این در حالی بود که جرقه‌های مهمی از رشد قیمت‌ها در بازار آزاد به ثبت رسیده اگرچه بسیاری از آنها شواهدی از تغییراتی عمیق در بازار آزاد پلیمرها یا معاملات بورس کالا بود.

 این وضعیت کلی به معنی روزهایی نسبتا متعادل و البته جذاب برای خریداران در بازار داخلی بود و می‌توانست با کاهش قیمت‌ها از تولیدکنندگان پایین‌دستی حمایت کند. از سوی دیگر تقاضای موثر برای مصنوعات پلیمری و محصولات نهایی به شدت کاهش یافته که این داده نیز به سرعت‌گیر مهمی در برابر رشد قیمت‌ها بدل شده است. نوسان حجم معامله پلیمرها نیز خود داده دیگری است که در تعیین سمت و سوی بازار و آینده قیمت‌ها ایفای نقش خواهد کرد.

هفته گذشته حجم معامله پلیمرها در بورس کالا بیش از ۲۸ درصد رشد کرد و به ۵۴ هزار و ۶۵۰ تن رسید. این در حالی بود که حجم معامله پلیمرها در هفته پیش از آن کاهشی جدی را تجربه کرده بود؛ یعنی خودنمایی تقاضای موثر کافی در این بازار چندان هم دور از ذهن نبود. هفته گذشته حجم عرضه پلیمرها با ۷/ ۱۶ درصد رشد به ۶۴ هزار و ۵۴۰ تن رسید که با توجه به تجربه هفته‌های قبل رقم متعادلی به شمار می‌رود اگرچه این رقم عرضه به معنی تغذیه کامل بازار از عرضه‌های مورد نیاز نیست. با توجه به عرضه‌های موجود می‌توان گفت اغلب گروه‌های کالایی به نسبت هفته قبل از آن با رشد عرضه و تقویت حجم معاملات روبه‌رو شده‌اند.

معاملات هفته گذشته نشان داد که نزدیک به ۸۵ درصد از عرضه‌های موجود پلیمرها در بورس کالا به معامله ختم شده و این داده به معنی آن است که تقاضای موجود در بازار آزاد وجود دارد. البته در هفته پیش از آن ۷۷ درصد از عرضه‌ها مورد معامله قرار گرفت که نشان می‌دهد هنوز وضعیت تقاضا در بازار و معاملات بورس نسبتا قابل توجه و حتی جذاب است. در هفته گذشته به نسبت هفته پیش از آن حجم تقاضای پلیمرها در بورس کالا ۲۷ درصد افزایش یافته؛ اگرچه رشد عرضه‌ها خود دلیل مهمی برای رشد تقاضاست ولی در کنار آن می‌توان گفت خریداران باز هم به بورس کالا بازگشته‌اند.

شارژ سهمیه‌های خرید بهین‌یابی نیز خود یکی از دلایل رشد تقاضا به شمار می‌رود ولی در کنار آن باید گفت که تقاضا در طول هفته گذشته نسبت به خرید ترغیب شده است. ترغیب به خرید در بازار پلیمرها از آن جهت مهم‌تر ارزیابی می‌شود که در طول هفته گذشته به جز چند دوره مقطعی رشد قیمت‌ها، بازار در یک فاز کاهشی نسبی قرار داشته است یعنی بازار ناخودآگاه به خریداران در بورس کالا سیگنال عدم جذابیت خرید را صادر کرده ولی باز هم معاملات پلیمرها با رشد تقاضا روبه‌رو شده است. به نظر می‌رسد زیر پوست بازار جذابیت خرید در حال تجمیع‌شدن است یعنی احتمال تغییر روند کلی قیمت‌ها و میل به رشد نرخ یکی از احتمالاتی است که می‌توان به آن توجه کرد ولی برای اظهارنظر قاطع باید رخدادهای معاملاتی در بازار آزاد را نیز در نظر گرفت.

نکته مهمی که در رخدادهای آینده این بازار ایفای نقش خواهد کرد تغییر مکانیزم قیمتی در بورس کالاست و از هفته گذشته قیمت‌های پایه در بورس با احتساب دلار ثانویه و قیمت‌های جهانی با فرض ۵ درصد تخفیف محاسبه و مخابره می‌شود. همچنین سقف مجاز رشد قیمت‌ها باز است و در نهایت هر قیمتی که در بورس کالا کشف شد، ملاک معاملاتی به شمار می‌رود. همین سیگنال به تنهایی برای تغییر فاز بازار کافی است یعنی از این پس انتظار ثبت قیمت‌ها در بازار آزاد بالاتر از نرخ‌های موجود در بورس کالا و حتی قیمت‌های پایه با فرض هزینه‌های جانبی وجود ندارد. این شرایط به این معنی است که یک کف قیمت بنیادین به آرامی در بازار آزاد پلیمرها شکل خواهد گرفت و تنها مسیر پیش روی قیمت‌ها ثبات ‌یا رشد نرخ بر مبنای قیمت‌های پایه است. از هم‌اکنون نمی‌توان در مورد دورنمای بازار اظهارنظر قاطعی داشت به‌خصوص در شرایطی که ابهامی جدید بر روند عمومی بازار سایه انداخته و‌ آن بیم و امیدهای دلاری در بازار است که به تنهایی می‌تواند جو روانی حاکم بر بازار را تغییر دهد. اتفاقی که برای هفته آینده می‌توان انتظار داشت قیمت‌های پایه جدیدی است که پتانسیل تعین دورنمای مقطعی و محدود بازار را در بر دارد آن‌هم در شرایطی که برای برخی گریدها پتانسیل افت نرخ وجود داشته و دارد. از این پس دو داده اصلی یعنی قیمت‌های جهانی و نرخ ارز ثانویه در سامانه نیما ملاک اصلی تعیین قیمت‌ها خواهد بود.

  جو حاکم بر یک بازار مبهم با سیگنال‌هایی چندگانه
بازار آزاد پلیمرها تمایلی به خرید ندارد. همین ویژگی به معنی آن است که قیمت‌ها ناخودآگاه در مسیر کاهش قرار بگیرد آن هم در شرایطی که ناگفته پیداست حجم تزریق کالا به بازار آزاد بیشتر از حد انتظار آن وجود داشت. تکانه‌های کاهشی قیمت‌ دلار هر‌چند هم که مقطعی باشد خریداران را در یک دو‌راهی روانی قرار می‌دهد؛ یعنی به‌صورت غیرارادی بسیاری از اهالی بازار و حتی خریداران برجسته صنعتی به تعویق خرید متمایل می‌شوند. به‌صورت دقیق‌تر اغلب افراد ترجیح می‌دهند خریدهای خود را در کف قیمتی انجام دهند تا در این فرآیند نیز از منافعی هرچند محدود برخوردار شوند. این موضوع به معنی این است که اگر به هر دلیل روند کاهشی قیمت‌ها متوقف شود یا جرقه‌های رشد قیمتی تقویت شده یا حتی بازار از مسیر رشد قیمت‌ دلار با تغییر فاز روانی معاملات برخورد کرد شاهد خودنمایی تقاضای بزرگ‌تری از حد انتظار هستیم و روند افزایشی قیمت‌ها را با شتاب بیشتری همراه خواهد ساخت.

در روزهای اخیر شاهد افت قیمت‌ها در بازار آزاد بودیم که موجب شد جریان کاهش نرخ در بازار داخلی پلیمرها به چهارمین هفته پیاپی خود برسد. به‌صورت دقیق‌تر ۴ هفته شاهد کاهش نرخ بودیم بنابراین تغییر فاز قیمتی در این بازار چندان هم غیرمنتظره نخواهد بود ولی این ادعا از طرفداران چندانی برخوردار نیست زیرا به افت قیمت‌ها خو کرده‌ایم. این ویژگی مهم از آنجا اهمیت بیشتری پیدا می‌کند که شواهد میدانی در بازار آزاد نیز از احتمال تداوم کاهش قیمت‌ها حمایت می‌کند و سیگنال مشخصی برای تغییر فاز این بازار آن‌هم به سرعت در دست نیست.

همیشه روند عمومی عرضه‌ و تقاضاست که قیمت‌ها را تعیین می‌کند بنابراین افت قیمتی به معنی برتری عرضه بر تقاضاست که هم‌اکنون در بسترهای معاملاتی ایفای نقش صریح دارد. سختگیری شرکت‌های پتروشیمی برای تحویل و خروج محموله‌ها از انبارهای این شرکت‌ها خود یکی از دلایل رشد عرضه در بازار داخلی است. البته باید به این نکته نیز اشاره کرد که خریداران حرفه‌ای یا دقیق‌تر همان واسطه‌هایی که مدت‌ها بازار داخلی را تغذیه می‌کنند حرفه‌ای‌تر از آن هستند که بخش اعظم کالای خود را در انبارهای شرکت‌های پتروشیمی نگه دارند و بعضا هزینه انبارداری بیشتری پرداخت کنند. قطعا این دسته از فعالان بازار خود مکانیزم فروش و تزریق مویرگی خود را قدر می‌دانند و با خروج موقتی از بازار، نقش خود را در فرآیندهای تجاری کمرنگ نمی‌کنند. به‌صورت دقیق‌تر می‌توان گفت برخی از خریدارانی که از تخصص و تجربه کمتر در بازار پلیمرها برخوردار بوده و هم‌اکنون در حال دست و پنجه نرم‌کردن با مطالبات، صورت‌های مالی و مالیاتی و همچنین تلاش برای فروش محموله‌هایی هستند که هر روز در حال افت نرخ بوده و با چشم خود مشاهده می‌کنند که سودآوری آنها کاهش یافته است. این وضعیت به معنی آن است که حجم فروش این بخش از بازار هم بالاست و هم بالا باقی خواهد ماند؛ یعنی در نهایت شاهد خواهیم بود که تا زمانی که این محموله‌هایی که اغلب با قیمت‌های پایین‌تری خریداری شده‌اند و در صورت افت قیمت‌ها باز هم حجم عرضه آنها کاهش نمی‌یابد باز هم با همین منوال پیشنهاد شود؛ این روند کاهشی قیمت‌ها تداوم خواهد یافت.

مشکلات حمل و نقل و سختگیری‌های نظارتی بر انبارها، هر دو متعادل شده یعنی بازار بیش از روزهای قبل به روند متعادل خود نزدیک می‌شود و این نکته به معنی آن است که فعالیت‌ها و عملکرد بخش‌‌های خرید و فروش یا همان عرضه و تقاضا تاثیرگذاری بیشتری بر روند عمومی کشف نرخ خواهد داشت. در بورس کالا هم نه سقف مجاز قیمت‌ها وجود دارد و نه دلار ۴۲۰۰ تومانی، بنابراین رخدادهای بورس نیز به‌صورت مستقیم و در کوتاه‌مدت بر رفتارهای قیمتی بازار آزاد تاثیرگذار نخواهد شد. با جرات می‌توان گفت که موجودی انبارها در بازار آزاد به قدری بالاست و خریداران خرد را از خرید در بورس کالا بی‌نیاز کرده آن‌هم در شرایطی که قیمت‌های بورس با فرض هزینه‌های جانبی، مالیات ارزش افزوده، فعالیت‌های اداری و مالیاتی، هزینه حمل و نقل و کارمزد و حتی زمان تحویل در مقایسه با قیمت‌های موجود در بازار آزاد جذابیت چندان بالایی ندارد. تمامی این موارد به معنی است که بازار نه تنها پایدار بلکه بسیار پیچیده شده و چیزی که از نوسان قیمت‌ها و وضعیت بازار درک نمی‌شود واقعیت‌های زیرپوستی بازار نیست. ولی چرا به این نتیجه رسیدیم؟

تقاضا در بازار به قدری کم است که اگر کاهش عرضه به‌صورت گسترده نیز رخ دهد کسی متوجه نخواهد شد و قیمت‌ها افزایشی نمی‌شود. جو روانی بازار از کاهش قیمت‌ها حکایت داشته بنابراین رشد نرخ در ذهن اهالی بازار هم طرفداران چندانی ندارد ولی اگر چند جرقه رشد قیمت مقطعی به ثبت برسد آن‌هنگام است که طرزفکر اهالی بازار سریع‌تر از حد انتظار تغییر خواهد کرد. حجم معاملات در بورس کالا نیز محدود شده و البته کاهش حجم داد و ستد پلیمرهای دو هفته گذشته به قدری جدی بوده که می‌توان از افت دردناک حجم معاملات نام برد ولی در هفته گذشته این روند بهتر بود. سختگیری‌های صادراتی یا همان پیمان‌سپاری ارزی و الزام به بازگشت ارز حاصل از صادرات به سامانه نیما هنوز هم برقرار است و تا زمانی که این مشکل مرتفع نشود شرایط صادراتی محصولات پلیمری مرتفع نخواهد شد، بنابراین بازار به این واقعیت بیش از حالت عادی توجه می‌کند و تغییر در سیاست‌های ارزی در صادرات به کشورهای عراق و افغانستان خود به معنی کلید واژه تغییر جدی فاز قیمتی در بازار خواهد بود. هنوز نمی‌توان زمانی را برای بهبود شرایط صادراتی اعلام کرد ولی در همین شرایط نیز صادرات مواد خام پتروشیمی توسط شرکت‌های بزرگ بالادستی ساده‌تر از صادرات محموله‌های تولیدی یا همان مصنوعات پلیمری است که در حجم‌های کوچک به کشورهای اطراف صادر می‌شود اگرچه عدم اظهار گمرکی با کارت بازرگانی تولیدکننده نیز خود یکی از مسیرهای فاصله گرفتن از این سختگیری‌هاست ولی در نهایت هزینه‌های جانبی خود را در بر دارد.

می‌توان گفت که جو حاکم بر بازار به شدت شکننده است. هنوز روند عمومی افت قیمت‌ها مشاهده می‌شود و احتمال تداوم این روند کاهشی برای کوتاه‌مدت جدی است و البته بازار به شدت از آن استقبال می‌کند. این در حالی است که فرمول قیمتی در بورس کالا برای نرخ‌های پایه تغییر کرده و بازار ناخودآگاه مستعد تغییر است. این تغییر احتمالا با جرقه‌هایی از رشد نرخ همراه خواهد شد ولی نمی‌توان زمان دقیقی را برای این رخداد در نظر گرفت.

منبع: دنیای اقتصاد