از یک سو روند کاهشی تولید ساختمان پس از افت 40 درصدی در سال 93 و کاهش 52 درصدی در سال 94، در سال گذشته نیز ادامه یافت و در 8 ماهه نخست حدود 9 درصد کاهش را ثبت کرد. از سویی دیگر آنگونه که آخرین گزارش بانک مرکزی از تحولات بازار مسکن نشان می‌دهد، تعداد معاملات این بازار نیز با وجود نوساناتی که در سال 95 داشت، عاقبت نتوانست از روند نزولی خود خارج شود.

همچنین براساس گزارش بانک مرکزی نرخ رشد صنعت ساختمان در 9 ماهه سال گذشته، منفی 17.1 درصد بوده است. به اعتقاد بیت‌الله ستاریان، کارشناس اقتصاد مسکن، رونق در بازار مسکن به‌دنبال افزایش در 4 حوزه تولید، سرمایه، درآمد مالیاتی و حجم معاملات محقق می‌شود که در سال گذشته تجربه نشده‌اند.

در این شرایط، آنگونه که از نتایج سرشماری نفوس و مسکن سال 95 برمی‌آید، 24 میلیون و 196 هزار و 35 خانوار ایرانی در 22 میلیون و 825 هزار و 46 واحد مسکونی زندگی می‌کنند که براین اساس، کسری مسکن در کشور به یک میلیون و 370 هزار و 989 واحد می‌رسد. از دیگر سو آمارها حاکی از وجود 2 میلیون و 587 هزار و 607 واحد مسکونی خالی نیز حکایت دارد که گرچه طبق عقیده کارشناسان این رقم با احتساب ضریب خانه‌های خالی، طبیعی است اما از طرفی، ناتوانی مالی متقاضیان خرید مسکن را نشان می‌دهد.

از طرفی، نگاهی به وضعیت خانوارهای ایرانی به‌ویژه در شهرها، بر افزایش اجاره‌نشینی و کاهش درصد مالکیت مسکن خانوارها دلالت دارد؛ براساس نتایج سرشماری سال 95، درصد مالکیت خانوارهای شهری از 62.2 درصد در سرشماری سال 85 به 54.5 درصد در سال 95 کاهش یافته و تعداد خانوارهای شهری اجاره‌نشین از 29 درصد در سال 85 به 36.7 درصد در سال 95 رسیده است.

به‌عبارتی دیگر، در سال‌های اخیر، به واسطه افزایش شکاف بین قیمت مسکن و قدرت خرید خانوارها، موجودی مسکن قابل عرضه در بازار، با وجود کاهش تولید، افزایش قابل توجهی را تجربه کرده است و تعداد خانه‌های خالی بیش از 55.5 درصد افزایش یافته و در این میان افزایش چندبرابری سقف تسهیلات مسکن در دولت یازدهم نیز قادر به رفع معضل نبوده است.

جای خالی 4 عامل تأثیرگذار در مسکن

جدیدترین گزارش بانک مرکزی از تحولات بازار مسکن نشان می‌دهد در اسفند سال گذشته، تعداد معاملات آپارتمان‌های مسکونی شهر تهران نسبت به‌ماه قبل و ماه مشابه سال قبل به ترتیب 21.6 و 6.4 درصد کاهش یافته است. در این میان گرچه می‌توان افت معاملات نسبت به‌ماه قبل را با توجه به افت طبیعی بازار معاملات در ماه پایانی سال، توجیه‌پذیر دانست اما افت 6.4 درصدی معاملات اسفند 95 نسبت به‌ماه مشابه سال قبل بر تداوم رکود و ادامه روند نزولی معاملات این بازار دلالت دارد که این مسئله می‌تواند پیش‌بینی رونق بازار مسکن در سال 96 را نیز با چالش جدی روبه‌رو کند.

بیت‌الله ستاریان، کارشناس اقتصاد مسکن معتقد است: در هر بازاری، افزایش در 4 حوزه تولید، سرمایه، درآمد مالیاتی و حجم معاملات از عوامل تأثیرگذار بر رونق محسوب می‌شود که بازار مسکن در سال گذشته فاقد آنها بوده لذا با وجود تجربه نوسان‌های مقطعی، هرگز رونق پایداری را تجربه نکرده است.

اما و اگر رونق مسکن از اواسط 96

ستاریان با تأکید بر سرمایه‌ای بودن بخش مسکن، می‌گوید: رونق مسکن لزوماً با حضور متقاضیان مصرفی رخ نمی‌دهد بلکه، به واسطه ورود نقدینگی و سرمایه به بازار مسکن، باهدف جلوگیری از کاهش ارزش در برابر تورم‌زایی اقتصاد دولتی، رونق در این بازار محقق خواهد شد. این کارشناس مسکن با اعتقاد به اینکه وضعیت فعلی اقتصاد ایران تحمل تداوم سیاست‌های کاهش تورم را ندارد، می‌گوید: ادامه سیاست‌های کاهش تورم، وضعیت اقتصاد رکودزده ایران را بحرانی‌تر می‌کند و در صنعت ساختمان به ورشکستگی بنگاه‌های باقیمانده در حوزه تولید مصالح ساختمانی منجر می‌شود.

او از دیگر سو معتقد است: عزم دولت برای هرگونه گشایش اقتصادی، نیازمند تزریق منابع مالی به صنایع است که این منابع به‌دلیل همان ماهیت تورم‌زایی اقتصاد دولتی، عاقبت وارد بازار مسکن خواهند شد. ستاریان با استناد به وضعیت درآمدهای نفتی دولت و شکل نقدینگی کشور، پیش‌بینی می‌کند که احتمالاً از اواخر نیمه اول سال‌جاری، تحولاتی در بخش مسکن رخ دهد که با افزایش در 4 حوزه معاملات، قیمت، صدور پروانه‌ها و سرمایه‌گذاری همراه خواهد بود.

منبع: پایگاه خبری اتاق ایران