در برنامه میز اقتصاد جمعه 27 مرداد ماه موضوع تحقیق و تفحص در پتروشیمی‌ها و موانع پیش روی توسعه پتروشیمی مورد بررسی قرار گرفت و آقای رضاخواه، نماینده مجلس شورای اسلامی و نعمتی، کارشناس صنعت پتروشیمی و آقای صفدری، مدیرکل دفتر صنایع پلیمری دفتر وزارت صمت به سوالاتی پاسخ دادند.

سوال: چه شد که تحقیق و تفحص کلید خورد؟

رضاخواه: به عنوان مثال در برزیل یک بازار انحصاری از ایران ایجاد شده بود که در در حال حاضر هم وجود دارد. یک شخصی در این کشور تخفیفاتی را به صورت انحصاری از یک شرکت ایرانی دریافت می‌کند و در عین حال به این شرکت بدهکار است. سوال ما این است که چرا محصولات انحصاری به یک شخص فروخته می‌شود و تخفیف به همه داده نمی‌شود؟

سوال: چقدر تخفیف داده شده است؟

رضاخواه: اطلاعاتی وجود دارد که تخفیفاتی بین ۵۰ تا ۸۰ دلار تخفیف به ازای هر تن به نسبت قیمتی که به بقیه فروخته می‌شود، داده شده است. با مسئولین مربوطه صحبت شد، اما از سال گذشته تا کنون بررسی شد و در نهایت طرح تحقیق و تفحص به مجلس آمد و رای آورد.

در بحث رقابت منفی یک تولید کننده به عنوان مثال یک شرکت زیرمجموعه وزارت نفت است و یک تولید کننده زیرمجموعه وزارت آموزش و پرورش است و وقتی میخواهند یک محصول مانند متانول را در چین بفروشند با یکدیگر رقابت می‌کنند و قیمت را پایین می‌آورند. به همین خاطر سودآوری پایین می‌آید و نمی‌توانند زنجیره ارزش را توسعه دهند.

سوال: میزان ضرر حاصل از رقابت منفی برآورد شده است؟

رضاخواه: گازی که به شرکت‌های تولیدکننده متانول می‌دهیم اگر صادر شود ۳ میلیارد دلار خواهد شد. وقتی گاز به را شرکت‌های تولیدکننده متانول می‌دهیم با قیمت‌های فعلی آورده آن ۲ میلیارد دلار است.

سوال: مجوز فرایند فروش محصولات پتروشیمی چگونه است؟

صفدری: بر اساس دستورالعمل تنظیم بازار محصولات پتروشیمی، فروش داخلی محصولات پتروشیمی صرفا برای واحد‌های است که دارای پروانه بهره برداری معتبر و مرتبط باشند. تولیدکنندگان محصولات پتروشیمی در همان دستورالعمل از عرضه خارج از شبکه منع شده اند و صرفا باید محصولات خود را از طریق بورس کالا عرضه کنند. اگر اتفاقی خلاف این رخ می‌دهد باید سازمان حمایت و تعزیرات به تخلفات تولید کننده رسیدگی کنند. در بحث صادرات نیز صرفا خود شرکت پتروشیمی یا بازرگان تایید شده اجازه صادرات دارند.

سوال: پتروشیمی‌های تک محصول هم امکان صادرات دارند؟

صدری: همه پتروشیمی‌ها امکان صادرات دارند، اما اگر محصولی در بازار ملتهب باشد و تشخیص دهیم که نباید صادر شود، صادرات آن انجام نخواهد شد.

سوال: برای اصلاح فرایند‌ها چه اتفاقی باید رخ دهد؟

نعمتی: ۴ سیاست اصلی در نفت و گاز کشور داریم که خیلی هم تکرار شده است. سیاست پرتکرار بحث خام فروشی است. در بحث بعدی که از خام فروشی بدتر است، صادرات نیمه خام فروشی محصولات نفتی و پتروشیمی است. مسیر سوم اشتباه ما خام سوزی است. مسیر چهارم این است که بدانیم راه صحیح این است که از نفت و گاز به عنوان خوراک پتروشیمی استفاده کنیم و به جای محصولات خام و نیمه خام به دنبال صادرات کالا‌های نهایی باشیم. ما باید به صورت سالانه و درازمدت صادرات محصولات خام و نیمه خام را کم کنیم و به صادرات محصولات نهایی اضافه کنیم.

سوال: این فرایند قرار است در مجلس اصلاح شود؟

رضا خواه: حداقل کاری که باید کرد است که فروش باید متمرکز باشد و شرکت‌ها با یکدیگر همکاری کنند تا فروش تضمین شود. باید تحقیقات انجام شود تا راهکاری برای این موضوع ارائه شود، اما چیزی که واضح است، ما باید به یک فرایند متمرکز برسیم. بعد از تحقیق و تفحص و قبل از تصویب برنامه هفتم پیشنهاداتی را خواهیم داد که این روال اشتباه اصلاح شود.