مدیرعامل بورس کالا از لزوم مقابله با دلالان و سوداگرانی می‌گوید که با پوشیدن لباس تولیدکنندگان، باعث افزایش تقاضای کاذب محصولات پتروشیمی و فلزی در بازار و کمبود مواد اولیه برای تولیدکنندگان واقعی می‌شوند. به گزارش «ایرنا» نوسانات نرخ ارز در ماه‌های اخیر، از یکسو به معاملات محصولات فلزی و پتروشیمی در بورس کالا رونق داده و از سوی دیگر انتقادهایی را مبنی بر افزایش قیمت‌ها و کمبود عرضه به دنبال داشته است.

عرضه محصولات پتروشیمی و فلزی با نرخ ارز ۴۲۰۰ تومانی که باعث ارزانی آنها نسبت به کشورهای همسایه می‌شود، سبب جولان دلالان و سوداگرانی شد که اقدام به صادرات این محصولات می‌کنند.البته پس از این مشکلات،دولت تصمیم گرفت صادرات محصولات پتروشیمی را ساماندهی کرده و جلوی دلالان را بگیرد بر این اساس، صادرات به تولیدکنندگان محدود شد.بنابراین، مقرر شد برای جلوگیری از هرگونه تخلف احتمالی، صادرات مواد اولیه صنایع پایین‌دستی از سوی واحدهای تولیدی عرضه‌کننده دربورس کالا و با ارائه تاییدیه رسمی به اشخاص حقیقی و حقوقی از واحدهای تولیدی (بالادستی) محصول انجام شود؛ در غیر این صورت، از صادرات محموله‌های موضوعی جلوگیری می‌شود.حامد سلطانی‌نژاد در گفت‌وگو با «ایرنا» می‌گوید: برخی که فقط نام تولیدکننده پایین‌دستی را یدک می‌کشند، اقدام به خام فروشی مواد اولیه از بورس می‌کنند که این موضوع، باعث تقاضای کاذب در بازار شده است. این افراد محصولات را با قیمت پایین خریداری کرده و به قیمت بالاتر در سایر کشورها می‌فروشند.وی می‌گوید: حتی نوسان نرخ ارز باعث شده برخی مس را با قیمت پایین از بورس کالا خریداری کرده، سپس با تبدیل کردن به قراضه، آن را با قیمت بالاتر به کارخانه بفروشند.

به تازگی مشکلاتی در روند عرضه محصولات در بورس کالا رخ داده که دسترسی تولیدکنندگان واقعی بخش پایین‌دستی را با موانعی مواجه کرده، برای حل این مساله چه تدابیری اندیشیده شده است؟

بسیاری از این اتفاقاتی که رخ می‌دهد مربوط به خود بورس (کالا) نیست و ریشه در سایر بخش‌ها دارد. بورس یک بازار و فضایی برای معاملات شفاف است. در شرایط کنونی با توجه به اینکه قیمت‌های پایه بورس براساس ارز تک نرخی بررسی و تایید می‌شود سبب پایین آمدن قیمت پایه شده است و در مواردی قیمت‌ها به سطح دی‌ماه و بهمن ماه سال گذشته برگشته؛ این امر سبب شده است که تقاضای تولیدکنندگان بخش پایین‌دستی افزایش یابد.از سوی دیگر، با توجه به اینکه نظارت لازم بر معاملات محصولات نهایی بعد از بورس کالا توسط دستگاه‌های مسوول صورت نگرفته است عده‌ای اقدام به سوءاستفاده از این موضوع کرده و با استفاده از خلأهای موجود، محصولات را به‌صورت خام صادر می‌کنند. این افراد که فقط نام تولیدکننده را یدک می‌کشند و اقدام به خام فروشی مواد اولیه می‌کنند، بخشی از تقاضای کاذبی هستند که وارد بازار شده است. ورود این تقاضای کاذب سبب بروز چالش برای برخی از مصرف‌کنندگان واقعی شده است. به عبارت دیگر در حال حاضر، مشکل عمده‌ای در بخش عرضه وجود ندارد، بلکه بحران تقاضا سبب ایجاد مشکلات در بازار شده است.

برخی انتقادها به سامانه بهین یاب باز می‌گردد که نتوانسته است صف تولیدکنندگان واقعی بخش پایین‌دستی از دلالان را مشخص کند، برای رفع این مشکل، چه اقدامی انجام شده است؟

در حوزه محصولات پتروشیمی، خریداران از طریق سامانه بهین یاب به بورس معرفی می‌شوند. این سامانه با این هدف راه‌اندازی شد که تولیدکنندگان واقعی شناسایی و به بورس معرفی شود. با توجه به وجود تقاضای بیش از تولید در برخی کالاها در این سامانه، برای بهبود بهین یاب مذاکراتی با وزارت صنعت داشته ایم که امیدواریم به کارآمدتر شدن آن کمک کند.در هفته‌های گذشته پیشنهادهایی نیز داده شده است که در حوزه محصولات مختلف عملکرد سال‌های گذشته شرکت‌ها ملاک فعالیت در سال جاری باشد. این طرح، در «مس کاتد» و «پلی اتیلن ترفتالات» بطری انجام شده است و برای سایر کالاها نیز باید بررسی‌ها صورت گیرد تا ملاکی برای تشخیص تولیدکننده واقعی از غیرواقعی مشخص شود.

بورس کالا برای برخورد با متخلفان و شفاف‌سازی عرضه کالا به بخش پایین‌دستی چه اقداماتی را انجام می‌دهد؟

شرکت‌های پایین‌دستی، باید اظهارنامه مالیاتی ارائه کنند تا اگر تخلفی صورت گرفته و کالا را برای تجارت و نه تولید خریداری کرده‌اند آشکار شود. البته عموم صنایع پایین‌دستی ما صنایع شریف و تولیدکنندگان واقعی‌اند که طرفدار شفافیت نیز هستند. از جمله تخلف‌هایی که چندی پیش آشکار شد، مربوط به شرکت‌های ثبت شده در مناطق آزاد بود. این شرکت‌ها به نام تولیدکنندگان بخش پایین‌دستی اقدام به خرید محصولات پتروشیمی می‌کردند در حالی که واقعی نبودند و آنها دلالی و سوداگری می‌کردند. پس از شناسایی، این شرکت‌ها به مراجع قضایی معرفی شدند که تاکنون حکم علیه شرکت، قطعی شده است.یکی دیگر از اقدامات، بازدید از شرکت‌های مشکوک است که در صورت محرز شدن تخلف، به مراجع قانونی معرفی می‌شوند. باید توجه داشت که کشف این‌گونه تخلف‌ها به دلیل عملکرد شفاف در بورس کالاست؛ با این حال تولیدکنندگان و صنایع پایین‌دستی باید کمک کنند و اطلاعاتشان را در اختیار بورس قرار دهند در غیر این صورت بورس به تنهایی نمی‌تواند این مساله را مدیریت کند.

برای ساماندهی عرضه توسط بالادستی‌ها چه اقداماتی انجام شده است؟

مشکلات ما در بخش عرضه نسبت به بخش تقاضا کمتر است. اگر مشکل و کاهش عرضه از طرف تولیدکننده بالادستی باشد، توسط ضمانت‌های اجرایی که وجود دارد، می‌توان با آن برخورد کرد.

طبق قانون، همه تولیدکنندگان پتروشیمی موظف هستند محصولات پتروشیمی خود را در بورس عرضه کنند که سازمان حمایت از مصرف‌کنندگان و تولیدکنندگان بر آن نظارت می‌کند.

بر این اساس، همه محصولات پتروشیمی و بخشی از محصولات فلزی باید در بورس کالا عرضه شوند. در صورت تخلف، سازمان حمایت از حقوق مصرف‌کنندگان و تولیدکنندگان به موضوع رسیدگی کرده و تشکیل پرونده می‌دهد و به سازمان تعزیرات معرفی می‌کند. البته بورس کالا به این حد بسنده نکرده و با کمک شورای رقابت، یک حداقل عرضه‌ای در نظر گرفته شده است که اگر آن رعایت نشود مراتب مورد رسیدگی قرار می‌گیرد. یکی از ابزارها سقف رقابت است به محض اینکه عرضه بالادستی‌ها کم شود، از یکسو نهادهای نظارتی وارد می‌شوند و از سوی دیگر، بورس کالا سقف‌های قیمت را برای آنها باز می‌گرداند. بورس کالا از این ابزار در سال گذشته استفاده کرد.

در مواردی که تولیدکننده نمی‌تواند نیاز داخل را تامین کند با هماهنگی با دستگاه‌های مربوطه از طریق واردات، کسری جبران می‌شود تا خللی در عرضه رخ ندهد.

برخی از فعالان بخش پایین‌دستی فولاد می‌گویند، حجم عرضه توسط بالادستی کم شده تا از این طریق، قیمت را بالا ببرند؟

روند عرضه شرکت‌ها مشخص است و همه دستگاه‌های نظارتی بر آن نظارت دارند در صورتی که این امر اتفاق افتاده باشد و تولیدکننده‌ای از قدرت انحصاری اش استفاده کند و بخواهد با کاهش عرضه قیمت‌سازی کند، شورای رقابت می‌تواند به موضوع ورود پیدا کرده و بررسی کند. آمار عرضه و معاملات محصولات منتشر شده و با توجه به تاریخچه موجود می‌توان بررسی و قضاوت کرد.

ادعا شده که برخی محصولات با قیمتی گران‌تر از بازارهای جهانی در بورس کالا به فروش رسیده است؟

قیمت از سوی خریداران و در مرحله رقابت در تالار معاملات ثبت می‌شود. به‌طور قطع خریداران عوامل مختلف تاثیرگذار در قیمت را مورد بررسی قرار می‌دهند و سود و زیان خود را تحلیل کرده و در نهایت اقدام به خرید محصولات می‌کنند. پس باید از خریداران پرسید چرا با این قیمت کالا را خریداری کردید؟ برخی قیمت تمام شده واردات را با قیمت محصولی که در کشور به فروش می‌رسد، مقایسه و سپس اقدام به ثبت قیمت می‌کنند. عده‌ای دیگر نیز اگر پیش بینی کنند قیمت‌های آینده صعودی باشد، امروز با قیمت بالاتری می‌خرند. قیمت‌های پایه محصولات در بورس در تناسب با قیمت‌های جهانی است. البته قیمت باید متعادل باشد به گونه‌ای که نه آنقدر ارزان که صنایع بالادستی متضرر شوند و نه آنقدر گران که صنایع پایین‌دستی بامشکل مواجه شوند. اما به یک نکته باید توجه کرد که مسوولیت کاستی‌های موجود در تکنولوژی صنایع که باعث می‌شود هزینه تمام شده آنها بالا باشد، برعهده بورس نیست؛ باید همه این موارد از هم جدا شود.

برخی اخبار حکایت از آن دارد که افرادی مواد اولیه خریداری شده از بورس کالا را به جای استفاده در داخل با قیمتی بالاتر به کشورهای همسایه می‌فروشند؟

درست است؛ اکنون برخی در بخش پتروشیمی، محصولات را می‌خرند و به قیمت بالاتر در سایر کشورها می‌فروشند. همچنین مشخص شده است که مس را با قیمت پایین از بورس کالا خریداری کرده و سپس با تبدیل کردن به قراضه، آن را با قیمت بالاتر به کارخانه می‌فروشند.

گفته می‌شود تقاضا برای مس در ماه‌های اخیر به یکباره هشت برابر شده؛ آیا مشخص است که چه میزان از این تقاضا در بخش پایین‌دستی استفاده شده و چه میزان صادر یا قراضه می‌شود؟

هنوز هیچ مرجعی این موضوع را بررسی نکرده است.

پیشنهاد شده که در شرایط کنونی، نیازی به عرضه محصولات در بورس کالا نیست و مصرف‌کنندگان به درب کارخانه مراجعه کرده و محصول را خریداری کنند، آیا این ایده، قابل عملیاتی شدن است؟

این تصور غلطی است که تولیدکنندگان بخش پایین‌دستی به راحتی می‌توانند از درب کارخانه مواد اولیه را تحویل بگیرند، مگر در گذشته این گونه نبود؟ در آن دوران، آیا مواد اولیه را به تولیدکنندگان پایین‌دستی می‌دادند یا افرادی که روابط ویژه‌ای داشتند، دریافت می‌کردند. در صورت خروج این محصولات از بورس کالا، بازار توصیه و سفارش‌ها داغ می‌شود؛ افراد صاحب نفوذ با تماس تلفنی یا دادن نامه، سفارش می‌کنند که محصولات به افراد خاصی داده شود که نتیجه آن، دست خالی تولیدکنندگان واقعی بخش پایین‌دستی خواهد بود. وظیفه بورس کالا فقط کشف قیمت نیست بلکه تخصیص بهینه و عادلانه کالا به صنایع پایین‌دستی نیز از وظایف تعیین شده بورس کالا در اقتصاد کشور است. به‌طور قطع خروج از بورس کالا بازگشت به عقب خواهد بود؛ در صورت حذف بورس، فساد دامن بازارهای مختلف را فراخواهد گرفت.

منبع: دنیای اقتصاد