گزارش کمیته علمی، تخصصی انجمن لوله و اتصالات پی وی سی:

آویز لوله

از آویزهایی استفاده کنید که سطح تکیه­گاهی بزرگی داشته تا نیرو را روی سطح عملیاتی بزرگتری پخش کند. قوانین اصلی برای طراحی آویز لوله PVC به شرح زیر است:

ـ از تماس نقطه­ای و یا بارهای متمرکز روی آویز اجتناب شود.

ـ از تماس با سطح ساینده جلوگیری شود.

ـ از پوشش محافظت شده برای پخش بار روی سطح بزرگ استفاده کنید.

ـ نداشتن اتصالات خاص و یا شیرهای سنگین نگهدارنده لوله

ـ از آویزی که لوله را فشار می­دهد استفاده نکنید.

ـ سازگار با PVC بوده به خصوص از آویزهایی که لاستیک در آن تعبیه شده است استفاده شود.

در ساختمان­های بلند، پیشنهاد شده است که در هر طبقه یک تکیه­گاه لوله نصب کنید، مگر اینکه شرایط محل به گونه دیگر فرض شود.

مدیریت انبساط و انقباض در سامانه های لوله کشی

PVC در مقایسه با لوله­ های غیرپلاستیکی ضریب انبساط حرارتی نسبتاً بالاتری دارد. به همین دلیل بسیار مهم است که ازدیاد طول و انقباض حرارتی را هنگام طراحی سیستم­ های لوله PVC در نظر گرفت. سیستم­های لوله­کشی PVC با تغییرات دمایی بیش از سیستم­های لوله­گذاری فلزی منبسط و منقبض می­شوند. سیستم­های پلاستیکی، سختی کمتری نسبت به سیستم ­های فلزی دارند. با این حال، PVC تنش­های پیاپی را دفع خواهد کرد و زمانی که در معرض تغییرات دمایی قرار گیرد، نیروی کمتری نسبت به لوله فلزی پخش می­کند.

در مواردی که لوله ­های طویل و مستقیم در محدوده تغییرات دمایی شدید اجرا می ­شوند، در تاسیساتی که لوله مهار شده باشد تا بتواند فقط در یک جهت حرکت کند، ممکن است مقررات ویژه­ای لازم باشد. نگرانی اصلی، اتصال بین لوله­ های طویل و مستقیم با اتصالات ثابت شده در محل است. به طورکلی، هنگام نصب سیستم­های لوله­کشی  PVC با لوله ­های بلند و تغییرات دمایی بیشتر از 30 درجه فارنهایت باید فضایی برای انبساط­ های حرارتی در نظر گرفته شود. دما در هنگام نصب باید در نظر گرفته شده و در زمان طراحی محاسبه گردد. PVC دارای ظرفیت جذب برخی از تنش­هایی است که ممکن است بر روی سیستم واقع شود. اما بدون طراحی مناسب، انبساط و انقباض لوله می­تواند مشکل ساز باشد. جای حرکت برای جنبش­های ناشی از حرارت در طراحی سیستم باید در نظر گرفته شود. اغلب تغییرات طولی که به طور طبیعی در سیستم لوله­ کشی اتفاق می­افتد، ممکن است برای کنترل حرکت حرارتی لوله استفاده شود. اگر این کار غیر ممکن است، حلقه ­های انبساطی، اتصالات انبساطی نوع پیستونی و افست یا دو خم نیاز خواهد بود. در سیستم­های DWV (سیستم تخلیه فاضلاب) باید ملاحظات ویژه بین خط لوله افقی بلند و مستقیم و اتصالات قائم، در نظر گرفته شود. زیرا یک اتصال قائم نسبتا سفت و محکم است و با نفوذ در کف نگه داشته می­شود. جای حرکت برای انبساط خط انشعاب افقی باید ایجاد شود تا نیروی بیش از حد بر روی سه­راهی­های 45 و 90 درجه اعمال نشود. برخلاف سه­راهی­ها، زانوهای 45 و 90 درجه می­توانند تنش بیشتری را جذب کنند و در دوخم­ها یا تغییر جهت ها استفاده شوند. مهندس طراح لوله ­گذاری باید تمام طرح­های لوله­گذاری را با محاسبه انبساط و انقباض حرارتی تخمین زده شده، بررسی کند که برای پروژه­ای خاص، یک طراحی خوب برای لوله­گذاری تضمین شود. هنگامی که میزان انبساط و انقباظ تعیین شده باشد، نصاب می­تواند این پدیده را با استفاده از روش­های زیر جبران کند.

•  حلقه های انبساطی
•  افست یا دوخم
•  تغییر جهت
•  اتصال انبساطی نوع پیستونی
•  اتصالات انبساطی لاستیکی یا مفصلی

برای لوله های فاضلاب قائم در سیستم¬های تخلیه فاضلاب یا لوله کشی آب باران در کاربردهای چندطبقه اقداماتی جهت تعدیل انقباض/انبساط یا فرونشست ساختمان توصیه می¬شود. این کار را می¬توان با نصب دوخم افقی و یا اتصال انبساطی حداقل در هر طبقه انجام داد. سیستم عمودی روکار تخلیه فاضلاب یا لوله¬کشی آب باران را در فواصل نزدیک به هم برای برقرای همترازی و نگهداشتن وزن لوله و متعلقات، ایمن¬سازی کنید. لوله های قائم فاضلاب را به پایه خود بست کنید و اگر ارتفاع بیش از دو طبقه است، لوله¬های قائم فاضلاب را در پایه خود و در هر طبقه با بست¬های رایزر مناسب نگه دارید. لوله-های قائم را مهار کنید به طوری که جنبش¬ها به سمت دوخم یا اتصال انبساطی باشد. اتصالات انبساطی باید در موقعیت خنثی نصب شود. جبران جنبش¬های حرارتی معمولا برای سیستم¬های تهویه لازم نیست. 

هنگام نصب حلقه انبساطی، هیچ بست محکم و محدودکننده ای نباید در امتداد طول حلقه قرار گیرد. حلقه باید تا حد ممکن نزدیک به نقطه میانی بین مهار کننده ها نصب شود. بست¬های هادی لولهکشی باید حرکت جانبی و حرکت لوله¬ها را در جهت عمود بر راستای حلقه محدود کند. حلقه¬ها، افستها و تغییر دهندههای مسیر باید فقط برای اتصالات چسب حلالی ساخته شوند. اگر چندین حلقه لازم است، بر این اساس فضا را تنظیم کنید.

در جدول 1 مقادیر حرکت لوله PVC به ازای هر طول اجرا را نشان میدهد. با این حال، برای محاسبه دقیق انبساط/انقباض لوله PVC، از فاکتور ثابت 0/36= y و فرمول زیر استفاده می¬شود.
 

نکات اجرایی فاضلاب ساختمان

در طراحی، اجرا و نظارت سیستم تاسیسات فاضلاب ساختمان ها، نکاتی وجود دارد که رعایت آن به صورت یک الزام می­باشد، این موارد عبارتند از :

1.  نصب کفشوی در بالکن، فضای پارکینگ، تراس مسقف و بدون سقف و نورگیر ها با استفاده از سیفون (شتر گلویی) الزامی است.

2. اتصال کفشوی تراس ها (بالکن ها) به رایزر آب باران و رایزر فاضلاب مجاز نیست.

3. نصب کفشوی در محل نصب پمپ و مخزن ذخیره آب الزامی است.

4. نصب کفشوی برای آب ریز جعبه آتش نشانی در پایین ترین پاگرد پلکان الزامی است.

5. نصب کفشوی ، درون ترنچ انتهای رمپ پارکینگ با گریل (درب مشبک)روی ترنچ،  الزامی است

توضیح: نصب کفشوی درون ترنچ (کانال کوچک) انتهای رمپ (فضای ورود) پارکینگ با گریل (درب مشبک ـ دریچه­های فلزی مشبک برای پوشاندن ترنچ­ها) روی ترنچ الزامی است.

6. اتصال کفشوی پارکینگ، تراس، حیاط، زیر زمین و نورگیرها به شبکه فاضلاب ساختمان مجاز نیست و می­بایست بطور مستقل اجرا شود.

7. لوله­های آب باران بدون اخذ هیچ انشعابی در مسیر می­بایست بطور مستقل تا چاه جذبی مربوطه اجرا شود.

8. چاه جذبی آب باران و چاه جذبی فاضلاب می­بایست جدا از هم باشند مگر این که  از نظر فضا ممکن نباشد.

9. در صورت اجرای آب باران تا چاه جذبی فاضلاب در حالت استثناء، می­بایست انتهای لوله آب باران در پشت بام به صورت عصایی ونت اجراء شود.

10. تخلیه آب باران به گذر عمومی بر طبق طرح تفصیلی مجاز نیست، مگر در محل­هایی که حفر چاه امکان پذیر نیست.

11. حداقل تعداد لوله قائم و کفشوی آب باران پشت بام اصلی نباید از 2 عدد کمتر باشد.

12. برای چاه جذبی فاضلاب که آب باران به آن متصل نشده است، می­بایست ونت در نظر گرفته شود.

13. لوله آب باران می­بایست به صورت یکپارچه باشد و استفاده از لوله­های منقطع مانند پوش فیت مجاز نیست.

14. اتصال مستقیم کفشوی اتاق هواساز، ایرواشر، کولر و کلیه دستگاه های تهویه هوای مطبوع به شبکه فاضلاب ساختمان مجاز نیست.

15. اتصال فاضلاب آشپزخانه به رایزر سرویس بهداشتی توالت و حمام به شرط اجرای شبکه ونت مناسب مجاز است.

16. تعبیه دریچه بازدید ویا سراهی بازدید، در پایین­ترین قسمت عمودی رایزر فاضلاب و قبل از زانویی تغییر مسیر عمودی به افقی، الزامی است.

17. استفاده از زانویی و سراهی90 درجه در فاضلاب جز در قسمت انتظار لوله تخلیه ارتباطی از روشویی، سینک و غیره، مجاز نیست.

18. تخلیه آب تراس­ها به گذر عمومی مجاز نیست.

19. اندازه قطر لوله قائم آب باران پشت بام اصلی نباید کمتر از 3 اینچ باشد.

20. در ساختمان هایی که فاقد زیر زمین بوده و واحدی در تراز 60% – دارند، فاضلاب واحد مذکور می بایست به صورت مجزا اجرا شده و تا قبل از سیفون دوبل به خط اصلی فاضلاب متصل گردد.

21. کلیه لوله های فاضلاب، ونت و آب باران می بایست از داخل داکت عبور داده شوند.

22. عبور هیچ یک از لوله های آب باران، ونت و فاضلاب از داخل فضای داکت، تردد آسانسور، اتاق ترانسفورماتور، بالای تابلو برق مجاز نیست.

23. اتصال دو لوله فاضلاب از دو دستگاه پشت به پشت به لوله فاضلاب به صورت چهار راهی مجاز نیست.

24. در ساختمان های بلند مرتبه با توجه به سرعت حد فاضلاب، نیازی به اجرای سرعت گیر نمی باشد.

25. اتصال لوله انشعاب فرعی در فاصله بین ده برابر قطر لوله اصلی بعد از زانویی،  تغییر مسیر عمودی به افقی در راستای افقی مجاز نیست.

26. اجرای لوله افقی ونت در سرویس های بهداشتی و حمام می بایست در زیر سقف اجرا شود، اجرای آن در میان دیوار مجاز نیست.

27. اتصال مستقیم لوله درین دستگاه های سرمایشی به شبکه فاضلاب و آب باران مجاز نیست.

28. برای مسیر های افقی بیش از 2 متر در زیر سقف کاذب می بایست از اتصال سیخ زن استفاده شود.

29. شیب لوله های فاضلاب برای سایز زیر 4 اینچ 2%، برای سایز 4 اینچ 1% و برای سایز بیش از 4 اینچ می بایست 5/0% در نظر گرفت.

30. اجرای سیفون (شتر گلویی) جهت کفشوی در پشت بام در روی مسیر جمع آوری آب باران مجاز نیست.

31. سایز لوله مورد نظر برای هدایت آبهای فاضلابی باید بر اساس محاسبات  dfu هر قسمت محاسبه و اجرا شود.

32. حداقل سایز لوله ونت نباید از 40 میلی متر  کمتر باشد.

33. لوله هواکش هر واحد به صورت مجزا می­بایست اجرا شود و نباید با واحدی دیگر در ارتباط باشد.

34. استفاده از لوله و اتصالات پلیکای فشار ضعیف برای سیستم فاضلاب و آب باران مجاز نیست.

منابع: 
1-    مقررات ملی ساختمان مبحث 16
2-    نشریه 128 سازمان برنامه و بودجه 
3-    TEACHING HIGH-RISE PLUMBING DESIGN FOR ENGINEERS
4- PVC PIPING SYSTEMS FOR COMMERCIAL AND INDUSTRIAL APPLICATIONS