غول‌های صنعت از جمله اکسون‌موبیل، لیوندل‌بازل، داو، باسف، سابیک، توتال‌انرژیز، بی‌پی و شل یا بخش‌هایی از فعالیت خود را واگذار کرده‌اند یا تصمیم به تعطیلی واحدهای قدیمی گرفته‌اند.

تصمیمات کلیدی در اروپا (۲۰۲۲ تا ۲۰۲۷)

• لیوندل‌بازل در حال مذاکره انحصاری برای واگذاری چهار سایت پلی‌الفین و الفین است و احتمال تعطیلی دارایی‌های هلند و ایتالیا را بررسی می‌کند.
• شل در حال بازنگری پرتفوی اروپایی خود است؛ مجتمع‌هایی مانند وسلینگ و موردیک تحت بررسی قرار دارند.
• بی‌پی برای فروش مجموعه Ruhr Oel آلمان به دنبال خریدار است، در غیر این صورت تعطیلی محتمل خواهد بود.
• اینیوس هشدار داده که کراکر گاز اتیلن در گرنج‌ماوث ممکن است در سال‌های آینده تعطیل شود، مگر آنکه هزینه‌های انرژی و کربن کاهش یابد.
• اورلن پروژه بزرگ Olefins III را تا سال ۲۰۳۰ به تعویق انداخته و حجم سرمایه‌گذاری را کاهش داده است.

طبق برآورد کارشناسان، احتمالاً شبکه کراکرهای بخار اروپا که اکنون شامل ۴۰ واحد است، طی سال‌های آینده باز هم کوچک‌تر خواهد شد.

دلایل موج تعطیلی‌ها

این روند حاصل مجموعه‌ای از فشارهای ساختاری است:

• هزینه بالای تولید: وابستگی اروپا به نفتا باعث شده هزینه تولید در مقایسه با واحدهای مبتنی بر اتان در آمریکا و خاورمیانه بسیار بالاتر باشد.
• ضعف تقاضا: مصرف محصولات پتروشیمی در اروپا همچنان پایین‌تر از سطح قبل از کرونا است، به‌ویژه در صنایع خودرو و ساخت‌وساز.
• مازاد عرضه جهانی: رشد شدید ظرفیت در چین و آمریکا حاشیه سود را به حداقل رسانده است.
• مقررات زیست‌محیطی: الزامات «توافق سبز اتحادیه اروپا» هزینه‌های انطباق را بالا برده و بسیاری از واحدهای قدیمی توان بازسازی اقتصادی ندارند.
• زیرساخت‌های فرسوده: بیش از ۴۰٪ ظرفیت اتیلن اروپا بالای ۴۰ سال عمر دارد و نگهداری یا ارتقای آنها هزینه‌بر است.

تغییر نقش اروپا در تجارت جهانی

اروپا به سرعت از یک پایگاه تولیدی به یک بازار واردکننده تبدیل می‌شود. از سال ۲۰۱۶ اتحادیه اروپا واردکننده خالص پلیمر بوده و این روند تشدید خواهد شد. تولیدکنندگان در مناطق کم‌هزینه (آمریکا، خاورمیانه و آسیا) ترجیح می‌دهند اروپا را از طریق صادرات تأمین کنند تا تولید داخلی.

آمار و ابعاد تعطیلی‌ها

طبق گزارش Cefic، تنها در سال‌های ۲۰۲۳ و ۲۰۲۴ بیش از ۱۱ میلیون تن ظرفیت در اروپا تعطیل یا اعلام تعطیلی شده است که معادل ۲ تا ۴ درصد تولید شیمیایی و پلیمری اتحادیه اروپاست.

سیاست‌های حمایتی اتحادیه اروپا

کمیسیون اروپا در ژوئیه ۲۰۲۵ «برنامه اقدام صنعت شیمیایی» را رونمایی کرد که شامل:

• افزایش کمک‌های دولتی،
• تضمین‌های انرژی،
• و ایجاد «اتحاد مواد شیمیایی حیاتی» برای حفاظت از زنجیره تأمین است.

با این حال منتقدان معتقدند این اقدامات برای جلوگیری از کاهش بیشتر ظرفیت‌ها دیرهنگام است.

چشم‌انداز آینده:

در کنار تعطیلی‌ها، برخی شرکت‌ها روی پروژه‌های خاص سرمایه‌گذاری می‌کنند. به‌عنوان نمونه اینیوس در حال احداث یک کراکر مدرن اتیلن در آنتورپ بلژیک است؛ نخستین پروژه جدید در اروپا طی سه دهه اخیر. در عین حال، سرمایه‌گذاری‌ها بیشتر به سمت بازیافت، محصولات زیستی و شیمیایی تخصصی سوق پیدا می‌کند تا همسو با اهداف اقلیمی اتحادیه اروپا باقی بماند.

جمع‌بندی

آنچه در اروپا در حال وقوع است، صرفاً یک رکود دوره‌ای نیست؛ بلکه بازتنظیم استراتژیک صنعت پتروشیمی است. مدل‌های پرهزینه و وابسته به سوخت‌های فسیلی کنار گذاشته می‌شوند و جای خود را به الگوهای جدید خواهند داد.

اروپا بیش از پیش به واردات وابسته می‌شود، اما در عین حال فرصت‌هایی در حوزه‌های پایدار و چرخشی باقی می‌ماند. آینده صنعت پتروشیمی اروپا به سرعت در حال بازتعریف است.

نکته پایانی: روند مشابهی در کره جنوبی (کاهش ۲۵٪ ظرفیت در قالب برنامه دولتی) و در چین (حذف واحدهای بالای ۲۰ سال عمر) دیده می‌شود، اگرچه در چین به دلیل ورود ظرفیت‌های عظیم جدید توازن بازار همچنان دور از دسترس است و عملاً مانع ایجاد تعادل میان عرضه و تقاضا در بازار جهانی می‌شود.