از سوی دیگر حجم عرضه در بورس کالا به نسبت هفته قبل از یک کاهش جدی حکایت دارد تا جایی که می‌توان گفت نزدیک به ۸۵ درصد از پتانسیل عرضه هفته گذشته، در هفته جاری ایفای نقش کرده است. این شرایط را باید مهم ارزیابی کرد، زیرا از یکسو واقعیت رکود در بازار داخلی به صراحت در حال خودنمایی است و از سوی دیگر رشد قیمت‌ها به افزایش قیمت تمام شده محصولات منجر شده و نگرانی از عمیق‌تر شدن رکود را مطرح می‌کند. این در شرایطی است که نمی‌توان گفت این روند افزایشی خوش‌یمن و موفق خواهد بود و تنها شائبه بازارسازی را تقویت می‌کند. خبری قطعی و داده‌ای متقن برای بهبود وضعیت تقاضای موثر یا رونق صادرات به چشم نمی‌خورد و البته جریان قیمتی در بازارهای جهانی هم کاهشی است. این داده‌ها در کنار هم به این معنی است که این رشد نرخ از پشتوانه بنیادین منطقی و قطعی برخوردار نیست و شائبه بازارسازی‌ها را تقویت می‌کند. این مطلب به آن معناست که بازار چندان هم قدرتی برای رشد نرخ ندارد، ولی تغییر فاز قیمتی به دلیل مسائل فوق غیرمنتظره نخواهد بود. این مطلب باز هم خاطرات سال‌های گذشته را برجسته می‌سازد و اگر رشد قیمت‌ها از کشش و توانمندی بازار فراتر روند نتیجه آن عمیق‌تر شدن رکود و همان رکود تورمی خواهد بود.

رخدادهای پیدا و پنهان بسیاری در این روزها بازار پلیمرها را متاثر کرده و از خبر  ورود برخی واحدهای تولیدی به اوورهال تا نظارتی‌شدن مجدد بازار و همچنین بیم و امید از کاهش عرضه در بازار داخلی را در بر می‌گیرد. قیمت‌های جهانی هنوز هم در مسیر کاهش قرار دارد و البته جرقه‌های قیمت دلار در روزهای گذشته نیز اهمیت پیشین را از دست داده است. موجودی انبارها هنوز هم بالاست و تولیدکنندگان در صنایع تکمیلی با مشکلات متعددی از جمله ضعف تقاضای موثر برای محصولات خود روبه‌رو هستند. این شرایط را باید در کنار کاهش نسبی حجم عرضه‌ها مورد توجه قرار داد.

روز گذشته شاهد بودیم که اغلب عرضه‌های پلیمرها در بورس کالا با کم‌توجهی خریداران مواجه شد اگرچه چند عرضه مهم و مشخص هم رشد قیمت‌هایی جدی داشتند. نکته جالب توجه این‌که تولیدات پتروشیمی‌های جم، تندگویان و تبریز بیشترین رشد قیمت‌ها را ( در روزهای اخیر) داشتند اگرچه تنوع گریدهای مورد رقابت برای تولیدات پتروشیمی تبریز محدود بود. این شرایط نشان می‌دهد که بازار به سمت این شرکت‌ها بیش از پیش متمایل شده که البته از دلایل خاص خود برخوردار است. به‌صورت کلی و به جز موارد استثنای فوق، جریان کلی در بازار از یک آرامش عمومی تبعیت می‌کند. این مطلب اگرچه نیاز به بررسی دقیق‌تر دارد، ولی نشان می‌دهد که هنوز به رغم نوسان حجم عرضه، باز هم بازار به‌صورت مطلوبی با تغذیه متعادل از بورس کالا همراه شده است.

در اطلاعیه عرضه اولیه روز گذشته، حجم عرضه نزدیک به ۱۵ هزار تن به ثبت رسید که از امکان افزایش تا بیش از ۴۴ هزار تن برخوردار بود. این در حالی بود که نزدیک به ۲۰ هزار تن از این ارقام مورد معامله قرار گرفت که نشان می‌دهد هنوز هم بازار روی خوش به معاملات نشان نمی‌دهد. این دو داده یعنی ضعف نسبی در بورس کالا با رشد قیمت‌ها در بازار داخلی با یکدیگر در تناقض هستند که همین مطلب نیاز به بررسی دقیق‌تر بازار را می‌طلبد. به نظر می‌رسد رخدادهای حاشیه‌ای در بازار بیشتر از متن اصلی مورد بررسی معامله‌گران قرار گرفته است و تداوم این شرایط بیم و امیدهای جدیدی را ایجاد می‌کند.

  تغییر فاز قیمتی در بازار آزاد

روز گذشته برای دومین روز پیاپی شاهد رشد جرقه‌های افزایش نرخ بودیم و بازار پس از نزدیک به ۶ هفته تغییراتی جدی را از خود نشان داد. ذات تداوم کاهش قیمت‌ها در چند هفته متمادی امکان تغییر فاز بازار را ایجاد می‌کند ولی در شرایط فعلی هنوز هم بازار کشش چندانی برای رشد نرخ و تداوم افزایش قیمت‌ها ندارد. البته واقعیت این است که رشد قیمت‌های روز گذشته از شتاب و گستردگی بالاتری نسبت به قیمت‌های روز دوشنبه برخوردار بود که خود یک داده مهم به شمار می‌رود و احتمال تداوم افزایش قیمت‌ها را تقویت می‌کند. این در حالی است که وضعیت بازار به نسبت ابتدای هفته جاری تغییری نکرده ولی با فرض ثبات شرایط، شاهد رشد قیمت‌ها هستیم. این نکته را هم باید مهم ارزیابی کرد، زیرا بیم و امید از غیرواقعی بودن این نرخ را برجسته می‌سازد.

بررسی دقیق‌تر این روند افزایشی دو دلیل اصلی را مطرح می‌کند. در روز دوشنبه شاهد اولین تکانه‌های رشد نرخ بودیم که دلیل آن را می‌توان در افزایش قیمت دلار جست‌وجو کرد. البته در کنار آن خبرهایی از ورود واحدهای پتروشیمی به فاز تعمیر و نگهداری مخابره شده که به خودی خود محرک مهمی برای بازار در فاز روانی آن به شمار می‌رود. نمی‌توان به صراحت گفت که از لحاظ فنی اوورهال واحدهای تولیدی چه تاثیری بر قیمت‌ها دارد، زیرا باید حجم عرضه واحدها و موجودی انبارهای آنها را مورد محاسبه قرار داد و سپس با توجه به شرایط تقاضا دورنمای قیمت‌ها را تخمین زد. این اطلاعات به‌صورت کلی در دسترس نیست، ولی چیزی که از بازار برداشت می‌شود ضعف نسبی تقاضای موثر در کنار وجود موجودی انبارها در بازار داخلی است که در نهایت پتانسیل چندانی برای رشد قیمت‌ها باقی نمی‌گذارد.

در کنار موارد فوق شاهد نظارتی شدن شدید بازار هستیم که در رسانه‌های مختلف به آن اشاره شده است. در شرایطی که بازار از حالت طبیعی و مرسوم خود خارج می‌شود و به هر دلیل یک فروشنده با توقف فعالیت‌ها روبه‌رو می‌شود؛ شاهد خواهیم بود که بخشی از عرضه بالفعل از بازار حذف خواهد شد. همین داده در کنار عدم جذابیت فروش خود داده مهمی برای رشد قیمت‌ها به‌صورت مقطعی است و اگر این شرایط ادامه پیدا کند و بازار با ضعف عرضه‌ها همراه شود، رشد قیمت‌ها اجتناب ناپذیر است. در هر حال بازار با ضعف جدی تقاضای مؤثر روبه روست و بسیاری از تولیدات در صنایع تکمیلی از بازار مصرف مطلوبی برخوردار نیست و همچنین سفارش تولید هم کاهش جدی داشته است. این وضعیت به معنی رکود در این بازار است و رشد قیمت‌ها به هر دلیل، به معنی ورود بازار به یک فاز رکود تورمی است.

تکانه‌های رشد قیمتی را باید جدی گرفت زیرا اگر با داده‌های بورس کالا هم‌پوشانی پیدا کند نگرانی‌های بزرگ‌تری را موجب شده و رکود موجود را به رکود تورمی بدل خواهد کرد. از سوی دیگر اگر رشد قیمت‌های موجود به دلیل رشد تقاضای واقعی در شرایطی طبیعی باشد حتی می‌توان این داده را مثبت ارزیابی کرد.

  بازی با عرضه‌ها رخ خواهد داد؟

کاهش عرضه‌ها در بورس کالا می‌تواند به رشد قیمت‌ها منجر شود که همین رویکرد یعنی بازی با حجم عرضه‌ها به امید رشد نرخ در شرایط رکودی فعلی نتیجه‌ای جز ضرر و زیان بیشتر واحدهای تولیدی در صنایع تکمیلی ندارد. در هفته جاری شاهد هستیم که امکان عرضه ثبت شده در بورس کالا ۸۵ درصد هفته گذشته است.

در گزارش‌های پیشین از یکی از نگرانی‌های پیش روی بازار پلیمرها صحبت کردیم و آن بازی با عرضه‌ها بود یعنی با کاهش عرضه یا نوسان حجم یا تفاوت در تنوع و تغییر گریدهای تولیدی امکان دارد که شاهد تغییر فاز در بازار باشیم. به‌صورت دقیق‌تر اگر یک بخش مهم در بازار را عرضه در نظر بگیریم و در شرایط سخت بازار حجم تقاضای مؤثر را هم نسبتا ثابت یا کاهشی محسوب کنیم، هر تغییر در شرایط عرضه ناخودآگاه تاثیر مستقیم بر شرایط بازار و قیمت‌های کشف شده در بورس کالا و بازار آزاد دارد. این در حالی است که در شرایط رکودی، افزایش قیمت‌ مواد اولیه در کنار ضعف تقاضای مؤثر و البته مشکلات پیش روی صادرات، چهره بازار را از حالت رکود به سمت رکود تورمی تغییر فاز می‌دهد که هم سخت‌تر است و هم بهبود آن به زمان بیشتری نیاز دارد.

اگر در شرایط فعلی حجم عرضه‌ها در بورس کالا کاهش یافته و قیمت‌ها افزایشی شود به معنی افزایش حجم فروش مستمر و تقویت بازار مصرف در میان مدت و درازمدت نیست بلکه صنایع مصرف‌کننده را تهدید می‌کند. باید به دقت وضعیت بازار را رصد کرد و منافع مقطعی کوتاه‌مدت را جایگزین منافع و ارزش‌های استراتژیک نکرد. اگر بازارها در کوتاه مدت با رشد قیمت‌ها همراه شوند به‌صورت تجربی تقاضا نیز تقویت خواهد شد و فروشنده با خیال راحت‌تری اقدام به فروش می‌کند. این در حالی است که رشد قیمت مواد اولیه به‌صورت مستقیم بر قیمت تمام شده محصولات اثرگذار است و بازار مصرف نهایی را محدود می‌کند. این مطلب در گذشته و مخصوصا در سال‌های ۹۳ و ۹۴ تجربه شد و شاید یکی از اشتباه‌های استراتژیک در بازار بود که در نهایت کاهش حجم تولید و افت حجم معاملات را به دنبال داشت. به نظر می‌رسد برخی تصمیم‌سازان در صنعت پتروشیمی و مخصوصا در واحدهای تولیدی و عرضه‌کننده اصلی مایل نیستند خاطرات خود را از سال‌های گذشته مخصوصا سال ۹۴ به یاد آورند درحالی‌که بازبینی این تجربه‌ها نگرانی‌های بزرگی را هشدار می‌دهد. اگر حجم فروش در بورس کالا محدود شود قطعا تولید واحدهای تولیدی هم با مشکل روبه‌رو خواهد شد که از هم‌اکنون نشانه‌های آن را مشاهده می‌کنیم.

یکی از بازی‌های مرسوم در روزهای سخت بازار نوسان حجم عرضه‌هاست و عرضه‌کنندگانی که یقین دارند مصرف‌کننده نهایی اغلب برای تأمین نیازهای خود توان واردات ندارد، بازار را به‌صورت انحصاری اداره می‌کنند. در این شرایط می‌توان با تنوع‌بخشی به تولیدات، حجم تولید و عرضه برخی گریدهای رایج و جذاب را محدود کرد تا همین سیگنال به التهاب بازار و رشد قیمت‌ها و سهولت فروش منجر ‌شود. این بازی برای اهالی بازار شناخته شده است و همیشه یک فرمول برای بازی با قیمت‌ها جواب نمی‌دهد. در شرایط فعلی اگر قیمت‌ها افزایش پیدا کند نتیجه آن توقف تولید در صنایع تکمیلی مصرف‌کننده پلیمرها و ترکیبات شیمیایی است و توقف هر یک خط تولید به معنی از بین رفتن فرصت‌های شغلی مهم و البته نابودی یک تقاضای مؤثر واقعی است. این شرایط در نهایت به زیان خود تولیدکننده خواهد بود و اثر بومرنگی دارد. شاید در ابتدا شاهد جرقه‌های رشد نرخ یا افزایش حجم فروش باشیم ولی در میان‌مدت همین فروش فعلی هم با مخاطراتی جدی همراه خواهد شد.

یکی دیگر از واقعیت‌های فنی در روزهای اخیر ورود برخی تولیدکنندگان به فاز اوورهال است. بعضا بازار شاهد ورود واحدهای تولیدی به فاز تعمیر و نگهداری در تابستان است ولی در شرایط فعلی که بازار چندان جذابی را شاهد نیستیم شاید زمانی مطلوب برای توقف تولید و ورود به فاز تعمیر و نگهداری باشد تا شاید در هفته‌های آینده اوضاع بهتری در بازارها مشاهده شده و برخی دشواری‌های تولید هم سپری شود. البته این رخداد باید از مسیرهای فنی نیز مورد توجه قرار گیرد ولی در نهایت اوورهال یک واقعیت تولیدی است که به شیوه‌های مختلف اجرا می‌شود.

بازی با حجم عرضه‌ها در شرایط کنونی بازار یک خط قرمز مهم است زیرا هم منافع سهامداران را تهدید می‌کند و هم منافع مصرف‌کننده نهایی را. اگر به هر دلیل فروش در بازار داخلی با مشکل همراه شود حجم تولید هم محدود خواهد شد و در طول زمان ورود به فاز اوورهال یا مشکلات فنی توجیه‌گر کاهش حجم تولید، فروش و در نهایت سودآوری نیست. صنایع تکمیلی البته بیشترین ضربه را می‌بینند و به قیمت حیات یک واحد تولیدکننده تمام خواهد شد بنابراین رصد دقیق عرضه‌ها را مورد نظر قرار می‌دهیم. حتی در نهایت می‌توان به سادگی حجم عرضه‌های تولیدکنندگان مختلف را محاسبه و مخابره کرد و نوسان عرضه‌ها را به صراحت رسانه‌ای ساخت. به نظر می‌رسد بازی با عرضه‌ها برای برخی جذاب شده است ولی این‌ قبیل جذابیت‌ها هزینه‌های خاص خود را هم خواهد داشت. توقف صادرات از جمله مواردی است که امکان تحقق آن بسیار است و پیگیری‌های رسانه‌ای جاده‌صاف‌کن این تصمیمات خواهد بود. در شرایط پیچیده و دشوار فعلی افزایش قیمت‌ها در بورس کالا و بازار آزاد تنها به دلیل برخی بازی‌ها صورت می‌گیرد اگرچه تأثیرگذاری واقعی ورود واحدهای تولیدی به فاز اوورهال هم مشخص نیست آن هم در شرایطی که موجودی انبارهای این واحدها نیز به‌صورت کلی اطلاع‌رسانی نشده و در اختیار عموم و رسانه‌ها قرار ندارد.

در هفته جاری مجموع عرضه‌های ثبت شده و امکان رشد عرضه‌ها در تالار جمعا به حدود ۶۸ هزار تن می‌رسد. این رقم در هفته گذشته نزدیک به ۸۰ هزار تن بود یعنی بازار با امکان عرضه‌ای کمتر از ۸۵ درصد هفته قبل روبه‌روست و همین داده ناخودآگاه در کنار خبرهای اوورهال به تحریک بازار منتهی می‌شود. هنوز نمی‌توان اظهارنظری قاطع در مورد دورنمای قیمت‌ها داشت ولی اگر حجم عرضه‌ها در همین سطوح باقی بماند شائبه بازارسازی‌ها را می‌توان مطرح کرد. بازار هم‌اکنون بیش از هر زمان دیگری نیاز به حمایت دارد و اگر یک بخش در این بازار تنها به منافع موقتی خود توجه کرده و از منافع جمعی و حتی منافع خود در درازمدت چشم‌پوشی کند، هم بازار آن واحد را تنبیه خواهد کرد و هم رسانه‌ها واقعیت‌ها را اطلاع‌رسانی می‌کنند.

از هم‌اکنون می‌توان شائبه بازارسازی را در عرضه‌های پتروشیمی‌ها به‌عنوان یک احتمال مطرح کرد و اگر برای هفته آینده نیز همین حجم عرضه به ثبت برسد و بازار با رقابت قیمتی همراه شود دیگر این بحث به‌عنوان یک احتمال مطرح نشده و تمامی واقعیت‌های معاملاتی را می‌توان به تفکیک گرید و واحد تولیدی مخابره کرد.

منبع: دنیای اقتصاد