هفته‌هاست که روند عمومی در بازار کاهشی است و اگر این افت نرخ تداوم داشته باشد، وارد ششمین هفته کاهش نرخ در بازار پلیمرها خواهیم بود.

  کاهش حجم معاملات در بورس کالا و تعمیق شائبه رکود
حجم داد و ستد پلیمرها در بورس کالا در هفته گذشته بیش از ۶ درصد کاهش یافت، آن‌هم در وضعیتی که حجم معاملات هفتگی مدتی است در یک روند نزولی نوسان می‌کند که این داده چندان هم برای این بازار و صنایع بزرگ بالادستی و صنایع کوچک‌تر تکمیلی مثبت ارزیابی نمی‌شود. در هفته گذشته نزدیک به ۴۶ هزار و ۸۰۰ تن از انواع پلیمرها در بورس کالا مورد داد و ستد قرار گرفت که همین رقم معاملات شائبه رکود در این بازار را تقویت می‌کند.

در گزارش‌های پیشین حد بین رکود و رونق را برای وضعیت فعلی رقمی نزدیک به ۵۰ هزار تن برآورد کردیم؛ اگرچه این رقم برای سال ۹۴ و حتی ۹۵، نزدیک به ۴۰ هزار تن بود. این شرایط معاملاتی نشان می‌دهد که بازار نزدیک به ۳ هفته است که در شرایط رکودی قرار دارد و اگر حجم معاملات به رقم ۴۰ هزار تن نزدیک‌تر شود به معنی ‌جدی‌تر بودن رکود است. البته حجم معاملات در هفته‌های اخیر به نسبت بالا بودند و همین داده به معنی بالا بودن موجودی انبارها در بازار داخلی است ولی باز‌هم این مطلب توجیه‌گر حجم پایین معاملات در هفته گذشته نبود. حال در شرایطی که مشکلات حمل و نقل مرتفع شده و حتی قیمت‌ها در یک مسیر نزولی قرار گرفته‌اند، این رقم معاملاتی تنها نگرانی از شائبه رکود را تقویت می‌کند و اگر برای هفته آینده نیز همین روند یعنی معاملاتی کمتر از ۵۰ هزار تن در هفته به ثبت برسد، به معنی آن است که بازار رکود را به‌صورت کامل حس می‌کند؛ اگرچه هم‌اکنون نیز شاهد رکودی جدی هستیم ولی در برخی گریدها و گونه‌های معاملاتی و برای صنایعی خاص شرایط بهتری حاکم است.

در هفته گذشته حجم عرضه رسمی ثبت‌شده در بورس کالا (به استثنای معاملات نقدی – مچینگ و یا سلف – مچینگ) ۷۳ هزار و ۶۶ تن بود که در مقایسه با هفته‌های اخیر یک رقم مطلوب به‌شمار می‌رود که برای مدت‌ها شاید یک آرزو برای بازار بود و تنها با سخت‌گیری نهادهای نظارتی اجرایی می‌شد. از هم‌اکنون می‌توان انتظار داشت که برای هفته جاری نیز عرضه بالای ۷۰ هزار تن به ثبت برسد و به نظر می‌رسد موجودی بالای انبارهای شرکت‌های پتروشیمی شاید این مسیر را تسهیل کرده باشد. چیزی که از این آمار رسمی عرضه برداشت نمی‌شود، توانمندی واقعی عرضه‌کنندگان برای حجم عرضه است. به‌جز بررسی جداول معاملاتی، تجمیع اطلاعیه عرضه در هفته گذشته از موارد زیرپوستی دیگر حکایت دارد. در طول هفته گذشته حجم عرضه ابتدایی به همراه امکان رشد عرضه در تالار جمعا به نزدیکی ۸۰ هزار تن می‌رسید ولی این رقم به‌صورت کامل در تالار به ثبت نرسید. به‌صورت دقیق‌تر تقاضا به‌قدری نبود که عرضه‌کننده حتی این جذابیت را پیش‌روی خود متصور ببیند که حجم عرضه را افزایش دهد و خود به معنی کاهش جدی جذابیت خرید است؛ البته بررسی حجم تقاضا موارد مهم‌تری را نشان می‌دهد.

در هفته گذشته شاهد افت ۱۸ درصدی تقاضای پلیمرها در بورس کالا بودیم و حجم تقاضا به ۶۴ هزار و ۵۳۴ تن رسید. این رقم تقاضا یکی از کمترین ارقام از ابتدای سال‌جاری تاکنون است آن‌هم در شرایطی که حجم عرضه بیش از ۷۳ هزار تن به ثبت رسید. با توجه به این شرایط شاهد هستیم که برای اولین‌بار از خرداد سال ۹۶ تاکنون، حجم تقاضا کمتر از حجم عرضه‌ها به ثبت رسیده است. این مطلب یک رخداد غیرمنتظره و نگران‌کننده به‌شمار می‌آید و یک سنت‌شکنی خطرناک. همین داده یک شائبه جدی از رکود است و می‌تواند روزهای سختی را ترسیم کند. همچنین در هفته گذشته نزدیک به ۸۸ درصد از عرضه‌ها مورد معامله قرار گرفت که این رقم نیز کمترین حد از روزهای ابتدایی سال ۹۶ تاکنون است.

البته رکود نسبی در بازار به معنی ضعف تمامی گریدها نیست و برخی از کالاهای خاص هنوز هم در بورس کالا با رقابت مورد‌معامله قرار می‌گیرد. این مطلب یعنی ضعف عمومی در بازار در کنار جرقه‌های جدی رشد نرخ، بازار را از حالت تعادل خارج می‌کند مخصوصا در شرایطی که هم به افزایش قیمت تمام‌شده تولیدات منتهی شده و هم رکود عمومی در بازار، در نهایت گریبانگیر سایر گریدها و تولیدات هم خواهد شد. در هفته گذشته بیشترین درصد رشد قیمتی در تالار به نسبت قیمت‌های پایه ۴/ ۳۶ درصد برای پلی‌اتیلن ترفتالات (پت) نساجی TG۶۴۵ پتروشیمی تندگویان، PVC-S۵۷ پتروشیمی آبادان با ۳۶درصد، پلی‌اتیلن ترفتالات نساجی TG۶۴۱ MOD با ۴۲/ ۳۲ درصد رشد از تولیدات پتروشیمی تندگویان و سپس پلی‌پروپیلن فیلم HP۵۲۵J پتروشیمی جم با رشد ۵۷/ ۳۰ درصد بود. در رتبه بعدی نیز EPS۳۰۰ پتروشیمی تبریز با ۱۱ درصد رشد قرار داشت.

  نوسان قیمت‌ها از دریچه تغییرات شاخص دنیای‌اقتصاد
کاهش قیمت‌های پایه پلیمرها در بورس کالا در کنار عرضه‌های نسبتا گسترده و همچنین ضعف محسوس و محرز تقاضا موجب شد تا شاخص قیمت‌ پلیمرهای دنیای اقتصاد در طول هفته گذشته با کاهش جدی نرخ همراه شود. افت ۵۶/ ۱۲ درصدی این شاخص در هفته گذشته به نسبت هفته قبل از آن نشان می‌دهد که هم افت قیمت‌های پایه در کاهش نرخ مؤثر بود و در کنار آن کاهش جدی رقابت برای اغلب گریدها موجب شد تا تکانه‌های رشد قیمتی در این بازار به شدت محدود شود تا جایی که این بازار یک افت قیمتی جدی را تجربه کند. این کاهش نرخ را باید جدی گرفت، زیرا به مرور زمان به بازار داخلی سرایت خواهد کرد و همچنین جرقه‌های رشد قیمتی را هم محدود می‌کند. این در حالی است که در هفته منتهی به ۱۷ آبان شاهد بودیم که افت قیمت‌های پایه شدیدتر از هفته گذشته بود ولی شاخص قیمتی دنیای اقتصاد در هفته منتهی به ۱۷ آبان‌ماه کاهش نرخ کمتری را تجربه کرد. این مطلب یعنی افت انتظاری قیمت‌ها به جای دو هفته قبل، در هفته گذشته در معاملات بورس کالا خودنمایی کرد که چرایی این داده نیاز به تحلیل دارد.

در آمارهای عرضه در بورس کالا در دو هفته اخیر شاهد هستیم که حجم عرضه‌های ثبت شده در تالار بیش از ۷۰ هزار تن بوده است. به‌صورت دقیق‌تر این داده موجب شده تا خریداران حرفه‌ای یقین کنند که حجم عرضه‌های بالای موجود باز هم در بازار تداوم خواهد یافت یعنی اعتماد به بالابودن عرضه‌ها قطعی‌تر از گذشته شده است. همین مطلب موجب شده تا رقابت برای خرید کاهش یابد و رشد قیمت‌ها در تالار به نسبت محدود شود. همین سیگنال موجب می‌شود که کالاهای موجود در بازار داخلی سریع‌تر از حد انتظار برای فروش آگهی شود یعنی پیشنهاد فروش بیشتری را در بازار شاهد خواهیم بود بنابراین میل به افت قیمت‌ها شتاب می‌گیرد. از سوی دیگر در هفته گذشته بیش از ۱۲ درصد افت قیمت‌های متوسط در بازار پلیمرهای بورس کالا تجربه شده یعنی این انتظار ایجاد خواهد شد که بازار داخلی هم، همین روند نزولی با همین سطوح را تعقیب کند. نگاهی به نوسان نرخ بسیاری از گریدهای شاخص در بازار آزاد نشان می‌دهد که این روند کاهشی هنوز تجربه نشده بنابراین بازار ناخودآگاه مستعد افت نرخ‌های بیشتری است.

نکته دیگری که می‌توان از نوسان این شاخص در مقایسه با نوسان قیمت‌ها در بازار آزاد برداشت کرد سمت و سوی بازار به طرف کاهش قیمت‌های بیشتر است. همان‌گونه که از آمارهای معاملات در بورس کالا مشاهده می‌شود حجم تقاضا به شدت کاهش یافته بنابراین می‌توان کاهش تقاضای داخلی در بازار آزاد را هم مطرح کرد. این مطلب از دو مسیر قابل رهگیری است یعنی هم تقاضا برای محصولات نهایی و مصنوعات پلیمری کاهش یافته و هم تقاضای مواد اولیه افت کرده است. حال در شرایط کاهش تقاضا که چهره‌ای تمام‌نما از رکود در بازار داخلی را نشان می‌دهد؛ کاهش قیمت‌های بورس کالا نیز مزید بر علت خواهد شد و به افت جدی‌تر قیمت‌ها منتهی می‌شود. این در حالی است که هنوز محموله‌های بسیاری در بازار آزاد وجود دارد و این تکانه قیمتی کافی است تا حجم تزریق کالا به بازار و پیشنهادهای فروش به‌قدری افزایش پیدا کند که قیمت‌ها کاهش بیشتری یابند. در هر حال بازار آزاد از روند عمومی در بورس کالا تبعیت می‌کند و پذیرش همین نکته به این معنی است که بازار فضای بیشتری برای کاهش نرخ دارد.

افت قیمت‌های این روزهای بورس و بازار را باید خوش‌یمن در نظر گرفت زیرا این احتمال وجود دارد که افت نرخ به‌عنوان محرکی برای افزایش تقاضا در صنایع تکمیلی قلمداد شده و حجم تولید را تقویت کند. افزایش سطح تولید در صنایع تکمیلی نیز به معنی افزایش حجم معاملات در بورس کالا و حمایت از کلیت بازار است. این در حالی است که گسترش کم‌توجهی به عرضه‌های موجود در بورس کالا خود به معنی نگرانی‌های پیش‌روی بسیاری از دورنمای رکود در بازار محصولات پتروشیمی است تا جایی که حتی خرید به منظور واسطه‌گری و سفته‌بازی را هم محدود کرده است. باید پذیرفت که حجم معاملات در بورس کالا به شدت پایین است و این نکته عواقب روشنی را برای بازار به همراه ندارد.

موارد فوق تنها تحلیل داده‌های پیشین بود و هنوز بازار از مسیرهای دیگری نیز مستعد تغییر است. به‌عنوان نمونه انتظار داریم قیمت‌های پایه جدید در هفته پیش‌رو اعلام شود و با توجه به کاهش قیمت‌های انتظاری در بازارهای جهانی و همچنین بیم و امید از نوسان قیمت ارز بازار ثانویه؛ شاید بازار باید منتظر یک کاهش قیمت دیگر در بورس کالا باشد. این سیگنال هم مهم ارزیابی می‌شود و حتی ممکن است بخشی از کاهش تقاضای هفته قبل نیز به همین دلیل رخ داده باشد یعنی خریداران به امید خرید با قیمت‌های پایین‌تر، خرید خود را شاید به تعویق انداخته باشند. البته تداوم عرضه‌های مطلوب در کنار ضعف تقاضا اعتماد به وجود ماده اولیه کافی را تقویت کرده است و همین داده هم نیاز به افزایش حجم تقاضا یا خرید با حجم بالا را محدود می‌کند. این داده هم مهم ارزیابی می‌شود زیرا برای مدت‌ها نوسان در عرضه یا حتی شائبه مدیریت گرید در عرضه‌ها توسط شرکت‌های پتروشیمی برای برخی از اهالی بازار یک تهدید بالقوه بود ولی در شرایط فعلی همین شائبه هم یا اجرایی نمی‌شود یا پتانسیل اجرای آن در فاز روانی محدود شده یا اصلا بازار کشش این قبیل بازارسازی‌ها را به جز مقطعی ندارد. این شرایط هم مهم است و شاید بتواند از حجم تولید در صنایع تکمیلی حمایت کند. از سوی دیگر موجودی بالای انبارها برای اغلب گریدها به یک سوپاپ اطمینان برای مدیریت بازار بدل شده و هم پاشنه آشیل بازارسازی‌های احتمالی به شمار می‌رود. البته هنوز هم برخی از گریدها با برتری تقاضا بر عرضه‌ها همراه هستند که در جای خود باید به آن پرداخت.

ساده‌ترین برآورد از دورنمای بازار را می‌توان کاهش بیشتر قیمت‌ها عنوان کرد که بر پایه داده‌های موجود در بازار تعریف می‌شود. نوسان قیمت‌ها در بورس کالا و افت تقاضا مهم‌ترین‌ تاثیر را بر جای می‌گذارد آن هم در شرایطی که خبر از رونق در بازار محصولات نهایی دیده نمی‌شود. از لحاظ اقتصادی نیز شاید مصرف‌کنندگان دیگر توان پذیرش قیمت‌های بالای پیشین را نداشته باشند و حتی کاهش قیمت‌های مواد اولیه در کوتاه‌مدت نیز تأثیرگذاری چندانی بر افت قیمت تمام شده نداشته باشد ولی به مرور زمان وضعیت بهتر خواهد شد. کاهش قیمت دلار و سکه نیز جو روانی برای تداوم افت قیمت‌ها را پدید آورده است و شاید همه‌چیز برای افت بیشتر قیمت‌ها فراهم شده باشد ولی یک داده مهم هنوز باقی مانده است. در مورد قیمت‌های پایه هفته جاری نمی‌توان اظهارنظر قاطعی داشت ولی با توجه به کاهش قیمت دلار در بازار آزاد و افت قیمت دلار نیمایی تا پایان هفته گذشته احتمال افت قیمت‌ دلار مورد محاسبه برای زمان اعلام نرخ وجود دارد ولی این ادعا تنها یک احتمال است. در مورد قیمت‌های جهانی هم میل به کاهش نرخ مشهود است ولی باید منتظر اعلام رسمی باشیم. با توجه به این احتمالات پتانسیل کاهش قیمت‌های پایه به‌عنوان یک گمانه‌زنی وجود دارد. در صورت تحقق این احتمال روند داده‌های کاهشی در این بازار زنجیروار تقویت خواهد شد، بنابراین احتمال تجربه یک بازار کاهشی جدی‌تر از احتمال رشد قیمت‌هاست مگر آنکه تغییر جدیدی در بازار رخ دهد. البته در اوایل معاملات نفت خام در روز گذشته شاهد افزایش مجدد قیمت‌ها بودیم ولی مشخص نیست که تاثیرگذاری آن بر بازار پلیمرها تا چه حد باشد. چیزی که از بازارهای جهانی محصولات پتروشیمی مشخص است ضعف جدی تقاضاست و این داده خود تأثیرگذاری مهمی بر جای می‌گذارد. در هر حال تا زمان اعلام رسمی قیمت‌های پایه در بورس کالا باید صبر کرد و این گمانه‌زنی‌ها تا لحظه اعلام رسمی این نرخ چیزی جز حدس و گمان نیست.

در پایان ذکر یک مطلب دیگر هم ضروری است و آن تأثیرگذاری دستورالعمل جدید ارزی برای صادرات محصولات مختلف است. در صورت اجرایی شدن آخرین دستورالعمل ارزی مبنی بر انعطاف بیشتر بازگشت ارز حاصل از صادرات، پتانسیل رشد بیشتر صادرات به کشورهای منطقه مخصوصا عراق و افغانستان وجود دارد. این مطلب به معنی ایجاد یک مکانیزم جدید برای رشد تقاضا در بازار داخلی است که خود می‌تواند محرکی جدید برای این بازار باشد.

از سوی دیگر شرایط برای صادرکنندگان بزرگ مواد اولیه هنوز هم با هفته‌های قبل تفاوتی نداشته یعنی از این مسیر احتمال رشد صادرات مواد اولیه چندان هم قدرتمند ظاهر نمی‌شود. این در حالی است که انتظار داریم شرکت‌های تولیدکننده پلیمرها در مسیر صادرات خود سخت‌گیری‌های بیشتری را تجربه کنند بنابراین تداوم عرضه در بازار داخلی شاید ادامه یابد و محرک‌های رشد قیمتی در این چارچوب چندان هم قدرتمند ظاهر نشوند.

منبع: دنیای اقتصاد