سطح کشور درحال انجام می باشد، لذا امکان دارد زمانبندی پیش بینی شده در طول روند اجرای پروژه تغییراتی داشته باشد.