به گزارش انجمن لوله و اتصالات پی وی سی به نقل از تجارت نیوز، صنایع پایین‌دستی پتروشیمی، عمدتا وظیفه برقراری ارتباط با مصرف‌کنندگان و توزیع و فروش محصولات را بر عهده داشته و ضمن تامین نیازهای داخلی، نقش مهمی در توسعه صادرات دارند. از چند سال گذشته، فروش صادرات فرآورده‌های پتروشیمی با توجه به عوامل متعددی، کاهش یافته است.

از مشکل تامین خوراک و تفاوت نرخ ارز تا عدم نظارت بر روند صادرات و ... از موارد اساسی مورد توجه است. توجه نکردن به مشکلات پتروشیمی‌‌ها، زنجیره تامین را با مشکل مواجه کرده است.

کامپاند چیست؟

کامپاند یکی از فرآورده‌های پتروشیمی است که به عنوان مواد اولیه‌ پلاستیک‌ها کاربرد بالایی دارد و در بازار‌های جهانی بسیار پرطرفدار است. تولید پلاستیک‌ها در جهان از کامپاند‌های پلی اتیلنی و پلی پروپیلنی افزایش یافته و کشور‌های خارجی به میزان بالایی این کالا را می‌خرند. تولیدکنندگان ایرانی نیز با ساخت کامپاند‌ها همواره در جهت افزایش صادرات آن تلاش کرده‌اند.

تولیدکنندگان کامپاند با موانع زیادی به جهت مشکلات تحریمی و تفاوت نرخ ارز روبه‌رو هستند. در واقع قیمت کالای ایرانی به دلیل مشکلات تحریم و وصول مبادلات، بسیار پایین‌تر از قیمت رقبای منطقه‌ای است.

مشکلات صادرات کامپاند

علاوه بر این موضوع، یادداشتی در پتروتحلیل در رابطه با مشکل صادرات کامپاند پتروشیمی‌ها منتشر شده که توجه به آن ضروری است. در این یادداشت ادعاشده که ارزدهی پتروشیمی‌ها کاهش یافته و در بازارهای جهانی با مشکلات متعددی مواجه شده‌اند. محصولاتی مانند 7000 اف یا BL3 که باید برای کشور ۹۲۰ دلار ارزآوری کند، در 750 دلار محدود شده‌اند. قیمت جهانی این محصولات نزدیک به ۱۰۰۰ دلار عنوان شده و در گذشته پتروشیمی‌ها این محصولات را با همین قیمت‌ها می‌فروختند. اما حالا قیمت آن‌ها تا ۹۲۰ دلار پایین آمده است.

در چنین شرایطی، بسیاری از صادرکنندگان با استفاده از ارز مبادله‌ای، همین کالا را خریداری می‌کنند و بعد از ایجاد ارزش‌افزوده، به قیمتی پایین‌تر و تا 750 دلار می‌فروشند!

مشخص نیست که چطور کالایی که ابتدا 920 دلار است، با اضافه‌شدن کربنات کلسیم و در کنار هزینه دستمزد و حمل‌ونقل و سرمایه‌گذاری و... قیمت آن به جای افزایش، کاهش می‌یابد؟ آن طور که در این یادداشت ادعاشده، قیمت تمام‌شده تولیدکننده کامپاند ۹۳۰ دلار است، اما آن‌ها با ۷۵۰ دلار اظهارنامه صادراتی به گمرک می‌دهند.

تفاوت نرخ ارز یا ارزش افزوده پایین؟

ارزدهی پتروشیمی‌ها کاهش یافته و مشکل اصلی تفاوت نرخ ارز است. اتفاقی که در حوزه صادرات کامپاند رخ می‌دهد نیز مشابه این داستان است. اما به نظر می‌رسد، برخی پتروشیمی‌ها با کم‌اظهاری و کاهش ارزش‌افزوده، صادرات و ارزآوری را با مشکل مواجه کرده‌اند.

مشخص نیست که علت این اتفاق چیست اما ادعای یادداشت آن است که محصولات صادراتی پتروشیمی ایران در سال‌های گذشته به قیمت جهانی و حتی برخی اوقات به جهت تحویل سریع کالا در بازارهای همسایه، با قیمت‌های بالاتر از جهانی فروش می‌رفت. اما حدود یک سال است اتلاف سرمایه عظیمی در بخش کامپاند صورت می‌گیرد. به جای این که با افزایش ارزش افزوده، ارزآوری کشور بالا برود، قیمت آن کاهش یافته و مشکلات صادراتی نیز ایجاد شده است.

از سوی دیگر با صادرات کامپاندهایی که ارزش‌افزوده واقعی ندارند، روند صادرات کشور با مشکل مواجه شده است. در واقع بسیاری از این کامپاندها، ارزش‌افزوده بسیار پایینی دارند و فرآوری کمی روی آن‌ها انجام شده است. در واقع بسیاری از فعالان این حوزه معتقدند که از کامپاند محصول خبری نیست و همان جنس اولیه خریداری شد، به فروش می‌رسد.

پول‌شویی از محل نرخ ارز

در این زمینه فرشید شکرخدایی، کارشناس انرژی، در گفت‌وگو با تجارت‌نیوز توضیح داد که این موضوع، عمدتا به دلیل صادرات ارزان‌قیمت یا واردات ارزان‌قیمت رخ می‌دهد. گاهی اوقات به دلیل تفاوت قیمت، به قدری در ارسال یک کالا سود وجود دارد که دیگر قیمت خرید آن مهم نخواهد بود. وقتی که این مبادلات از ساز و کار قیمتی خارج می‌شوند، حتما یا بحث پولشویی مطرح است یا موضوع صادرات و واردات خارج از عرف و قاچاق، چراکه تنها در این دو حالت است که اختلاف قیمت توجیه‌پذیر می‌شود.

بنا بر گفته او، در کشور کالاهای بسیاری با قیمت پایین وارد می‌شوند؛ چراکه در قبال این کالا، کالای قاچاق از ایران بیرون رفته است. به همین دلیل، تا هر قیمتی که عرضه شود، سود تلقی می‌شود. برعکس این موضوع نیز وجود دارد، وقتی کالای قاچاق وارد کشور می‌شود، دوباره از مسیرهای قاچاق این پول تسویه می‌شود و این ناهنجاری‌ها در قیمت به وجود می‌آید. علت برخی از این ناهنجاری‌ها نیز آن است که قیمت بعضی از کالاها در بورس کالا، زیر قیمت جهانی عرضه می‌شود. این موضوع منجر می‌شود که کالا با قیمت‌های پایین‌تر خریداری شود و صادرات انجام شود. مثال این موضوع در موضوعات مختلفی مانند لوله نیز به وجود آمد که قیمت لوله‌ها حتی از قیمت ورق‌ها نیز ارزان‌تر شده بود.

شکرخدایی در راستای پایین بودن قیمت کالا نسبت به مواد اولیه خریداری‌شده، عنوان کرد که این موضوع به این دلیل است که کالای دیگری جابه‌جا شده که ارزش افزوده زیادی داشته و قرار است پولشویی کالا انجام شود. یعنی با یک تجارت دیگر، پول کلانی در آورده می‌شود و با این بهانه در جای دیگری قصد دارند که آن را در قالب خرید و فروش این کالا جا بزنند. چراکه هیچ انسان با خردی کالایی را برای مثال به قیمت 1000 تومان نمی‌خرد تا ۷۰۰ تومان بفروشد. مگر این که در معامله دیگری ۱۰۰ تومان را ده هزار تومان فروخته باشد.

آن طور که این فعال بخش خصوصی تشریح کرد، عمدتا وجود شواهدی مبنی بر آربیتراژهای منفی در بازار و اختلاف منفی قیمت‌ها، عمدتا به این دلیل است که در یک کالای دیگر و در یک بازار دیگر، سودهای کلانی اخذ شده که در واقع این آربیتراژ منفی به بهانه آن سودهای کلان در حال انجام است.

بنا بر اظهارات وی، این روند در کالاهای متعددی که از ارز 44هزار تومانی استفاده می‌کنند نیز دیده می‌شود. یعنی صادرات کالا انجام می‌شود تا از محل آن، کالای دیگری وارد شود و از محل ارز 44 هزار تومانی سود کسب کنند. در چنین شرایطی، در زمان صادرات کالا می‌توان قیمت را پایین‌تر آورد به این دلیل که جایگزین واردات آن با قیمت بسیار بالاتری وارد بازار فروخته می‌شود. یعنی به خاطر این که با ارز حاصل از صادرات، با ارز 44 هزار تومانی واردات انجام بدهند، زیر قیمت عرضه می‌کنند.