سرویس ترجمه انجمن لوله و اتصالات پی وی سی: در گذشته، کارخانه­های تولیدکننده PVC  برای تولید دیوکسین سمی مورد سرزنش قرار گرفتند، و برچسب «کارخانه­های دیوکسین» توسط سازمان صلح سبز بر آنها زده شد. اما در حال حاضر این مورد دیگر وجود ندارد. باید از تلاش هماهنگ بین صنعت و قانونگذاران سپاسگزاری کرد. امروزه صنعت PVC اروپا تنها 1 درصد از کل دیوکسین منتشر شده توسط فعالیت­های بشری در جهان، را تولید می­کند.

دیوکسین­ها. این کلمه ذاتاً شوم به نظر می­رسد.و برای اغلب شهروندان، هجی­کردن دیوکسین­ها وحشتناک است. ممکن است فاجعه Seveso در سال 1976، را به خاطر آورید. زمانی که یک کارخانه شیمیایی در شمال ایتالیا منفجر شد و انسان­ها و حیوانات اطراف خود را در معرض آلودگی حاصل از مه سنگین دیوکسین قرار داد. شاید بتوان به عنوان تصویری ناراحت­کننده از نتایج فاجعه­بار دیوکیسن به پاشیدن عامل نارنجی توسط دولت U.S در جنگ ویتنام که موجب از بین­رفتن جنگل­ها و درختان شد، اشاره کرد.  

شخصی به نام ویکتور یوشچنکو رئیس جمهور اکراین، در سال 2004 با صورتی مملو از آکنه­های وحشتناک، در مجامع خبری ظاهر شد، او پس از مسمومیتی که به طرز مشکوکی به دیوکسین ربط داده شد، دچار این عارضه گردید. داستان‌های وحشتناک فراوانی با دلایل موجه در مورد دیوکسین وجود دارد. دیوکسین­ها موادی شامل یک گروه آلی کلرینه با ساختار شیمیایی مشابه، هستند. آنها به عنوان عامل سرطان، اختلالات پوستی، و مخرب سیستم ایمنی، به همراه اثرات مضر دیگری، شناخته می­شوند. از جمله موارد بدتر، دیوکسین­های زباله­های زیست­محیطی سمی که حتی در مقدار کم نیز سمی هستند و به آسانی تخریب نمی­شوند، می­باشد.

دیوکسین ماده­ای با فرمولاسیون پیچیده است که توسط تئوری­های مختلف که یکدیگر را همپوشانی می­کنند، توضیح داده می­شود. می­توان به طورخلاصه اشاره کرد که، دیوکسین­ها محصولات جانبی ناخواسته از فرآیندهای صنعتی که دارای کلر بوده و یا در فرآیندهایی که شامل سوختن کلر می­شود، به وجود می­آیند.

این بدان معنا است که فعالیت­های بشر و غیربشری هر دو در انتشار دیوکسین دخالت دارند. از طرف دیگر، عملکرد انسان در ساخت محصولات صنعتی، سوزاندن زباله­ها یا حتی سوزاندن چوب در اجاق گاز برای گرم نگه داشتن خانه در طول زمستان، آتش­سوزی در جنگل­ها، فوران آتشفشان­ها و دیگر فعالیت­های خارج از دامنه عملکردهای بشری، همه و همه در فرآیند تولید دیوکسین مشارکت دارند.

یک داستان موفق

نگرانی در مورد دیوکسین­هایی که بشر مسئول تولید آن است، بسیار طبیعی است. اولین نگرانی­ها در رابطه با دیوکسین به دهه 1800 میلادی باز می­گردد، زمانی که آکنه­هایی بر روی پوست افراد شاغل در آزمایشگاه­های در معرض دیوکسین، شیوع پیدا کرد. به هر حال تا زمانی که فاجعه پیش نیامده بود، به این موضوع توجهی نمی­شد. یک سال بعد، یک دانشمند هلندی دیوکسین را در خاکستر بدست آمده از زباله­های سوزانده شده، شهری هلند، مشاهده کرد. واضح است که تشکیل دیوکسین با سوختن ناقص، حضور خاکستر و فلزات به عنوان کاتالیست تشدید می_­شود. همچنین، دانشمندان کشف کردند، دیوکسین زمانی که کربن، هیدروژن، اکسیژن و کلر در دمای 300 تا 500 درجه سانتی­گراد با یکدیگر واکنش دهند، ایجاد می­شود. از سوی دیگر، دیوکسین­ها در دمای 900 درجه سانتی­گراد تخریب می­شوند. با این حال، تاریخچه اخیر دیوکسین­ها، حداقل در دنیای صنعتی، بسیار مثبت است.

تا اینجا می­توان گفت که داستان موفقیت­آمیزی بوده است. در دهه 1980زمانی که انتشار دیوکسین­ها از تولیدات صنعتی و سوزاندن ضایعات اوج گرفت، قانون­گذاران و تولیدکنندگان قانونی را تصویب کردند که طی آن انتشار دیوکسین­ها تا حدود چشمگیری کاهش پیدا کرد. در صنعت اتحادیه اروپا، انتشار دیوکسین در طول دهه 1980 تا حدود 90% کاهش پیدا کرد. در شکل 1، روند کاهش چشمگیر تولید دیوکسین در آلمان، بزرگترین اقتصاد اروپا مشاهده می­شود. چنانچه در شکل 2 و 3 مشاهده می­شود، کاهش تولید دیوکسین در ژاپن و آمریکا برابر است.

قوانین به این دلیل تصویب شدند تا سوزاندن زباله­ها، فرآیندی پاکیزه باشد. تسهیلات بسیار و متمرکزی به همراه فناوریهای پیشرفته جایگزین گاز دودکش­ها و خاکستر آنها و همچنین روشهای منسوخی چون دفن زباله­ها در اکثر نقاط جهان شدند. مشاهده می­شود که صنایع مسئولیت خود را در قبال جلوگیری از انتشار گازهای گلخانه­ای به نحو احسن انجام داده­اند.

از «کارخانه­ های دیوکسین» تا فناوری­های پاک

می­گویند؛ PVC و دیوکسین­ها زوج­های تاریخی هستند. در دهه 1980 و خصوصاً دهه 1990، زمانی که بحث بر روی دیوکسین­ها به نقطه اوج خود رسیده بود، PVC به عنوان مقصر اصلی افزایش دیوکسین­ها در نشریات معرفی گردید. سازمان صلح سبز در رویکردی کلی در مقاله­ای که در سال 1993 ارائه گردید؛ بیان کرد: تولید PVC به سادگی معادل با «کارخانه دیوکسین» یا حتی بیشتر، از آن است ـ اگر ما از PVC خلاص شویم از دیوکسین­ها هم رها خواهیم شد.

منتقدان دلیل خود را، ماهیت شیمیایی مواد، عنوان کردند. PVC غنی از کلر است، و کلر در انتشار دیوکسین موثر است، در نتیجه مادامی که PVC تولید شود، دیوکسین تولید و دفع می­شود. اما با این حال در سطح اروپا تولید PVC یک فرآیند پاک محسوب می­شود. در حال حاضر، صنعت PVC در اروپا تنها 1/0 از دیوکسینی که توسط فعالیت­های بشری منتشر می­شود، را تولید می­کند. و این نتیجه تعامل بین صنعت و قانون می­باشد.

انجمن تولیدکنندگان رزین PVC در اوایل سال 1995 منشوری را که طبق آن انتشار دیوکسین در حین تولید و حین بازدیدهای دوره­ای محدود می­شود، تهیه کردند. تولیدکنندگان نیز به شدت توسط بهترین تکنیک­هایِ موجود در مقررات اتحادیه اروپا کنترل می­شوند. و در سال 2000، نمایندگانی از همه بخش­های زنجیره تولید به یکدیگر پیوسته و  انجمن وینیل را در سال2010 تشکیل دادند. دعوت مجدد از مسئولین اتحادیه اروپا و تشکیل جلساتی خارج از نوبت، سبب ادامه مشارکت تحت منشور 1995 و تعیین محدوده جدیدی برای دیوکسین، گردید و همچنین اهداف بلندمدتی تا سال 2010 تعیین شد. علاوه بر همه این اهداف، شرکا برای دستیابی به اهداف جدید VinylPlus را با رویکرد دستیابی به اهداف جدید تا سال 2020 تشکیل دادند. VinylPlus در مورد دیوکسین­ها، "به عدم انباشتگی، زباله­ ترکیبات آلی در طبیعت کمک خواهد کرد و دیگر انتشار آنها را کاهش خواهد داد". به عنوان مثال، در واقع مشکل حقیقی از بخش تولید نیست ـ قسمت بغرنج مساله از آنجا آغاز خواهد شد که که چه اتفاقی برای PVC هنگام خروج از کارخانه، یا وقتی که به طور غیرقابل کنترل­شده­ای آتش می­گیرد، به وجود خواهد آمد.

موضوع اصلی ـ احتراق غیرقابل کنترل

PVC ماده­ای با دسترسی آسان، انعطاف­پذیری بالا، ارزان­قیمت و فناوری راحت می­باشد، پلاستیکی است که در ساخت­وساز، تولید لوازم پزشکی، کابل و ورقه و موارد بسیار دیگری کاربرد دارد. گرچه صنعت PVC اروپا تمایل به بازیافت آن دارد و بیشترین ضایعات زمانی تولید می­شوند که راههای مختلف تولید ارزیابی می­شوند. در حالی که مقدار PVC تنها %7/0کل زباله­های شهری را تشکیل می­دهد، مقدار کلر ورودی از ترکیب مواد 40 تا 70% می­باشد. بنابراین، باید انتشار دیوکسین کاهش یابد. زمانی که موارد ایمنی درست رعایت شود، ضایعات PVC مشکلی به وجود نمی­آورند. به تازگی، مطالعه­ای منتشرنشده توسط انجمن تولیدکنندگان وینیل اروپا  و محققان دانشگاه ججیانگ چین ـ تحت سرپرستی پروفسور آلفونس بکنز مشهور ـ انجام شده است، بیشتر از 200 مورد مطالعه بروی PVC و دیوکسین در احتراق­ها و آتش­سوزیها صورت گرفته است. نتیجه کلی نشان می­دهد که PVC موجود در زباله­های شهری مشکل بزرگی به وجود نمی­آورد. در این فرآیند، درجه حرارت بالا، کنترل سطح اکسیژن و تکنولوژیهای پاکسازی خاکستر و گاز دودکش به حدی کارآمد است که مطمئنا دیوکسین­ها حذف شده و کلر     می­تواند به دو صورت کلرید هیدروژن محلول در آب و یا نمک طبیعی خارج شود. بنابراین، در حالی که کلر PVC به شکل دیوکسین خارج می­شود، عوامل دیگر فرآیند احتراق مانند دما، زمان اقامت و غلظت اکسیژن در به وجود آمدن دیوکسین بسیار مهم­تر هستند. حتی اگر همه PVC موجود در ضایعات حذف شود، باز هم امکان تشکیل دیوکسین وجود دارد. این مساله در هر دو مقاله­ای که یکی از آنها توسط کمیسیون سازمان سبز اروپا در سال 2000 تحت عنوان مسائل زیست­محیطی PVC و دیگری مطالعه قبلی ما، بیان شده است. به طور واضح، مساله اصلی این است که پس از فرآیند سوزاندن مدرن زباله­ها چه اتفاقی می­افتد.

زباله­های پزشکی در واحدهای مخصوصی در داخل واحدهای درمانی، سوزانده می­شوند. PVC تنها حدود 5 تا 15% کل ضایعات پزشکی را تشکیل می­دهد اما اگر داخل سایت آتش بگیرد، حضور آن به مشکل جدی مبدل می­شود.

اغلب کوره­های کوچک و قدیمی که در بیمارستان­ها قرار می­گیرند به موضوع کنترل دیوکسین­ها و دیگر اشکال آلودگی هوا اهمیت نمی­دهند.

به طور سنتی سوزاندن زباله­ها در محل روشی موثر و بهداشتی برای دفع زباله­های پزشکی اغلب آلوده است، اما این عمل در واقع یک فرستنده اصلی دیوکسین به محیط است. و با افزایش حجم قابل توجهی از ضایعات پزشکی در سراسر جهان، محققان بر تسریع فرآیند تغییر کارخانه­های سنتی به مدرن تاکید دارند. با این حال، این موضوع عمدتا در کشورهای در حال توسعه و BRIC مشکل است. به عنوان نمونه، در آمریکا و اتحادیه اروپا سوزاندن زباله­های پزشکی تحت نظارت­های سختگیرانه قرار دارد. به علاوه، موضوع جدیدی که بر روی آن تمرکز شده است، امکان بازیافت PVC لوازم پزشکی در آینده است که ممکن است موجب کاهش مقدار PVC زباله­های پزشکی سوزانده شده، شود.

سمیه صلاحی (شرکت پارس پولیکا)