افزایش نسبی حجم عرضه‌ها در بورس کالا و تقویت حجم معاملات در کنار افزایش آزادی‌ عمل خریداران در چارچوب سامانه بهین‌یاب برای گریدهای معمول و همچنین برداشته ‌شدن سقف مجاز رشد قیمت‌ها در بورس کالا مواردی است که واقعیت‌های فعلی را رقم زده، اگرچه داده‌هایی همچون نوسان قیمت دلار و جو روانی حاکم در بازار، سخت‌گیری‌ها و شرایط تزریق کالاهای موجود در انبارها به بازار آزاد و همچنین رفتار معامله‌گران مواردی است که دورنمای بازار را تعیین خواهد کرد. با توجه به تمامی این موارد و در صورتی که رخداد پیش‌بینی نشده جدیدی در بازار به وقوع نپیوندد می‌توان به تداوم افت قیمت‌ها امیدوار بود ولی با شتابی بیشتر.

  بازار آزاد پلیمرها و تداوم افت نرخ
بهای پلیمرها در بازار داخلی برای دومین هفته پیاپی کاهشی است؛ یعنی کاهش قیمت‌هایی که از اوایل هفته گذشته آغاز شده تاکنون ادامه داشته و وارد دومین هفته خود شده است. این به آن معنی است که پس از ۵ هفته رشد قیمت‌ها، این دومین هفته‌ای است که شاهد افت نرخ هستیم یعنی جریان غالب در بازار پلیمرها کاملا  تغییر کرده است. این مطلب به آن معنی است که حجم عرضه‌ها در بازار آزاد از حجم تقاضای موثر فزونی یافته که خود داده مهمی است که نشان‌دهنده تغییری جدی در مکانیزم بازار آزاد در فاز خرید و فروش است. در اواسط هفته گذشته از روند کاهشی قیمت‌ها سخن گفته بودیم که تاکنون محقق شده و تداوم وضعیت فعلی به این معنی است که شاهد ادامه کاهش نرخ خواهیم بود، ولی چه شرایط جدیدی در بازار ایجاد شده که محصولات به فاز افت نرخ فرورفته‌اند؟

به‌صورت عمومی در بازارهای کالایی شاهد روند کاهشی هستیم که این وضعیت برای ابتدای پاییز و اواخر تابستان غیرمعمول نیست. از هم‌اکنون سبد مصرف مصرف‌کننده نهایی تغییر کرده یعنی کالاهایی که در روزهای گرم سال مورد مصرف بیشتری داشته‌اند جای خود را به کالاهایی می‌دهند که مورد مصرف بیشتری در پاییز و زمستان دارند. این وضعیت تنها مختص بازار پلیمرها نیست که بتوان از بسته‌بندی مایعات (خنک) یا ظروف یک‌بار مصرف مورد استفاده در مراسم‌ها یاد کرد و حتی در بازار فولاد نیز مصرف مصنوعات ساختمانی کاهش یافته و مصارف صنعتی افزایش می‌یابد. همین نکته به این معنی خواهد بود گریدها و کالاهایی که تاکنون از جذابیت بالایی برخوردار بوده‌اند با کم‌توجهی بازار همراه شده و دیگر کالاها جایگزین خواهند شد.

 این مطلب به معنی کاهش قیمت گریدهای جذابی است که مورد توجه بوده‌اند، ولی از این پس گریدهایی که کاربرد صنعتی بیشتری داشته یا به منظور عایق (مثل نایلون‌های ضخیم و عریض) استفاده می‌شوند با رشد تقاضا همراه خواهند شد و بار اصلی رشد قیمت‌ها را بر دوش می‌کشند. این سیگنال مرسوم در بازار است ولی واقعیت‌های کامل در بازار را نشان نمی‌دهد.

  بازار بر سر دوراهی

رشد نسبی حجم معاملات در بورس کالا در کنار برداشته شدن سقف مجاز قیمتی و همچنین تمایل به خرید بیشتر از بورس به جای بازار سه ضلع مثلثی را تشکیل می‌دهد که به کاهش قیمت‌ها کمک کرده است اگرچه این وضعیت عمومی تاکنون با شتاب محدودی به ایفای نقش پرداخته است. به‌صورت دقیق‌تر شتاب افت نرخ در روزهای اخیر محدود بوده و می‌توان گفت به جز چند تکانه کاهش نرخ جدی، قیمت‌ها در بازار آزاد با ثبات توام با میل به افت نرخ به ثبت رسیده است. این مطلب دوگانه مهمی را ایجاد می‌کند یعنی اینکه اگر تداوم افت نرخ را شاهد باشیم، آیا روند بازار به سمت رشد قیمت‌ها متمایل خواهد شد یا کاهش نرخ آن‌هم در وضعیتی که بازار با افزایش قیمت دلار از اواخر دو هفته قبل با رشد قیمت‌های چندانی همراه نبوده یعنی افزایش قیمت دلار در نرخ‌های بازار پلیمرها سرشکن نشده است. این نکته به معنی وجود یک پتانسیل ناشناخته برای افزایش قیمت‌هاست، ولی تاکنون شواهدی از آن دیده نشده است یعنی بازار به رشد نرخ خوش‌بین نیست ولی چرا؟

تجربه نشان داده که تاثیر رشد قیمت دلار در کوتاه مدت بر بازار پلیمرها بیشتر حالت روانی دارد یعنی با رشد قیمت دلار بازار ناخودآگاه به سمت افزایش حجم خرید و رشد نرخ متمایل می‌شود. این در حالی است که با برداشته‌شدن سقف مجاز رشد قیمت‌ها در بورس کالا دیگر هیجان و التهاب سیگنال مهم و جذابی برای رشد قیمت‌ها نیست، زیرا چیزی در بازار پلیمرها برای مخفی کردن وجود نخواهد داشت. خریداران نیز اگر قیمت‌ها در بورس کالا افزایش یابد، اغلب با یک تاخیر یک یا حداکثر دو هفته‌ای می‌توانند کالاهای مورد نیاز خود را تا حد امکان از بورس تهیه کرده و بازارسازی‌ها در این فاز قیمتی با جو روانی تغییر چندانی نمی‌کند که باید این واقعیت را از مزایای برداشته ‌شدن سقف مجاز قیمت‌ها به شمار آورد. این سیگنال هم به معنی آن است که میل به رشد قیمت‌ها را باید از لحاظ روانی هم کم اثر دانست.

  بورس کالا جذاب‌تر می‌شود
تداوم رشد حجم معاملات و سپس آزادی ‌عمل بیشتر در سامانه بهین‌یاب دو داده دیگری است که خریدار را به سمت خرید از بورس کالا ترغیب کرده و در نهایت قدرت مانور واسطه‌ها را برای مدیریت قیمتی در بازار داخلی محدود می‌سازد. تا اینجا داده‌ها از پتانسیل رشد قیمت‌ها حمایت نمی‌کنند؛ اگرچه بحث حجم معاملات در بورس کالا را باید جداگانه مورد ارزیابی قرار داد.

در خلاف جهت موارد فوق می‌توان گفت که به‌رغم نبود پتانسیل جدی برای رشد قیمت‌ها ولی این داده‌ها احتمال کاهش قیمت‌ها و دقیق‌تر عدم رشد نرخ را تقویت می‌کند. آمارها و گمانه‌زنی‌ها از بالابودن جدی موجودی انبارها حکایت دارد. موجودی انبارها در عرف بازارهای داخلی و جهانی معرفی برای تقابل عرضه و تقاضاست؛ یعنی در شرایط برتری عرضه‌ها بر تقاضا شاهد رشد موجودی انبارها و بالعکس هستیم. حال در شرایطی که در قیمت‌های بالای پیشین برتری عرضه بر تقاضا به رشد موجودی انبارها در بازار داخلی و حتی انبار کارخانه‌های بالادستی و پایین‌دستی منتهی شده می‌توان گفت که با رشد حجم معاملات بورس و کاهش قیمت‌ها در بازار آزاد، حجم عرضه‌ها به بازار باز هم افزایش یافته یعنی صاحبان کالا دیگر در این فاز قرار خواهند گرفت که برای فروش دست به تلاش بزنند.

این به معنی آن است که در شرایطی که خریدار محدودی در بازار وجود دارد، واسطه‌ها دیر یا زود و از ترس کاهش بیشتر نرخ تلاش می‌کنند حجم فروش خود را افزایش دهند. در عرف بازار به این شرایط رقابت منفی گفته می‌شود یعنی برای افزایش توان بازاریابی خود مجبور هستند قیمت‌های پایین‌تری را پیشنهاد کرده یا گزینه‌های حمایتی بیشتری را برای خریدار اعمال کنند. در این وضعیت ساده‌ترین مکانیزم افزایش اعمال تخفیف در هنگام معامله است زیرا با روند کاهشی نرخ فروش اعتباری هم ریسک‌های جدیدی پیدا می‌کند و البته بحث عدم ایفای تعهدات در موعد سررسید مطالبات را باید جدی گرفت اگرچه شرایط برای هر خریداری با دیگری متفاوت است.

  بازار در فاز فروش
کاهش تقاضا در بازار داخلی در نهایت فروشندگان را ترغیب به فروش خواهد کرد حتی اگر مجبور شوند چند هفته کالاهای موجود را نگهداری کنند ولی تداوم افت قیمت‌ها که چندان هم دور از ذهن نیست در نهایت الزام به فروش را مطرح می‌سازد. در این شرایط خریدار نیز مراقب اوضاع است و با رصد قیمت‌های پیشنهادی از سمت فروشندگان مختلف تلاش می‌کند تا کمترین قیمت و بهترین شرایط فروش را برگزیند که خروجی آن افزایش توان چانه‌زنی خریداران و تقویت پتانسیل افت قیمت‌ها خواهد بود.

حال در شرایطی که رقابت منفی چند روزی است آغاز شده باید منتظر ماند و دید که بازار تا چند روز دیگر با نرخ‌های موجود کنار آمده و روند نسبتا با ثبات فعلی را در پیش خواهد گرفت. البته این شرایط چندان هم پتانسیل تغییری عمیق را در بازار ایجاد نمی‌کند ولی در صورتی که رقابت منفی اوج گرفته و در روزهای سرد سال تقاضا باز هم کاهش یافته و حتی شرکت‌های پتروشیمی به دلیل مسائلی همچون تحریم‌های احتمالی یا بازگشت ارز حاصل از صادرات به فروش در بازار داخلی تمایل بیشتری نشان دهند دیگر شرایط به سمت سقوط آزاد نرخ حرکت خواهد کرد. این وضعیت عمومی تکانه بزرگی را در بازار ایجاد کرده و کاهش قیمت‌ها را شتاب بیشتری می‌بخشد.

  وضعیت معاملات در بورس کالا
حجم معامله پلیمرها هفته گذشته در بورس کالا به بیش از ۷۲ هزار و ۴۰۰ تن رسید که بیشترین حد از هفته منتهی به ۲۰ تیرماه تاکنون بود؛ یعنی بیشترین حجم معاملات ۱۰ هفته اخیر به ثبت رسید. این سیگنال در کنار رشد ۲۲ درصدی حجم معاملات پلیمرها در بورس کالا به صراحت از تغذیه بازار از عرضه‌ها حکایت دارد به ویژه در شرایطی که قیمت‌ها بدون سقف مجاز در بورس کالا کشف شده و بورس جایگاه خود برای راهبری قیمتی بازار آزاد را بازیابی کرده است. از سوی دیگر حجم عرضه پلیمرها در بورس کالا در هفته گذشته ( به استثنای انواع خارج از استاندارد) به بالاترین رقم در ۹ هفته اخیر رسیده که خود داده دیگری برای حمایت از بازار است.

رخدادهای قیمتی و معاملاتی نشان می‌دهد که بازار تمامی واقعیت‌ها را پذیرفته و دیگر با هیجان دلاری یا بازارسازی‌های محدود دستخوش تغییر نخواهد شد و از همه مهم‌تر‌ برای گریدهای رایج، بازار از حالت کانالیزه خارج شده و به دست تمامی فعالان بازار اداره می‌شود. این به معنی آن است که دیگر کسی نمی‌تواند برای گریدهای رایج با قدرت پیشین تعیین تکلیف کند و تنها حجم سرمایه‌گذاری‌های بالاتر برای خرید با فرض سهمیه‌های گسترده و همچنین نیاز واقعی به خرید است که آینده قیمت‌ها را تعیین خواهد کرد.

نمی‌توان به صراحت گفت که بازار از این به بعد دیگر کانالیزه و اصطلاحا منوپل برخی افراد خاص نمی‌شود ولی در قیمت‌های بالای فعلی و توان خرید از بورس کالا این شرایط به نسبت گذشته بسیار سخت‌تر شده است. از سوی دیگر با تجربه معاملات پیشین و تفاوت قیمت‌ها، تعداد واسطه‌ها افزایش چشمگیری پیدا کرده و تعدد معامله‌گران امکان ایجاد انحصار در بازار را تضعیف می‌کند.

با توجه به این شرایط باز هم یکی از پاشنه‌های آشیل بازار از این پس حجم عرضه‌ها در بورس کالا خواهد بود و همین داده است که آینده قیمتی را تعیین می‌کند اگرچه تداوم عرضه‌های بالا مثلا حجم‌های بالاتر از ۷۲ هزار تن به معنی تزریق آرامش بیشتر در بازار است. البته حجم عرضه‌ها در شرایطی اهمیت بیشتری پیدا می‌کند که تقاضا در چارچوب سامانه بهین‌یاب گسترده‌تر شده و خریداران بیشتری می‌توانند مواد اولیه خود را از این بازار تامین کنند. به‌عنوان مثال در هفته گذشته در برابر عرضه ۷۲ هزار و ۴۶۹ تن، ۱۶۲ هزار و ۸۸۱ تن تقاضا ثبت شده که در نهایت ۷۲ هزار و ۴۰۹ تن از عرضه‌ها مورد معامله قرار گرفته است. به‌صورت دقیق‌تر در هفته قبل ۹۲/ ۹۹ درصد از عرضه‌ها داد و ستد شد که این عدد بیشترین رقم ثبت شده در تاریخ معاملات پلیمرها در بورس کالاست.

این سیگنال هم از عطش بازار برای جذب عرضه‌های بیشتر خبر داده و هم از تنوع تقاضا حکایت دارد. از سوی دیگر و در صورت توجه به تغذیه کامل و کافی بازار می‌توان روزهای بسیار جذابی را پیش‌روی بازار و صنعت پلیمرها ترسیم کرد که قطعا یک رکورد تاریخی به شمار خواهد آمد ولی اگر به توصیه‌ها عمل شود که شاه بیت همه آنها نیاز به عرضه‌های زیاد و متنوع است.

البته درخصوص معاملات پلیمرها در بورس کالا تنها نمی‌توان به عدد خام حجم معاملات اشاره کرد بلکه توجه به تک تک گروه‌های کالایی را باید مد نظر قرار داد. به‌عنوان مثال حجم معامله سنگین فیلم، سنگین اکستروژن، سبک فیلم، سنگین بادی و پت بطری در بورس کالا افزایش جدی داشته ولی در برابر آن حجم داد و ستد PVC، پلی‌پروپیلن شیمیایی، سنگین تزریقی و پلی اتیلن ترفتالات نساجی کاهش یافته است. این موارد نشان می‌دهد که باید به تک تک گریدها و گونه‌ها توجه داشت تا بازار به شرایط عادی خود بازگشته و موفقیت‌های بزرگ‌تری را به ثبت برساند.

 نوسان قیمت‌های پایه در بورس کالا
قیمت‌های پایه محصولات پتروشیمی در بورس کالا طبق روال هر هفته دیروز اعلام شد و هنوز محاسبات قیمتی بر مبنای دلار ۴۲۰۰ تومانی است و از این لحاظ تغییری در نرخ‌های اولیه در معاملات ایجاد نشده است. پلیمرها اغلب کاهش نرخ داشته که دلیل آن را می‌توان در روند کاهشی ولی محدود قیمت‌های جهانی در طول هفته گذشته جست‌وجو کرد. از طرف دیگر تکانه‌های رشد قیمت نفت خام در بازارهای جهانی به این معناست که باید انتظار رشد قیمت‌های بیشتری را در بازار محصولات شیمیایی داشته باشیم که از لحاظ فنی و همچنین با فرض تجربیات پیشین تاثیرپذیری بیشتری از نوسان قیمت نفت خام دارند که همین انتظار هم کم و بیش محقق شده است. قیمت‌های پایه محصولات شیمیایی هم کاهش نرخ‌های مهمی داشت و هم افزایش قیمت‌های پایه جذاب ولی بسیاری از ترکیبات هم نوسان نرخ نداشتند که نشان می‌دهد این بازارها شرایط مختلفی را تجربه می‌کنند. به‌عنوان نمونه قیمت‌ پایه اسید استیک ۵/ ۹ درصد و اوره صنعتی ۴ درصد رشد داشت ولی قیمت پایه اسید ترفتالیک ۶/ ۶ درصد و منواتیلن گلایکول ۴ درصد کاهش داشت.

البته نوسان قیمت‌های پایه چندان هم برای بازار اهمیت ندارد زیرا با برداشته‌شدن سقف مجاز قیمت‌ها در بورس کالا، چیزی که نرخ‌های نهایی را تعیین می‌کند شرایط عرضه و تقاضا است و سقفی برای رشد قیمت‌ها متصور نیست. این مطلب به معنی آن است که بازار بیش از همه چیز به حجم عرضه‌ها واکنش نشان خواهد داد زیرا حجم تقاضا را می‌توان از روزهای اخیر کاهشی در نظر گرفت اگرچه این ادعا با اما و اگرهایی همراه است.

منبع: دنیای اقتصاد