این در حالی است که تغییرات مهمی در شرایط صادراتی مصنوعات پلیمری ایجاد نشده که از آن مسیر بتوان انتظار حمایت از بازار و صنایع تکمیلی را داشت. تمامی این موارد در کنار شنیده‌های گسترده‌ای از «اوورهال واحدهای پتروشیمی»، بازار پلیمرها را به کلاف سر در گم بدل ساخته که بسیاری از داده‌های آن با یکدیگر همخوانی ندارد. در معاملات جهانی اگر نفت خام را محرک روانی این بازار به شمار آوریم؛ شاهد افت نسبی بهای نفت خام در هفته گذشته بودیم یعنی میل به کاهش نرخ در بازارهای صادراتی و همچنین در اقصی نقاط جهان چندان دور از ذهن نیست. داده‌های متناقض موجود در کنار واقعیت رکود در «صنایع تکمیلی چندگانه» موج نگران‌کننده‌ای در بازار پلیمرها ایجاد می‌کند که به نظر چندان خوش‌یمن نمی‌آید. اگر روند افزایش قیمت‌ها در بازار داخلی در کنار ثبات قیمت دلار و افت قیمت‌های جهانی ادامه یابد به معنی ورود بازار به فاز رکود تورمی است و شاید یکی از سخت‌ترین دوره‌های زمانی در سال‌های اخیر را در این بازار موجب شود.

«شاخص پلیمرهای دنیای اقتصاد» نشان می‌دهد متوسط قیمتی در هفته گذشته که البته با کاهش نرخ همراه بود به نسبت کمترین نرخ‌ها در اوایل سال جاری یا حتی اواخر سال گذشته حداقل از رشدی ۷۰ درصدی برخوردار است و همین داده کافی است که با رشد قیمت‌ها، تقاضای مؤثر عقب‌نشینی کند که خود مؤید «یک دوره رکود بعد از رشد افسارگسیخته قیمت‌ها»، «افزایش هزینه خانوار»، «عدم ثبت موفقیت‌های جدی در صادرات» و در نهایت «کاهش تقاضای مؤثر برای صنایع تکمیلی و مواد اولیه» است. این شرایط، هشدار رکود را این بار از منظر رکود تورمی برجسته‌تر می‌سازد یعنی ضعف تقاضا با رشد قیمت‌ها همراه خواهد بود. اگر بازار باز هم با تداوم رشد قیمتی همراه شود به این معنی است که واقعیت‌های تولید از فاز هشدار خارج شده و به فاز رکود تورمی واقعی وارد می‌شود که خود چیزی از یک فاجعه کم ندارد. شاید ۴ ماه پیش رو زمانی برای تعمیق نگرانی‌ها باشد ولی هم‌اکنون تنها در فاز نوسان قیمت‌ها نمود داشته است. در هر حال بازار به عرضه نیاز دارد و اگر برتری تقاضا بر عرضه‌ها در بورس کالا خودنمایی بیشتری داشته و شرایط رکودی فعلی در بازار داخلی ادامه یابد دورنمای بازار را باید واقعا نگران‌کننده دانست.

«شاخص پلیمرهای دنیای اقتصاد» چه می‌گوید؟

در هفته گذشته شاخص قیمت پلیمرهای دنیای اقتصاد یک کاهش نرخ دیگر را نشان داد و به نسبت هفته قبل از آن ۸/ ۳ درصد کاهش یافت. این مطلب نشان می‌دهد که هنوز قیمت کلی در معاملات پلیمرهای بورس کالا در مسیر کاهشی قرار دارد. دلیل اصلی این رشد نرخ را باید در افت جدی قیمت‌های پایه به شمار آورد ولی در هر حال شاهد هستیم که خبری از خریدهای هیجانی گسترده نیز در این بازار نبود. آمارها نشان می‌دهد که به جز «پت بطری» و سنگین تزریقی، متوسط قیمت ثبت شده در بازار، کاهشی بوده و البته این سیگنال در نهایت تاثیر خود را بر بازار آزاد هم بر جای می‌گذارد ولی نیاز به بررسی بیشتری دارد.

شاخص پلیمرهای دنیای اقتصاد در هفته گذشته به رقم ۹۰ هزار و ۶۹/ ۸۸۳ ریال رسید که به نسبت ماه‌های قبل، کمترین رقم از مهرماه تاکنون است. این شرایط، ناخودآگاه پتانسیل تداوم افت نرخ را نشان می‌دهد ولی در بازارهای داخلی داده‌های محدودکننده بسیاری وجود دارد.

وقتی انتظار داریم که شاخص قیمت‌های پلیمرها در بورس کالا کاهش داشته باشد ولی افت این شاخص کمتر از حد انتظار است باید به سایر مواردی توجه کنیم که موجب شده تا این انتظار برآورده نشود. نوسان در حجم عرضه‌ها، شایعات و رخدادهای بازار آزاد و همچنین جرقه‌های مهمی از رشد قیمت‌ها و خودنمایی رقابت همگی مواردی است که این انتظارات را برآورده نکرده است. اهمیت شاخص‌های قیمتی را هم می‌توان در همین موارد جست‌وجو کرد یعنی شاخص قیمتی به ما نشان می‌دهد که آیا انتظارات برآورده شده یا جریان غالب در بازار به چه سمتی است یا چه تغییرات قیمتی مهم در این بازار رخ داده است. این موارد را باید در رخدادهای معاملاتی دیگری جست‌وجو کرد که در شاخص به‌صورت تغییر در یک عدد بیان شده است.

ویژگی‌های معاملاتی در هفته گذشته

در هفته قبل شاهد بودیم که حجم عرضه‌های ثبت شده در بورس کالا ۶۷ هزار و ۵۱۳ تن بود که به نسبت مدت مشابه هفته قبل از آن ۶/ ۷ درصد کاهش داشته است. همین سیگنال به معنی عقب‌نشینی زیرپوستی عرضه‌کنندگان در این بازار بوده که خود بستری برای رقابت بیشتر را فراهم می‌کند. این در حالی است که با کاهش عرضه‌ها ناخودآگاه پتانسیلی محدودکننده برای رشد تقاضا فراهم می‌شود و حداقل خروجی آن در شرایط یکسان افت تقاضا در برابر افت عرضه است مخصوصا در شرایطی که سقف مجاز برای رشد قیمت‌ها نیز وجود ندارد. البته عرف معاملات بورس کالا در سال‌های اخیر افزایش رقابت در شرایط کاهش عرضه‌هاست ولی در وضعیت فعلی که شاهد  آن هستیم جو نظارتی در بازار جدی است و التهاب تقاضا و حمایت واقعی از تولید در صنایع تکمیلی دیده نمی‌شود، واسطه‌گری، سفته‌بازی و رقابت هم جذابیت پیشین را ندارد. این در حالی است که در بازار داخلی شاهد جرقه‌های مهمی از رشد قیمت‌ها بودیم.

در فاز تقاضا شاهد آن هستیم که تغییر محسوسی در این حجم رخ نداده و همچون هفته قبل بیش از ۶۴ هزار تن تقاضا در بازار به ثبت رسیده است. این در حالی است که عرضه‌ها ۶/ ۷ درصد کاهش داشته ولی تقاضا ثابت است یعنی جذابیت خرید به نسبت هفته قبل تقویت شده و این داده هم برای بررسی دورنمای بازار مؤثر خواهد بود. تجمیع این موارد مخصوصا تقویت زیرپوستی و نامحسوس تقاضا موجب شد تا حجم معاملات هفته گذشته کمتر از ۲ درصد رشد داشته باشد و به ۴۷ هزار و ۶۶۱ تن برسد. این مطلب که نشان‌دهنده افزایش جذابیت خرید است ولی باز هم از رکود نسبی در بازار حکایت دارد. حجم معاملات هفته‌های اخیر و مخصوصا دو هفته گذشته را اگر نگوییم به شدت ضعیف ولی می‌توان گفت که چشم‌انداز رکود در صنایع مختلف پایین‌دستی در حوزه پتروشیمی را به وضوح نشان داده است. هم‌اکنون جای بازبینی گزارش‌های پیشین فرا رسیده زیرا هشدارها مبنی بر ورود بازار به یک فاز رکود را به صراحت نشان می‌دهد. البته رکود پیشین در شرایطی بود که قیمت‌ها نیز در مسیر افت ممتد قرار داشت و البته هنوز هم نرخ‌های بورس کالا از کاهش چند هفته اخیر حکایت دارد ولی این عقبگرد قیمتی تاکنون نه تنها نتوانسته ابزاری برای جذب بیشتر خریداران باشد بلکه تنها شاهد هستیم که حجم معاملات کاهش بیشتری پیدا نکرده است.

در گزارش‌های پیشین دو نوع رکود هشدار داده شد یکی رکود مقطعی و دیگری رکود تورمی. رکود تورمی یعنی آنکه ضعف تقاضا و کاهش حجم معاملات و تولید در کنار رشد قیمت‌ها هم عمیق‌تر است، هم خشن‌تر و هم اصلاح آن به زمان بیشتری نیاز دارد. اگر ضعف تولید در صنایع تکمیلی که در ضعف معاملات در بورس کالا خودنمایی خواهد کرد با افزایش قیمت‌ها همراه شود دیگر اندک امیدواری‌های موجود به بهبود بازار را هم به حاشیه می‌برد و به نظر می‌رسد این شرایط در حال بازآفرینی است.

نوسان قیمت‌ها در بازار آزاد

طی ۳ روز اخیر شاهد رشد قیمت‌ها در بازار داخلی بودیم یعنی پس از ۵ هفته کاهش نرخ، ۳ روز بازار افزایشی بود. این شرایط نشان می‌دهد که یک تغییر فاز مهم در بازار داخلی ایجاد شده و البته رشد نرخ پس از یک دوره کاهش مستمر قیمت‌ها، به معنی احتمال تداوم این افزایش نرخ خواهد بود، همچنین کاهش قیمت‌های جهانی و ثبات نسبی بهای دلار آن هم در وضعیتی که بازار برای بسیاری از گریدها با موجودی بالای انبارها روبه‌روست به این معنی است که هم از لحاظ روانی و هم از لحاظ فنی تغییراتی در بازار ایجاد شده که با روال عمومی و مورد انتظار ما تفاوت دارد. مرور رخدادهای روزهای اخیر داده‌های جذابی را نشان می‌دهد که می‌تواند به رمزگشایی از وضعیت فعلی بازارها کمک کند. فضای بازار پلیمرها نظارتی شده و همین داده به معنی آن است که دیگر واسطه‌هایی که آزادانه در حال تغذیه بازار بودند، همچون گذشته به فعالیت خود ادامه نخواهند داد. این مطلب اگر در کنار توقف برخی محموله‌ها خودنمایی کند شرایط خشن‌تری را تداعی خواهد کرد و دیگران هم در کوتاه‌مدت میل به جایگزینی و ایفای نقش مؤثرتری ندارند تا اندکی شرایط متعادل شده و آب‌ها از آسیاب بیفتد. این داده موجب می‌شود تا خریداران اصلی الزاما خریدهای خود را به بورس کالا منتقل کنند ولی واحدهای کوچک‌تر یا آن دسته از فعالان بازار که کالاهای خود را به‌صورت اعتباری خریداری می‌کردند؛ یا امکان ورود به بورس کالا ندارند یا حضور آنها زمانبر خواهد بود. البته تغییر فاز بازار می‌تواند به دلیل افت موجودی انبارها برای برخی از گریدهای محدود هم تعبیر شود که موجب شده تا جذابیت خرید در بورس کالا نیز تقویت شود اگرچه ذات رشد قیمت‌ها در بازار آزاد به معنی افزایش تقاضای خرید به شمار می‌رود.

خریدهای نسبتا هیجانی روزهای قبل را می‌توان محرکی برای تقویت بیشتر رشد نرخ در بازار آزاد به شمار آورد و برخی از تولیدکنندگان و معامله‌گران اصطلاحا تلاش کردند تا از بازار جا نمانند بنابراین به سمت خرید بیشتر ترغیب شده‌اند که به رشد بیشتر نرخ منجر شد. از سوی دیگر شاید واژه اوورهال خود به اندازه کافی کلید واژه مهمی برای تغییر در بازار باشد.

شبح اوورهال

تقریبا اغلب فعالان بازار پلیمرها شایعات در مورد ورود بسیاری از پتروشیمی‌ها به فاز اوورهال یا همان تعمیر و نگهداری را شنیده‌اند و این احتمال وجود دارد که تا یک‌ماه آینده چندین پتروشیمی برتر در کشور به این فاز وارد شوند که البته از لحاظ فنی یک بخش غیرقابل چشم‌پوشی در فرآیند تولید واحدهای بزرگ است. تجربیات گذشته نشان می‌دهد که در اغلب دوره‌های زمانی توقف تولید یا ورود به فاز تعمیر و نگهداری مشاهده شده ولی بعضا تابستان را می‌توان زمانی آشناتر برای ورود به فاز اوورهال به شمار آورد. در هر حال بازار این رخداد را به شدت جدی گرفته و این اهمیت اختصاص داده شده به دلیل تجربیات گذشته است که موجب شده اغلب اوورهال را با توقف عرضه و رشد قیمت‌ها همخوان بدانند. البته اوورهال فعلی اندکی با توقف فعالیت‌های پیشین متفاوت است. هم‌اکنون بسیاری از واحدهای پتروشیمی موجودی انبارهای نسبتا بالایی دارند و تا همین هفته گذشته میل به خرید در بورس کالا محدود بوده است. از سوی دیگر موجودی انبارها در بازار داخلی هم بالاست و اگر بحث نظارتی شدن بازار اندکی تعدیل شود باز هم شاهد افزایش عرضه مستمر هستیم.

از سوی دیگر قیمت‌های فعلی و تقاضای مؤثر در بازار آزاد هم به نسبت سال قبل به شدت بالاست یعنی می‌توان گفت که قیمت مواد اولیه به نسبت اواخر سال قبل تقریبا دو برابر شده است بنابراین بخش مهمی از تقاضای واقعی برای محصولات نهایی ناخودآگاه عقب‌نشینی می‌کند. از رونق صادرات هم خبری نیست و تمامی این موارد در همین بحث می‌گنجد که این بار اوورهال همچون دفعات قبل به فوران قیمتی منجر نمی‌شود ولی تاثیرگذار است و از همین هفته قبل هم تاثیر آن را مشاهده کرده‌ایم.

نوسان قیمت نفت و هفته‌ای بدون قیمت‌های پایه

در هفته گذشته شاهد کاهش نسبی قیمت نفت خام بودیم و به مرور زمان این روند کلی تاثیر روانی مستقیمی بر جو روانی در بازار پتروشیمی‌ها دارد.

 از سوی دیگر بازار پلیمرها و محصولات پتروشیمی در جهان هم با کاهش قیمت خوراک مایع مخصوصا نفتا و سایر خوراکمحصولات پتروشیمی روبه‌رو خواهد شد؛ یعنی قیمت تمام شده تولیدات به مرور زمان کاهش می‌یابد بنابراین میل به افت قیمت‌ها را می‌توان باز هم در این بازار مورد بررسی قرار داد.

از سوی دیگر جذابیت خرید و حجم تقاضا در بازارهای جهانی ضعیف بوده و احتمالا ضعیف‌تر هم خواهد شد و در نهایت باز‌هم احتمالا شاهد تداوم افت قیمت‌ها در بازارهای جهانی خواهیم بود. این داده بسیار مهم است و به‌صورت مستقیم بر قیمت‌های پایه و نرخ‌های مورد معامله در بورس کالا موثر خواهد بود.

هفته جاری قیمت‌های پایه نداریم یعنی نوسان قیمت‌های جهانی به‌صورت مستقیم در معاملات این هفته در بورس کالا موثر نیست. این در حالی است که دلار ثانویه در آخرین قیمت‌گذاری‌ها، ۸ هزار و ۱۲۴ تومان نرخ‌گذاری شده ولی هم‌اکنون برای متوسط یک هفته گذشته، ۸ هزار و ۲۰۵ تومان مخابره می‌شود که رشد مهمی نیست.

این دو داده در برابر یکدیگر نشان می‌دهد که اگر در هفته جاری قیمت‌های پایه اعلام می‌شد باز هم نرخ‌های پیشنهادی در بورس کالا کاهشی بود. این نکته را باید جدی گرفت زیرا یک زیرساخت فکری در بازار را ایجاد خواهد کرد و البته یک هفته آینده هم، همین رخداد را می‌توان انتظار داشت ولی در صورت کاهش مستمر قیمت جهانی نفت خام، قیمت‌های پایه یک افت جدی را تجربه می‌کند.

در بازارهای جهانی هم‌اکنون یک دوره گذار مهم خودنمایی می‌کند. سقوط بهای نفت در روزهای گذشته جدی‌تر از چیزی بود که بازار انتظار داشت، اگرچه در مقایسه با سایر بازارهای کالایی مشابه، این افت قیمت‌ها حتی منطقی به‌نظر می‌رسد و پتانسیل کاهش بیشتر را هم مطرح می‌کند.

 این داده در شرایطی خودنمایی می‌کند که در بازارهای کالایی در جهان رکود را می‌توان به وضوح مشاهده کرد و میل نوسان قیمت‌ها تقریبا در اکثر بازارها کاهشی است و جرقه‌های رشد نرخ محدود آنها نیز به سرعت خاموش می‌شود.

 رکود جهانی را اگر جدی بگیریم به این معنی است که کاهش قیمت‌های جهانی را هم باید جدی بگیریم، بنابراین می‌توان برای مدت نامعلومی بازارهای بین‌المللی محصولات پتروشیمی را نزولی در نظر گرفت.

 البته این امکان برای بازار داخلی با اما و اگرهای جدی روبه‌روست ولی به مرور زمان تاثیرگذار است.

با توجه به اورهال واحدهای پتروشیمی تنها می‌توان گفت که امیدواریم رشد قیمت‌های موجود مقطعی باشد و برای هفته آینده باز هم ثبات در بازار تجربه شود، در غیر این‌صورت روزهای سختی در راه است.

هم‌اکنون نتیجه هشدارهای پیشین به وضوح قابل مشاهده است ولی هشدارهای موجود جدی‌تر از واقعیت‌های موجود مطرح می‌شود.

منبع: دنیای اقتصاد