دلایل مختلفی وجود دارد که توضیح می‌دهد چرا بخش بزرگی از فعالان اقتصادی با تعدد سامانه‌ها مشکل دارند و خواستار یکپارچه شدن آنها هستند. سامانه‌ها به این دلیل وارد چرخه اقتصادی و بوروکراسی کاری شده‌اند که کارها راحت‌تر از قبل انجام بگیرد. در سیستم قبلی که به صورت حضوری و کاغذی انجام می‌شد فرایند انجام کارها مثل مجوز گرفتن یا ثبت سفارش‌ها با کندی همراه بود، به همین دلیل با الکترونیکی شدن امور، سامانه‌ها نیز طراحی شدند تا مردم با مشکلات کمتری مواجه شوند و کارها با سرعت بیشتری انجام شود. اما در حال حاضر با شرایطی که سامانه‌ها دارند، نه تنها رسالت خود را برای رفع موانع و سرعت بخشیدن به امور از دست داده‌اند، بلکه خود مشکلات مضاعفی را ایجاد کرده‌اند. در واقع نوع کارکرد و نگاه بالا دستی به ایجاد سامانه‌ها به نوعی است که هر سازمان نه تنها سامانه مخصوص به خود را دارد، بلکه بعضا بیش از یک سامانه طراحی کرده‌اند. مشکلات فعلی سامانه‌ها به این شرح است:

تعدد سامانه‌ها وقت زیادی را از مراجعان می‌گیرد. هر سامانه اطلاعات را به صورت جداگانه دریافت می‌کند و با بقیه سامانه‌ها همخوانی ندارد، یعنی برای ورود به هر سامانه فرد باید مجدد اطلاعات خود را از ابتدا وارد کند. این سامانه‌ها به یکدیگر متصل نیستند، این اولین مشکل تعدد سامانه‌ها در سیستم اقتصادی برای فعالان اقتصادی است. در واحدهای تولیدی و اقتصادی باید نیروی زیادی صرف وارد کردن اطلاعات در این سامانه‌ها شود که وقت و انرژی را از بخش تولیدی به سمت غیرتولیدی می‌برد. اگر سامانه‌ها طوری طراحی می‌شدند که به یک سامانه مادر متصل بودند، هر فرد یک بار اطلاعات خود را وارد می‌کرد و نیازی به ثبت کردن آن در دیگر سامانه‌ها نبود. در این صورت می‌شد گفت که سامانه‌ها رسالت خود را برای سرعت بخشیدن به فرآیندها، برداشتن موانع زمانی و... را به خوبی انجام داده‌اند.

مشکل دوم که به نوعی مانع بزرگی برای کسب‌وکارها و فعالان اقتصادی ایجاد کرده است به قطع بودن سامانه‌ها مربوط می‌شود. قطعی سامانه‌ها به یک گرفتاری برای استفاده‌کنندگان آنها تبدیل شده است، یعنی علاوه بر این که فعال اقتصادی باید برای هر سامانه وقت و انرژی جداگانه‌ای صرف کند، بلکه باید با مشکل قطعی آنها نیز دست و پنجه نرم کند. قطع بودن سامانه‌ها زمانی گریبان فعال اقتصادی را می‌گیرد که به طور مثال باید در بازه زمانی 10 روزه یک فرایندی را از طریق سامانه انجام داد. مثلا ما برای گرفتن مجوز حداقل باید چهار ماه در صف نوبت باشیم، وقتی نوبتمان می‌شود بانک مرکزی 20 روز وقت می‌دهد که فرایند ثبت آنلاین آن را از طریق سامانه‌ها انجام دهیم. وقتی به سامانه مراجعه می‌کنیم با قطعی مواجهه می‌شویم. این فرایند به یک سیکل معیوب برای فعالان اقتصادی در اکثر سامانه‌ها تبدیل شده است و واحدهای صنعتی را به شدت گرفتار کرده است. فعال اقتصادی و صنعتگران به جای این که روی تولید بیشتر و باکیفیت‌تر تمرکز داشته باشد، باید دغدغه ثبت اطلاعات و انجام امور از طریق سامانه‌های متعدد را داشته باشد که در انجام این کار هم باید با غول بزرگ قطعی سامانه‌ها بجنگد.

اثری که در نهایت تعدد و قطعی سامانه‌ها برای اقتصاد به جای می‌گذارد، مستقیما تولید را هدف قرار می‌دهد. شعار امسال افزایش تولید با مشارکت مردمی است، اما با موانعی که سامانه‌ها برای تولیدکننده‌ها و فعالان اقتصادی ایجاد می‌کنند محقق شدن این شعار با مشکل مواجه می‌شود. راه‌حل این مشکل، ابتدا ادغام سامانه‌هاست. باید سامانه با یکدیگر ادغام شوند و اطلاعات آنها یکسان سازی شود. وقتی یک بار فرد اطلاعات خود را وارد می‌کند، بقیه سامانه‌ها نیز باید به آن دسترسی داشته باشند و نیازی به ثبت آن برای هر سامانه به صورت جداگانه نباشد. حل این مشکل می‌تواند وقت کمتری را از فعالان اقتصادی و کسانی که به هر نوعی باید از این سامانه‌ها استفاده کنند، بگیرد.

مشکل دیگری که ممکن است این سامانه برای فعالان اقتصادی و واحدهای تولیدی ایجاد کنند، هک شدن آن است. با هک سامانه‌ها مهم‌ترین اطلاعات بخش اقتصادی کشور در دسترس عموم قرار می‌گیرد و ممکن است گروهی با استفاده از این اطلاعات سوءاستفاده‌هایی کنند. صنعتگران با وسواس و حساسیت فراوان از اطلاعات کسب‌وکار خود نگهداری می‌کنند اگر یکی از این سامانه‌ها هک شود و اطلاعات آن به بیرون درز پیدا کند، دود آن ابتدا به چشم فعالان اقتصادی می‌رود و در سطح تولید و اقتصاد کشور را متضرر می‌کند. هک شدن سامانه‌ها از دو جهت می‌تواند فعالان اقتصادی را متضرر کند. جهت اول وجه بیرونی دارد. با توجه به تحریم‌ها ممکن است فعالان اقتصادی مواد اولیه یا بخشی از فرایند تولید خود را از طریق دورزدن تحریم‌ها تامین کرده‌ باشند که با درز اطلاعات، نه‌تنها هردو طرف با مشکل مواجه می‌شوند، بلکه مسیر را برای ادامه کار می‌بندد. مشکل دیگری که واحدهای تولیدی را درگیر می‌کند به موضوع رقابت‌پذیری بنگاه‌ها برمی‌گردد. با دسترسی بنگاه‌های رقیب به اطلاعات یکدیگر فضای رقابتی از بین می‌رود و واحدهای تولیدی مزیت رقابتی خود را از دست می‌دهند.

یکپارچه شدن سامانه‌ها می‌تواند مسیر هک و درز اطلاعات را نیز سخت کند. به جای این که گروه‌های کوچک از امنیت و سلامت هر سامانه به صورت جداگانه محافظت کنند، این نیرو و انرژی با کنار یکدیگر قرار گرفتن، قدرت بیشتری برای مراقب از اطلاعات تولیدکنندگان خواهند داشت. در نهایت یکپارچه شدن سامانه‌ها نتایج زیر را به همراه خواهد داشت:

1-مراجعه‌کننده یک بار اطلاعات خود را وارد می‌کند که در وقت و انرژی واحدهای تولیدی و صنعتی صرفه‌جویی می‌شود. دغدغه فعال اقتصادی از سطح مشکل تعدد سامانه‌ها به سمت تولید می‌رود.

2-سامانه یک‌پارچه به جهت انرژی و تمرکز بیشتری که روی آن وجود دارد، کمتر در معرض هک قرار می‌گیرد. این نتیجه امنیت اطلاعات بنگاه‌های اقتصادی را بالا می‌برد. از رقابت‌پذیری محافظت می‌کند، چرا که در شرایط رقابتی تولید با کیفیت‌ بیشتری در اقتصاد رخ می‌دهد.

3- وقتی که سامانه‌ها در قالب یک سامانه جمع‌آوری شوند، موضوع قطعی آنها نیز به ندرت رخ خواهد داد چون تمرکز بیشتری روی کارآمد بودن آن وجود دارد و در شرایط قطعی نیز اراده بیشتری برای رفع آن وجود خواهد داشت. اگر مجموعه دولت عزم جدی برای انجام آن داشته باشد، به‌سرعت می‌تواند سامانه‌ها را یکپارچه کند.

محمدرضا نجفی‌منش، عضو هیئت نمایندگان اتاق تهران

منبع: آینده‌نگر