در فاز تابلوخوانی بازار مهم‌ترین نکته‌ای که وجود داشته و سال‌هاست به آن می‌پردازیم حجم معاملات هفتگی خواهد بود. این حجم در اغلب تحلیل‌ها مورد بررسی قرار می‌گیرد و خود مهم‌ترین معرف از رخدادهای زیرپوستی در بازار به شمار می‌رود که با یک ضریب خطای معقول حتی واقعیت‌های تولید در صنایع تکمیلی را هم به مخاطب ارائه می‌کند. نوسان این حجم را اگر مهم‌ترین‌ سیگنال در بازار به شمار آوریم در فاز دوم جریان حرکت نمودار حجم معاملات را باید مدنظر قرار داد تا دو نکته مختلف را ارائه کند. افزایش حجم معاملات همچنین مهم‌ترین‌ سیگنال از تزریق کالا به بازار داخلی است و می‌تواند به اصلی‌ترین داده در مسیر کشف نرخ در فاز عرضه بدل شود. البته حجم معامله کل پلیمرها در بورس کالا در طول یک هفته مشخص بیش از ترسیم واقعیت‌های معاملاتی و تولیدی برای یک کالا یا یک گروه کالایی خاص، واقعیت‌های کلی در بازار را نشان می‌دهد و از برآورد عمومی کل در بازار پلیمرها و صنایع تکمیلی حکایت دارد.

آمارها نشان می‌دهد متوسط حجم معامله هفتگی پلیمرها در سال گذشته (سال ۹۶) ۵۲ هزار و ۴۶۹ تن بود آن‌هم در شرایطی که متوسط حجم عرضه‌ها بدون در نظر گرفتن معاملات سلف-مچینگ یا نقدی- مچینگ ۷۴ هزار و ۶۵۳ تن بوده است. در همین بازه زمانی هم متوسط حجم تقاضا ۱۱۲ هزار و ۲۱۳ تن بود که می‌توان از این ارقام به‌عنوان یک داده پایه و مهم استفاده کرد. این در حالی است که برای متوسط سال جاری به استثنای معاملات این هفته، متوسط حجم داد‌و‌ستد هفتگی پلیمرها در بورس کالا ۵۸ هزار و ۷۶۳ تن بوده ولی حجم عرضه متوسط هفتگی ۶۸ هزار و ۲۰۹ تن و حجم تقاضای هفتگی هم ۲۲۷ هزار و ۶۲۸ تن بوده است. این مطلب به این معناست که آمارهای معاملاتی برای متوسط امسال بیش از سال گذشته بوده و داده‌های کلی مورد بررسی برای سال جاری با سال قبل متفاوت است. این در حالی است که رشد حجم معاملات امسال تماما به دلیل رشد تقاضای واقعی در صنایع تکمیلی نبوده و صادرات به‌صورت رسمی و غیررسمی و به‌صورت‌های مختلف هم در همین آمارها قابل رهگیری است.با توجه به داده‌های فوق برای سال جاری حجم معاملاتی کمتر از ۵۰ هزار تن در سال‌جاری ورود به فاز رکود قلمداد شده و بین ۴۰ تا ۵۰ هزار تن رکود نسبی و کمتر از ۴۰ هزار تن را به‌عنوان رکود خشن یا همان رکود مطلق در این بازار مشخص قلمداد می‌کنیم. این داده‌ها از این پس برای بررسی بازارها مورد استفاده قرار خواهد گرفت بنابراین آشنایی با این واژه‌ها می‌تواند برای مخاطبان ضروری باشد. البته در آمارهای معاملاتی فوق تنها به داده‌های رسمی بورس کالا استناد می‌شود و معامله انواع خارج از استاندارد موسوم به Off مورد محاسبه قرار نخواهند گرفت.

  رویدادهای ۹۷ برای بازار پتروشیمی

بررسی بازار پلیمرها در ماه‌های اخیر بر اساس همین آمارها نشان می‌دهد که بازار از اواخر مهرماه وارد روزهای سخت خود شده   و کاهش حجم معاملات که در نمودارها نیز محرز است به معنی عقب‌نشینی عمیق در این بازار تعبیر می‌شود. به‌عنوان نمونه در ماه‌های اخیر تنها یک هفته شاهد رکود خشن در بازار پلیمرها بودیم آن‌هم در هفته منتهی به ۸ آذرماه که به دلیل مسائل جانبی به همراه رخدادهای فنی و ضعف تقاضا حجم معاملات به ۳۸ هزار و ۱۵۴ تن کاهش یافت. از ابتدای پاییز تاکنون اما ۸ هفته شاهد ثبت حجم معاملاتی بین ۴۰ تا ۵۰ هزار تن بودیم که نشان می‌دهد رکود نسبی در این بازار عمیق‌تر از چیزی است که در گذشته مورد ارزیابی قرار گرفته بود. البته در گزارش‌های بسیاری این نگرانی را مطرح کردیم که هم‌اکنون در بررسی آمار معاملات به صراحت این رکود را می‌توان مورد توجه قرار داد. البته وضعیت بازار اغلب با آمارهای سال ۹۴ مورد مقایسه قرار می‌گیرد که به‌صورت کلی صحیح نیست زیرا در سال ۹۴ معاملات هفتگی کمتر از ۴۰ هزار گستردگی بالایی داشت ولی برای سال جاری و حتی ماه‌های اخیر و رشد قیمت‌های پایه در بورس کالا، وضعیت بهتر از آن دوره است و حجم معاملات و وضعیت تولید جذاب‌تر ارزیابی می‌شود. این نکته را باید جدی گرفت زیرا نشان می‌دهد حجم تولید هنوز هم در سطوحی محدود جریان دارد که به معنی ساده‌تر بودن شرایط بهبود در این بازار است.

  گام دوم روی تابلو

نکته دیگر در تابلوخوانی بازار پلیمرها مسیر نوسان حجم معاملات است. به‌عنوان یک نمونه مشخص می‌توان گفت که حجم معاملات هفتگی در بازار پلیمرهای بورس کالا هفته‌ها کاهشی است و این جریان عمومی خود به معنی تداوم روزهای سخت در این بازار است. با توجه به این روند کاهش بیشتر حجم معاملات در این بازار چندان دور از ذهن نیست ولی این ادعا ناخودآگاه با داده‌های محدودکننده بسیاری روبه‌رو خواهد شد. به‌عنوان یک نمونه شاید در این بازار مشخص نتوان تحلیل‌های فنی درخصوص نوسان نمودارها را به‌عنوان یک رویکرد عمومی در نظر گرفت اگرچه این ادعا قطعا مخالفانی دارد ولی در کل هر ذهنیتی در این خصوص معتبر است.

به‌عنوان نمونه نوسان قیمت‌ها در بورس کالا موجب شد تا حجم معاملات به شدت کاهش پیدا کند که خود دلیل اصلی برای رکود نسبی در این بازار است. در برابر این ادعا نیز می‌توان گفت که همین نمودار حجم معامله پلیمرها هم به‌صورت تکنیکال با سقف دوقلو روبه‌رو شده؛ یعنی پتانسیل افت حجم معاملات از دو مسیر اصلی بنیادین و فنی قابل رهگیری بوده است. به‌صورت دقیق‌تر می‌توان گفت که پس از توجه به حجم معاملات در بورس کالا، گام دوم تحلیل در فاز تابلوخوانی را باید به نوسان حجم معاملات در چند هفته یا چند ماه گذشته مربوط دانست آن هم در شرایطی که دشواری‌ها و واقعیت‌های این شیوه تحلیلی بسیار ساده‌تر از بازار سهام خواهد بود و می‌توان گفت که توجه به مسیر حرکت برای این تحلیل کافی است. در بازارهای کالایی وضعیت بنیادین معاملات و رخدادهای تاثیرگذار شتاب حرکت بالایی ندارد بنابراین مسیر عمومی در بازار به سرعت تغییر نمی‌کند. همین نمودار حجم معاملات پلیمرها نیز دقیقا این ذهنیت را مطرح می‌کند یعنی می‌توان به سادگی دریافت که هم‌اکنون مسیر عمومی حجم معاملات هفتگی افزایشی است یا کاهشی. همین داده برای تحلیل‌های پیش روی بازار شاید کافی باشد ولی به دقت و تجربه نیاز دارد.

همان‌گونه که در گزارش‌های پیشین به آن اشاره کردیم بازار از پتانسیل تغییر فاز برخوردار است یعنی می‌توان گفت حجم معاملات احتمالا تغییر خواهد کرد و مسیر نوسان این حجم به سمت رشد متمایل خواهد شد. نگاهی به آمارهای معاملاتی در هفته‌های اخیر هم این ذهینت را مطرح می‌کند یعنی از کف معاملاتی در هفته منتهی به ۸ آذرماه تاکنون بازار در یک روند افزایشی ضعیف قرار داشته و به مرور زمان می‌تواند به رشد حجم معاملات در هفته‌های پیش رو دست یابد. این در حالی است که نزدیکی به روزهای پایانی سال و انتظار بهبود تقاضای موثر در کنار نوسان نرخ در بورس کالا و بازار داخلی و افزایش جذابیت خرید در کنار آغاز به کار بسیاری از واحدهای پتروشیمی پس از پایان اورهال و توقف فنی خطوط تولید و همچنین احتمال رشد عرضه در بازار داخلی در شرایطی که صادرات با دشواری‌های بیشتری همراه شده و البته موجودی بالای انبارهای شرکت‌های پتروشیمی همگی پتانسیل رشد عرضه‌ها را در بردارد اما این ادعا را باید بیشتر مورد بررسی قرار داد.

به‌عنوان یک نمونه مشخص متوسط حجم عرضه‌های هفتگی پلیمرها سال گذشته ۷۴ هزار و ۶۵۳ تن بود که این رقم در سال جاری به ۶۸ هزار و ۲۰۹ تن کاهش یافته است. در نگاه اول این سیگنال یک داده محدودکننده در بازار است ولی واقعیت‌ را باید از مسیر حجم معاملات هم مورد بررسی قرار داد. در سال جاری حجم معاملات هفتگی همان‌گونه که عنوان شد ۵۸ هزار و ۷۶۳ تن بوده ولی این رقم در سال قبل به‌رغم بالاتر بودن حجم عرضه‌ها، ۵۲ هزار و ۴۶۹ تن بوده است. این در حالی است که متوسط حجم تقاضای هفتگی در سال گذشته ۱۱۲ هزار و ۲۱۳ تن بوده که این رقم در سال جاری به ۲۲۷ هزار و ۶۲۸ تن رسیده است. این ارقام نشان می‌دهد بازار اغلب به حجم تقاضا حساس‌تر از حجم عرضه‌هاست و البته مهم‌ترین‌ فاکتور را باید در حجم معاملات جست‌وجو کرد.

از سوی دیگر بالاتر بودن حجم عرضه‌های سال گذشته به این معنی است که برخی از محموله‌ها چندین بار در بورس کالا مورد عرضه قرار گرفته و خرید به دلیل محدودیت موجب شده تا عدد حجم عرضه‌ها در آمارهای بورس کالا افزایش یابد. به‌صورت دقیق‌تر در شرایطی که حجم معاملات بالاست گویا تمامی داده‌ها تحت‌الشعاع این سیگنال قرار می‌گیرد و از اهمیت داده‌های جانبی کاسته خواهد شد.البته دو داده دیگر هم در تحلیل‌ها قابل استناد است یکی درصد معامله عرضه‌ها در بورس کالا و دیگری نسبت تقاضا به عرضه‌ها. درصد داد و ستد عرضه‌ها نشان می‌دهد که بازار چقدر از عرضه‌های موجود را خریداری کرده است و به‌صورت نامحسوسی نشان می‌دهد جذابیت عرضه‌های ثبت‌شده به چه میزان بوده است. در هفته‌های اخیر کف معامله عرضه‌ها در هفته منتهی به ۲۹ آذر با رقمی نزدیک به ۶۱ درصد به ثبت رسیده و بیشترین درصد داد و ستد هم در هفته پایانی شهریورماه با معامله ۹۲/ ۹۹ درصدی عرضه‌ها به ثبت رسیده است. البته با توجه به عدم درج عرضه در معاملات سلف- مچینگ یا نقدی- مچینگ، باید گفت که این آمار اغلب با یک ضریب خطای محدود و متغیر همراه است ولی به‌صورت کلی انتقاد چندانی از این آمار نمی‌توان داشت زیرا بخشی از رخدادهای زیرپوستی بازار را نشان می‌دهد.در فاز دوم می‌توان به نسبت تقاضا در برابر عرضه‌ها اشاره کرد. مدت‌هاست که عرضه‌ها در اغلب بازارها بیش از تقاضاست ولی در ماه‌های اخیر، ۴ هفته حجم تقاضای کل کمتر از عرضه‌ها بوده که تداوم این سیگنال هم به ضعف بنیادین بازار اشاره دارد و باز هم جذابیت معاملات و رقابت‌پذیری عرضه‌ها را نشان می‌دهد.

 واکاوی گریدهای مختلف در بازار

موارد فوق تنها به شرایط عمومی در بازار اشاره دارد ولی برای بررسی هر گرید یا هر گروه کالایی در ابتدا باید کلیت و جو اصلی حاکم بر بازار را مورد بررسی قرار داد و سپس به بررسی هر گروه کالایی به‌صورت مجزا پرداخت؛ یعنی در فاز بعدی توجه به گروه‌های کالایی و بررسی حجم معاملات به نسبت متوسط سال جاری یا متوسط سال قبل را می‌توان به‌عنوان یک سیگنال مهم از حجم تزریق کالا به بازار داخلی یا صنایع تکمیلی به شمار آورد. البته مقایسه آمارهای معاملات هفتگی با متوسط سال جاری خود به معنی ترسیم داده‌های اصلی در بازار خواهد بود که در آینده به آن بیشتر خواهیم پرداخت. در جدول بالا تمامی اطلاعات مورد نیاز در این خصوص وجود دارد.

منبع: دنیای اقتصاد