به گزارش روابط عمومی انجمن لوله و اتصالات پی وی سی به نقل از عیارآنلاین، صنعت پتروشیمی، حلقه وصل نفت خام و گاز طبیعی با صنایعی مانند برق، خودروسازی، پزشکی و لوازم‌خانگی، نساجی و دارو است. بر اساس چشم‌انداز ۱۴۰۴، ایران باید رتبه نخست منطقه غرب آسیا را در صادرات محصولات پتروشیمی کسب کند. در حال حاضر ایران رتبه دوم منطقه را بعد از عربستان داشته و سهمی ۲.۵ درصدی از بازار جهانی پتروشیمی دارد. با توجه به اینکه ایران درمجموع بزرگ‌ترین دارنده ذخایر نفتی و گازی دنیا است این مقدار، اندک به نظر می‌رسد.

توسعه صنایع پایین‌دست کلید افزایش سهم ایران در بازار جهانی پتروشیمی

غالب طرح‌های توسعه‌ای دولت و بخش خصوصی متوجه واحدهای بالادستی پتروشیمی مانند الفین ها و پلی الفین ها، اوره و آمونیاک، متانول و مواردی ازاین‌دست بوده‌اند که علیرغم تناژ بالا، به دلیل ارزش‌افزوده کم، نوعی خام فروشی محسوب می‌شود، ولی اگر به‌موازات توسعه صنایع بالادست، تکمیل زنجیره ارزش و توسعه صنایع پایین‌دست نیز اتفاق بیافتد شاهد رشد و شکوفایی در حوزه اشتغال و فناوری خواهیم بود از طرفی توسعه صنایع پایین‌دست، توان رقابت صنعت پتروشیمی ایران را در مقابل سایر رقبا بالا خواهد برد؛ اما متأسفانه بعضی از این صنایع در تله عدم تأمین مواد اولیه از سوی واحدهای بالادستی پتروشیمی افتاده‌اند و اکثر مانند نساجی و صنعت پلاستیک که ۶۵ تا ۷۰ درصد قیمت تمام‌شده محصول به قیمت مواد اولیه بستگی دارد در زیان دهی به سر می‌برند.

نکته بسیار مهم در بحث توسعه صنایع پایین‌دست، تأمین خوراک این صنایع است که متأسفانه به‌درستی انجام نمی‌شود به‌طوری‌که رحیم مقی اصل رئیس اتحادیه پلاستیک کشور در مصاحبه‌ای گفته است: «مواد اولیه صادراتی در هر کیلوگرم ۳ یا چهار هزار ریال ارزان‌تر از نرخ مواد اولیه فروخته‌شده به مصرف‌کننده داخلی است علاوه بر آن به خاطر تناژ بالا نیز به مشتریان خارجی تخفیف داده می شود.»

هم‌زمان با توسعه صنایع بالادست پتروشیمی وعدم توجه به صنایع پایین‌دست، رقبای منطقه‌ای وجهانی ایران حتی کشورهایی که از مواد اولیه صنعت پتروشیمی نیز برخوردار نیستند مانند سنگاپور توانسته‌اند به قطب‌های پتروشیمی تبدیل شوند.

رشد جایگاه صنعت پتروشیمی در سبد اقتصاد جهانی

در حال حاضر تقاضا برای محصولات پتروشیمی در جهان به‌ویژه از سوي کشورهای توسعه‌یافته به‌سرعت در حال افزایش است به‌طوری‌که تقاضاها در صنایعی مانند پلاستیک، فولاد، سیمان و آلومینیوم از سال ۲۰۰۰ تقریباً دو برابر شده است. افزایش تولید این محصولات در دهه‌های اخیر توانسته سرانه تولید ناخالص جهانی را نیز افزایش دهد. نمودار زیر تأثیر افزایش تولید صنایع ذکرشده بر سرانه تولید ناخالص جهانی (GDP) را نشان می‌دهد.

هم‌زمان با توسعه صنایع بالادست پتروشیمی وعدم توجه به صنایع پایین‌دست، رقبای منطقه‌ای وجهانی ایران حتی کشورهایی که از مواد اولیه صنعت پتروشیمی نیز برخوردار نیستند مانند سنگاپور توانسته‌اند به قطب‌های پتروشیمی تبدیل شوند.

رشد جایگاه صنعت پتروشیمی در سبد اقتصاد جهانی

در حال حاضر تقاضا برای محصولات پتروشیمی در جهان به‌ویژه از سوي کشورهای توسعه‌یافته به‌سرعت در حال افزایش است به‌طوری‌که تقاضاها در صنایعی مانند پلاستیک، فولاد، سیمان و آلومینیوم از سال ۲۰۰۰ تقریباً دو برابر شده است. افزایش تولید این محصولات در دهه‌های اخیر توانسته سرانه تولید ناخالص جهانی را نیز افزایش دهد. نمودار زیر تأثیر افزایش تولید صنایع ذکرشده بر سرانه تولید ناخالص جهانی (GDP) را نشان می‌دهد.

البته وقوع بحران اقتصادی در سال ۲۰۰۸ در اروپا و آمریکا، تأثیر منفی در صنعت پتروشیمی داشت ولی کشورهایی مانند آلمان، چین و هند باثباتی که در بازارهای خود داشتند توانستند این تأثیر منفی را تا حدی خنثی کنند.

مقایسه مصرف محصولات پتروشیمی در کشورهای مختلف

در اقتصادهای توسعه‌یافته مانند آمریکا و اروپا مصرف پلاستیک ۲۰ برابر و مصرف کود شیمیایی ۱۰ برابر کشورهای درحال‌توسعه مانند اندونزی و هند است. نمودار زیر مقدار مصرف پلاستیک و کود شیمیایی در کشورهای مختلف را نشان می‌دهد

صنعت پتروشیمی ایران باوجود حمایت‌های زیاد دولت سهم اندکی از بازار محصولات پتروشیمی را در اختیار دارد. این صنعت با داشتن مزیت‌هایی چون خوراک ارزان‌قیمت و دسترسی آسان به بازارهای صادراتی می‌تواند با تکمیل زنجیره استراتژیک ارزش، سهم خود را در بازارهای جهانی افزایش دهد. تکمیل زنجیره ارزش صنعت پتروشیمی نیازمند برنامه‌ریز مناسب دولت در حمایت از پتروشیمی‌ها، تشویق سرمایه‌گذاران بخش خصوصی برای ورود به عرصه صنایع پایین‌دست پتروشیمی با ایجاد مزایای نسبی مانند آنچه در صنایع بالادست رخ‌داده است و همچنین تأمین مناسب خوراک این صنایع است.