این نمایشگاه اما تفاوت اساسی نسبت به سال‌های قبل دارد؛ حضور شرکت‌های متعدد چینی با محصولات سنتی و با ساختار قدیمی ‌‌‌تفاوت امسال است. غرفه‌‌‌های این شرکت‌ها مملو از کاتالوگ و بروشورهایی از انواع فرغون، ماشین‌‌‌آلات ساده حمل بار، متریال‌‌‌های بنایی با ساختار سنتی، چسب‌‌‌های ساختمانی با فرمول‌‌‌های قدیمی ‌‌‌و شیرآلات با طراحی‌‌‌های معمولی و ازمدافتاده است.

 این غرفه‌‌‌ها در کنار محصولات داخلی پیش پا افتاده بازدیدکنندگان را ناامید و گاهی تولیدکنندگان کالاهای مشابه را عصبی می‌‌‌کرد. به هر حال نمایشگاهی که قرار بود منبع الهام و تبادل تکنولوژی‌‌‌های مدرن باشد به واسطه تحریم، نبود تبادلات علمی ‌‌‌و عدم ‌به‌روز‌رسانی اطلاعات به محفلی تکراری برای تولیدکنندگان و بازدیدکنندگان تبدیل شده است. اکثریت مشارکت‌‌‌کنندگان در این دوره متعلق به رسته تولیدکنندگان مصالح و نما بودند. شرکت‌های ایرانی زیادی نیز در این حوزه حضور داشتند که کیفیت محصولات ارائه‌شده آنها قابل قبول اما بدون خلاقیت بود. قریب به اتفاق این شرکت‌ها مواد اولیه تولیدات خود را وارد و سپس در ایران محصول نهایی را تولید می‌کنند. اگرچه آشنا شدن با برندها و متریال‌‌‌های جدید یکی از مهم‌ترین اهدافی است که بازدیدکنندگان نمایشگاه در پی آن هستند و در خصوص این موضوعات طی سال‌های اخیر تولیدکنندگان ایرانی پیشرفت شایانی کسب کرده‌‌‌اند، اما همچنان نبود نوآوری و خلاقیت در تولید متریال مهم‌ترین چالشی است که تولیدکننده ایرانی با آن دست به گریبان است. شرایط سخت واردات مواد اولیه، ماشین‌‌‌آلات و دانش روز دنیا در این زمینه باعث شده است تولیدکننده ایرانی با آنکه کیفیت تولید بالایی دارد همچنان انتخاب اول کارفرماهای رده A نباشد. اما جدای از محصولات، در حوزه طراحی غرفه‌‌‌ها مشکل اصلی نبود زبان بصری واحد بود که باعث اغتشاش بصری برای بازدیدکننده شده بود. شاید در نمایشگاه‌‌‌های دیگر این ضعف چندان بااهمیت تلقی نشود، اما در نمایشگاه تخصصی صنعت ساختمان که زیبایی و فرم جزء جدایی‌‌‌ناپذیر آن است این ضعف بیشتر به چشم می‌‌‌آمد. اگرچه طراحی غرفه‌‌‌ها نسبت به سال‌های گذشته پیشرفت داشته است، اما هنوز با نمایشگاه‌‌‌های معتبر خارجی فاصله دارد. اما در این بین حضور متخصصان، فعالان و کارفرمایان فعال این عرصه از مهم‌ترین ویژگی‌‌‌های مثبت نمایشگاه بود. کارفرمایان زیادی در نمایشگاه به عنوان بازدیدکننده حضور داشتند و در تلاش بودند برای پروژه‌‌‌های شخصی خود بهترین گزینه‌‌‌ها را انتخاب کنند.

در کنار موارد بالا غرفه‌‌‌هایی در این نمایشگاه به طور اختصاصی به فعالان این عرصه از کشور چین اختصاص پیدا کرده بود که به معرفی توانمندی‌‌‌های خود در عرصه تولید مواد اولیه، ساخت و تولید ماشین‌‌‌آلات و دانش مهندسی ساخت مشغول بودند. این سالن بازدیدکننده کمتری را به خود اختصاص داده بود و تفاوت قابل ذکری حداقل از بعد ظاهری با مابقی سالن‌‌‌ها نداشت و متاسفانه محصولات مدرنی برای عرضه نداشتند.

تفاوت با نمایشگاه ترکیه

محمد منافی فعال صنعت سنگ‌‌‌های مصنوعی در نمایشگاه امسال با بیان اینکه برای نمایشگاه کیفیت و مدرن بودن محصولات ارائه‌شده چندان اهمیت ندارد، گفت: متاسفانه همه برگزارکنندگان به دنبال کسب درآمد هستند و نظارتی بر کیفیت و استاندارد محصولات نیست. شاهد حضور شرکت‌هایی هستیم که حتی شرکت‌‌‌شان ثبت رسمی‌‌‌ هم نشده است، اما به دلیل درآمدزایی غرفه‌‌‌ای به آنها تعلق گرفته است.

وی گفت: متاسفانه طی سال‌های اخیر به واسطه تحریم امکان بهره‌‌‌مندی از مزیت‌‌‌های رقابتی و تکنولوژی از تولیدکنندگان سلب شده که این موضوع باعث شده ما حرفی در بین تولیدکنندگان مصالح ساختمانی از جمله کشور ترکیه نداشته باشیم.

وی گفت: این در حالی است که با توجه به مواد اولیه مناسب در داخل کشور می‌توانستیم ابر‌قدرت منطقه در تولید مصالح ساختمانی به حساب بیاییم و ضمن ارتقای کیفیت سازه‌‌‌های داخلی ارزآوری مطلوبی نیز داشته باشیم.

این فعال صنعت ساختمانی با توضیح اینکه ورود تکنولوژی سبب کاهش دوره ساخت می‌شود، گفت: سنتی‌‌‌سازی و دوره طولانی‌مدت ساخت، افزایش قیمت مصالح ساختمانی، کاهش ارزش پول ملی و تورم را در پی دارد.

منافی با بیان اینکه متاسفانه در برخی از مصالح چند دهه از کشورهای توسعه‌یافته عقب‌‌‌تر هستیم، گفت: طی سال‌های اخیر اتفاقات بزرگی در بخش نما و مصالح مرتبط با متریال‌‌‌های معماری در جهان روی داده است، اما سازندگان ما همچنان از فناوری‌‌‌های بسیار قدیمی ‌‌‌بهره می‌‌‌گیرند. به هر روی برای دستیابی به توسعه پایاپای با جهان مدرن در صنعت ساختمان باید ابعاد مختلفی از جمله ایجاد ارتباط علمی‌‌‌ به صورت همزمان رصد شود چرا که نگاه تک‌بعدی نمی‌تواند رهاورد مطلوبی داشته باشد.

این کارشناس با بیان اینکه تکنولوژی مدرن نیازمند ماشین‌آلات مدرن نیز هست، گفت: تولیدکنندگان برای واردات ماشین‌آلات مدرن با چالش‌‌‌های متعددی روبه‌رو هستند حتی گاهی با چند واسطه این کار انجام می‌شود.

شیرآلات با طرح‌‌‌های تکراری

در ادامه علیرضا شهبازی فعال صنعت شیرآلات در پاسخ به این سوال که چرا نمونه‌‌‌های شیرآلات خانگی و صنعتی ارائه‌شده در نمایشگاه فاقد خلاقیت در طرح و فناوری است، گفت: زمانی که کشور ما با هیچ کشوری جز چین ارتباط ندارد چگونه می‌توانیم از تکنولوژی‌‌‌های مدرن جهانی بهره ببریم. در حال حاضر مبدأ ورودی تمام قطعات ریز و درشتی که تولید آن برای تولیدکننده به صرفه نیست کشوری جز چین نیست.

شهبازی در ادامه افزود: در این میان با توجه به نبود قانون کپی‌رایت در کشور، تولیدکنندگان زیر پله‌‌‌ای به راحتی مدل‌‌‌هایی را که مدت‌‌‌ها روی آنها تحقیق و بررسی انجام شده است، کپی و با کیفیت بسیار پایینی عرضه می‌کنند. این کار باعث می‌شود در وهله اول اطمینان مشتریان نسبت به کالای ایرانی پایین بیاید و همچنین تولیدکننده اصلی با مشکل مقایسه شدن و کاهش فروش به دلیل تفاوت قیمت جنس خوب و با کیفیت با جنس کپی‌شده مواجه شود.

وی در ادامه در خصوص اینکه ظرفیت‌‌‌های داخلی برای تهیه مواد اولیه تولید شیرآلات دارید، گفت: مواد اولیه اصلی صنعت شیرآلات فلز برنج است که آلیاژی از مس است و ایران از معادن مس غنی است و حمایت دولتی در این زمینه بسیار آسان‌‌‌تر از بخش‌‌‌های دیگر است، زیرا مواد اولیه داخلی است؛ بنابراین ایجاد زمینه‌‌‌های مناسب برای ورود به بورس‌کالا و ارتباط معادن استخراج مس (مس سرچشمه، مس سونگون و...) با بخش تولید و همکاری این بخش‌‌‌ها با یکدیگر سهولت دسترسی به مواد اولیه را فراهم می‌کند. البته افزایش بی‌‌‌رویه قیمت مواد اولیه و شرایط سخت پرداخت در کنار بی‌ثباتی قیمت‌ها از جمله مشکلات پیش‌‌‌رو برای تامین مواد اولیه است.

نمایشگاه ضعیف با هزینه‌‌‌های بالا

در ادامه این گزارش یک تولیدکننده تجهیزات هوشمند با بیان اینکه بیشتر تولیدکنندگان در طول سال بازدیدهای متعددی از نمایشگاه‌‌‌های ساختمان کشورهای دیگر دارند گفت: این نمایشگاه در حد نمایشگاه‌‌‌های مشابه از جمله نمایشگاه ساختمان دبی نیست.

سیامک ارسنجانی گفت: به علت ضعف در روابط با کشورهای دیگر تولیدکنندگان بازنده معاملات و تبادلات علمی ‌‌‌و فناوری هستند؛ به طور مثال در برخی از نمایشگاه‌‌‌ها نمونه محصول جدید به‌خصوص در بخش هوشمندسازی را در اختیار تولید‌‌‌کنندگان ایرانی قرار نمی‌‌‌دهند؛ چرا که مورد برخوردهای حقوقی بین‌المللی از سمت کشورهایی مانند آمریکا قرار می‌گیرند. یا در برخی موارد دیگر تولیدکننده ایرانی باید محصول خود را با واسطه و با برند متفاوتی به مشتریان عرضه کند.

این فعال ساختمانی گفت: اگرچه در حال حاضر به کشورهای ترکیه، سوریه، عراق، گرجستان و ارمنستان صادرات  داریم، اما نکته قابل‌توجه این است که به دلیل تحریم‌‌‌ها برخی از مصالح ساختمانی تولید ایران با نام و برند ترکیه وارد بازار هلند و یونان می‌شود و متاسفانه در حالی که این اقلام تقاضای قابل‌توجهی در این کشورهای اروپایی دارد، هیچ ردی از نام ایران در آن دیده نمی‌شود.

اجرا و نظارت دو روی سکه مصالح

در ادامه همین گزارش یک تولیدکننده بلوک‌‌‌های اتوکلاو با بیان اینکه گرچه داشتن مصالح ساختمانی استاندارد و قابل قبول، رکن لازم برای ساخت‌وساز کیفی است گفت: اما روی دیگر سکه، نحوه استفاده از آن و نظارت و پیگیری برای استفاده از این مصالح در بناهاست که متاسفانه در عمل اهرم مناسبی برای کنترل کیفی در سه بخش اجرا، حین اجرا و پس از اجرا در ساختمان وجود ندارد و در واقع به‌رغم وجود مصوبه‌‌‌های نظارتی در دو بخش استاندارد مصالح و نحوه اجرا هنوز هم هیچ الزام قانونی سازنده را مقید به استفاده از مصالح استاندارد نمی‌‌‌کند.

امید مهری در ادامه گفت: به دلیل وجود سازندگان متعدد با اهداف دستیابی به منافع اقتصادی (به اصطلاح بساز و بفروش) اعمال و تعریف ساختمان با مصالح استاندارد برای بسیاری از این فعالان هزینه‌‌‌ای اضافی تلقی می‌شود و این امر به نبود نظارت بر نحوه ساخت‌وساز برمی‌‌‌گردد و این یکی از بزرگ‌ترین چالش‌‌‌های پیش روی صنعت ساختمان است که باید مورد توجه جدی دولت قرار گیرد.

وی با بیان اینکه در حوزه ساخت‌وساز برای تمامی‌‌‌ این چالش‌‌‌ها راهکار عنوان شده است، خاطرنشان کرد: در حال حاضر سازمان استاندارد و سازمان مقررات ملی ساختمان استاندارد‌‌‌های مطلوبی برای کالاهای ساختمانی ارائه داده که باید نظارت‌‌‌های دقیقی در بخش کاربرد آنها اعمال شود. در بعد بعدی با ساماندهی پرداخت هزینه‌‌‌های نظارت می‌توان از وابستگی مالی ناظران به سازندگان کاست و موجب افزایش بعد دقت در نظارت بر استفاده از مصالح ساختمانی شد.

به گفته وی استاندارد صرف داشتن مصوبه، توفیق چندانی نداشته است، به این معنا که تنها با وضع قانون و تدوین استاندارد نباید کار را تمام‌شده تلقی کنیم و ضروری است دولت با فراهم کردن زیرساخت‌‌‌های لازم و بخش خصوصی با همکاری نسبت به رفع این معضل اقدام کنند.

کاشی و سرامیک درگیر سه چالش

در ادامه این گزارش مدیر یک شرکت تولیدی کاشی و سرامیک با بیان اینکه واردات مواد اولیه این صنعت مانند همه بخش‌‌‌های دیگر دچار مشکلات جدی است گفت: در حال حاضر این صنعت به واسطه سه گزینه بانک، گمرک و صادرات در یک دور تسلسل گیر کرده است.

با این حال مسعود بانکی مشکل فروش و بازار را مهم‌ترین مساله این صنعت عنوان کرد و گفت: با توجه به رکود ساخت‌وساز، کشش بازار کاشی و سرامیک کمتر از عرضه آن است و عموما در این حوزه عرضه بیشتر از تقاضاست.

وی همچنین رکود ساخت‌وساز را عامل خالی بودن ۵۰‌درصد ظرفیت این صنعت عنوان کرد و گفت: از طرف دیگر تحریم‌‌‌ها نیز برای صادرات مشکلاتی ایجاد کرده که باعث شده نتوانیم بازارهای صادراتی را جایگزین بازارهای داخلی کنیم.

این فعال صنعت ساخت‌وساز با بیان اینکه در شرایط تحریم که دریافت پول از طریق سیستم بانکی با مشکل مواجه است، صادرکنندگان نمی‌توانند وارد بازارهای مختلف شوند ابراز امیدواری کرد که با رونق مسکن ملی بتوانیم عرضه مطلوبی در این شرایط سخت داشته باشیم.

صنایع کوچک‌مقیاس را دریابید

همچنین مجید اکبری تولیدکننده درهای سنگین فلزی به صورت ریخته‌‌‌گری و انواع فنس با بیان اینکه وضعیت تولیدکنندگان این صنعت بسیار نگران‌کننده است گفت: متاسفانه رکود ساخت‌وساز تاثیر بدی بر کارگاه‌‌‌های کوچک گذاشته و با وجود مراجعات متعدد به بانک‌ها دولت مصوبه حمایتی برای گذر از این بحران به بانک‌ها اعلام نکرده است.

وی گفت: صنایع کوچک و متوسط از طریق چهار کانال کارآفرینی، نوآوری و تغییر فناوری، پویایی صنعت و در نهایت ایجاد فرصت‌‌‌های شغلی و افزایش درآمد بر اقتصاد کشور تاثیر‌گذارند؛ به علاوه شدت یافتن رقابت جهانی، افزایش بی‌‌‌اطمینانی و تقاضای فزاینده برای محصولات متنوع باعث شده است که اقبال به این صنایع بیشتر شود.

اکبری با بیان اینکه بر اساس آمارهای منتشر شده بیش از ۸۰‌درصد از بنگاه‌‌‌های تولیدی کشور را واحدهای کوچک و متوسط تشکیل می‌دهند تاکید کرد: هرگونه برنامه‌‌‌ریزی برای توسعه صنعتی و اقتصادی کشور، اشتغال‌زایی، توسعه صادرات غیرنفتی و نوآوری، بدون حمایت و پشتیبانی از صنایع کوچک و متوسط میسر نخواهد شد.

اکبری با بیان اینکه هر روز اخباری از تعطیلی کارگاه‌‌‌های کوچک‌مقیاس تولیدی می‌‌‌شنویم گفت: امیدوارم مسکن ملی به معنای واقعی آعاز به کار کند تا رونق وارد مجموعه‌‌‌های کوچک نیز شود.

کابینت‌سازی، غرق در رکود

بر اساس همین گزارش فاطمه محمدی مدیر بازرگانی یک شرکت کابینت‌سازی بیان کرد: صنعت کابینت‌‌‌سازی یکی از فعالیت‌‌‌هایی است که ظرفیت اشتغال‌زایی و سودآوری آن قابل‌توجه است اما متاسفانه طی سال‌های رکود این کسب‌و‌کار در سایه کسادی بازار، غرق در رکود و تعطیلی شده است.

وی در ادامه گفت: با کاهش قدرت خرید مردم، بسیاری از آن دسته و گروه‌‌‌هایی که هر از چند گاهی از باب تنوع اقدام به تعویض و نوسازی کابینت‌‌‌های خود می‌‌‌کردند از دایره متقاضیان خرید کابینت خارج شده‌‌‌اند.

وی افزود: این رخداد نامطلوب در شرایطی حادث شده که صنعت مذکور از ظرفیت قابل‌توجهی در اشتغال‌زایی برخوردار است و همین تعطیلی و کسادی‌‌‌ها نه تنها باعث بیکار شدن عده‌‌‌ای در این صنف شده بلکه استعداد ایجاد و تولید شغل این فعالیت خاص نیز از بین رفته، زیرا عملا تقاضای کافی برای خرید و عرضه این محصولات وجود ندارد.

این فعال در عرصه تولید کابینت فلزی بیان کرد: اخیرا نوسانات قیمت‌ها نیز مزید بر علت شده تا کمتر کسی به عنوان خریدار در جایگاه متقاضی کابینت قرار گیرد و تنها در برخی مناطق بالای شهر (آن هم به‌‌‌صورت معدود) شاهد ساخت کابینت و عرضه و فروش آن هستیم که البته حتی در این مناطق نیز در مقایسه با شرایطی که در سال‌های ۸۹، ۹۰ و ۹۱ حاکم بود وضعیت کسب‌و‌کار چنگی به دل نمی‌‌‌زند.