پانزدهمین جلسه کمیسیون بازار پول و سرمایه اتاق تهران برگزار شد. در این جلسه دو موضوع «تامین مالی از طریق انتشار اوراق مالی اسلامی شرکتی» و«چگونگی و نحوه پذیرش و عرضه سهام در بازارهای بورس و فرابورس» مورد بحث و بررسی قرار گرفت.

رئیس کمیسیون بازار پول و سرمایه اتاق تهران در ابتدای این جلسه با اشاره به اینکه روند اعطای تسهیلات و تأمین مالی نقدی بنگاه‌ها در شبکه بانکی، به دلیل سیاست سختگیرانه کنترل مقداری ترازنامه بانک‌ها بسیار محدود شده است، گفت: به نظر می‌رسد این سیاست انقباضی طی ماه‌های آتی در سال 1403 نیز ادامه‌دار باشد. به همین منظور موضوع متنوع‌سازی سبد تامین مالی شرکت‌های خصوصی و آشنایی صاحبان کسب‌وکار و فعالان اقتصادی با روش‌های مختلف تامین مالی در بازار سرمایه در دستور کار این کمیسیون قرار گرفته است.

به گزارش روابط عمومی اتاق بازرگانی تهران، فریال مستوفی با بیان اینکه شاهد توسعه ابزارها و نهادهای مالی در بازار سرمایه در یک سو و ایجاد محدودیت‌های تامین مالی در بازار پول در سوی دیگر هستیم گفت که این محدودیت‌ها باعث گرایش و علاقه بیشتر فعالان بخش خصوصی به روش‌های تامین مالی در بازار شده است؛ به عنوان مثال در یکی از ابزارهای تامین مالی در بازار سرمایه نظیر اوراق مرابحه، در سال 1398 فقط شاهد یک فقره انتشار بوده‌ایم ولی در سال 1402 تعداد 72 شرکت از این ابزار پرقدرت تامین مالی بهره‌مند شده‌اند.

 مستوفی در ادامه، معافیت‌های مالیاتی، افزایش حسن‌شهرت بنگاه‌ها، ارتقای شفافیت و نظارت‌پذیری را از جمله مزایای تامین مالی بنگاه‌ها در بازار سرمایه عنوان کرد و گفت که در این جلسه کمیسیون به صورت کاربردی و عملیاتی با فرصت‌های تامین مالی در بازار آشنا شده و قصد داریم در این زمینه فرهنگ‌سازی کنیم.

تامین مالی از طریق استقراض از مردم

در ادامه این جلسه، حمید آذرخش، رئیس هیات مدیره کارگزاری مفید، رویکرد غالب در تامین مالی کشور را بانک‌محور توصیف کرد و گفت: طی سال‌های اخیر دریچه‌ای گشوده شده که امکان استقراض از مردم تحت لوای بازار سرمایه‌ فراهم شده است.

او با بیان اینکه در حال حاضر حدود 88 درصد تامین مالی از طریق شبکه بانکی و 12 درصد از طریق بورس انجام می‌گیرد، ابراز امیدواری کرد که این نسبت تغییر کرده و در سهم این بازارها از منظر تامین مالی توازن برقرار شود.

 در ادامه، محسن مطمئن، مدیرعامل شرکت مشاوره سرمایه‌گذاری تامین، روش‌های تامین مالی در بازار سرمایه را برشمرد و گفت که انواع ابزارهای طراحی شده برای تأمین مالی فعال از بازار سرمایه، شامل روش‌های مبتنی بر مشارکت، روش‌های مبتنی بر استقراض و روش‌های مبتنی بر فروش دارایی و منافع است.

 او در تشریح روش‌های تأمین مالی بدهی از بازار سرمایه، انتشار صکوک‌ را یکی از این روش‌ها اعلام کرد و گفت: تامین مالی به پشتوانه جریانات نقد ناشی از عملیات، تامین مالی بر مبنای محصول، تامین مالی بر مبنای منافع آتی، تامین مالی بر مبنای مطالبات مدت‌دار و تامین مالی به پشتوانه دارایی‌های ثابت از جمله پتانسیل‌های این روش است.

محسن مطمئن در ادامه به تشریح مزایای انتشار صکوک مرابحه به عنوان یکی از ابزارهای تامین مالی بدهی پرداخت و گفت: این ابزار برای تأمین ‌سرمایه ‌درگردش‌ برای ‌خرید ‌مواد ‌اولیه‌ یا‌ در ‌اختیار‌ گرفتن ‌دارایی مورد استفاده قرار می‌گیرد. به بیان ساده‌تر، شرکت‌ها به‌منظور خرید مواد اولیه و تأمین سرمایه ‌درگردش یا خرید دارایی که منابع مالی مورد نیاز آن را در اختیار ندارند و خرید اقساطی دارایی موردنظر از فروشنده نیز میسر نباشد، با انتشار صکوک مرابحه و انجام عملیات خرید نقدی توسط نهاد واسط، می‌توانند در قالب خرید اقساطی از نهاد واسط، نیاز خود را برآورده کنند.

او افزود: مابه‌التفاوت قیمت اقساطی و نقدی دارایی موردنظر در مقاطع زمانی معین پرداخت می‌شود. اصل مبلغ صکوک در پایان دوره، اگر صکوک به‌منظور تأمین مواد اولیه منتشر شود، حداکثر چهار سال و اگر به‌منظور خرید دارایی ثابت منتشر شود پیش از اتمام عمر اقتصادی دارایی، پرداخت می‌شود.

این کارشناس بازار سرمایه در ادامه گفت: گام نخست تامین مالی از بازار سرمایه، تهیه صورت مالی حسابرسی شده توسط حسابرس معتمد بورس است. پس از آن باید امکان‌سنجی صورت گیرد که چه اوراقی برای شرکت مذکور قابلیت انتشار دارد و در عین حال، صورت مالی شرکت کشش چه میزان تامین مالی را دارد. سپس مراحل تهیه گزارش توجیهی و ارسال مدارک به سازمان بورس و دریافت موافقت اصولی انجام می‌گیرد. پس از دریافت موافقت اصولی، تاسیس نهاد واسط و امضا قرارداد بین ارکان انتشار، دریافت مجوز نهایی انتشار از سازمان بورس، عرضه اوراق در بازار و برداشت وجود توسط شرکت تامین‌کننده مالی صورت می‌گیرد.

او با بیان اینکه تامین مالی از طریق انتشار صکوک مرابحه ممکن است حدود 4 ماه به طول بینجامد، ادامه داد: آنچه کسب‌وکارهای کوچک باید مطالبه کنند، عرضه‌های خصوصی است. این عرضه‌ها امکان تامین مالی تا سقف 200 میلیارد تومان را فراهم می‌کند. این نوع تامین مالی نیازی به حسابرسی صورت مالی ندارد و با توثیق ضمانت نامه بانکی و سپس چاپ اوراق، منابع مالی در اختیار متقاضی قرار می‌گیرد.

به گفته مطمئن، این نوع تامین مالی هزینه کمتری داشته و در مدت زمان کوتاه انجام ‌می‌شود.

بازار نوآفرین برای تامین مالی شرکت‌های کوچک

در ادامه این جلسه، حسن خضوعی، مدیر تحلیل و عرضه و پذیرش شرکت‌ها در کارگزاری صبا تامین، طی گزارشی، چگونگی و نحوه پذیرش و عرضه سهام در بازارهای بورس و فرابورس را تشریح کرد.

این گزارش را اینجا دریافت و مطالعه کنید

او در ادامه گفت: شرکت فرابورس ایران با هدف کمک به تامین مالی شرکت‌های کوچک و دانش‌بنیان و برخورداری آنها از مزایای مالی، بازار نوآفرین را راه‌اندازی کرده است. این بازار به دو بازار زیرمجموعه به نام‌های «رشد» و «دانش بنیان» تقسیم می‌شود. در بازار نوآفرین، علاوه بر شرکت‌های کوچک و متوسط، شرکت‌های دانش بنیان، شرکت‌های حوزه اقتصاد دیجیتال و شرکت‌های فعال در صنایع جدید که ریسک بالاتری دارند نیز پذیرش می‌شوند.

مساله رکن ضامن

پس از ارائه این توضیحات، علیرضا کیانی آذربایجانی، نایب‌رئیس این کمیسیون به این نکته اشاره کرد که در حال حاضر، بزرگ‌ترین مانع تامین مالی از طریق ابزار بدهی، رکن ضامن است. بنابراین برای افزایش تامین مالی از بازار سرمایه باید تدبیری برای رفع این مانع اندیشید. در غیر این صورت، هلدینگ‌های بزرگ همچنان پیشتاز تامین مالی از این بازار خواهند بود.

محمدحسن حبیبی، مدیرعامل کارگزاری صبا تامین، هم گفت که بیشترین عقود بر اساس دارایی‌های موجود صورت گرفته است. اما انتشار اوراق بدون ضامن در حال شکل‌گیری است و این نقطه امیدبخش است.

علیرضا توکلی کاشی، از کارشناسان بازار سرمایه نیز به انتشار گواهی سپرده خاص اشاره کرد که چندان مورد اقبال قرار نگرفت. او دلیل اقبال ضعیف به این ابزار را عملکرد بانک مرکزی دانست و گفت: چالش اصلی ما عملکرد بانک مرکزی است و اگر این نهاد به مداخلات دستوری خود در نرخ ارز و نرخ بهره پایان دهد، بسیاری از مشکلات ما حل می‌شود.