اساس کار در معاملات کشف پریمیوم این‌گونه است که یک ملاک یا معیار قیمتی در نظر گرفته می‌شود یعنی مثلا قیمت‌های پایه محصولات پتروشیمی در بورس کالا که توسط شرکت ملی صنایع پتروشیمی مخابره می‌شود، به‌عنوان قیمت‌های شاخص در نظر گرفته شده و برای معاملات در طولانی‌مدت، حجم نسبتا بزرگی از کالا مورد معامله قرار می‌گیرد. مثلا خریدار و فروشنده توافق می‌کنند در هر ماه رقم مشخصی همچون ۲۰۰ یا ۱۰۰۰ تن از یک ماده اولیه معین را داد و ستد کنند. این در حالی است که قیمت‌های پایه اصلی هم مشخص شده ولی بازار باز‌هم فرصت انعطاف خواهد داشت.

ه‌صورت دقیق‌تر می‌توان در رقابت بین خریداران، یک رقم پریمیوم را کشف کرده و بر‌اساس رقابت و عرضه و تقاضا مقرر کرد که مثلا خریدار با قیمتی بالاتر از نرخ‌های پایه مواد اولیه را خریداری کرده یا کمتر از قیمت‌های پایه همین قرارداد را منعقد می‌کند. در سایر بازارها تجربه نشان داده است که کشف پریمیوم رقمی کمتر از قیمت پایه را برای فرآورده‌های نفتی و پتروشیمیایی کشف می‌کند ولی در بازارهای فلزی این رقم اغلب بالاتر است. این نکته به این معنی است که در قرارداد کشف پریمیوم این پتانسیل وجود دارد که به‌صورت طولانی‌مدت، خریدار حتی ارزان‌تر از قیمت‌های پایه هم به ماده اولیه به‌صورت دائمی و مستمر دست پیدا کند و فروشنده برای زمان اعتبار قرارداد، خیالش از فروش راحت باشد. این موارد ساده‌ترین ویژگی‌های قراردادهای کشف پریمیوم است.

وضعیت فعلی زمانی ایده‌آل برای استفاده از این ساز و کار معاملاتی است زیرا فروشنده بر خلاف اغلب بازه‌های زمانی در سال‌های اخیر برای فروش اندکی مشکل دارد و خریدار هم البته نسبت به آینده بدگمان است. اگر بتوان از این شرایط بهره برد و نگرانی‌های فروشنده اصلی را مرتفع کرد می‌توان به ابزاری قدرتمند در مسیر تولید دست یافت ولی خریدار هم ریسک‌های خاص خود را دارد که یکی از آنها فاکتور ترس است. خریدار یا همان تولیدکننده در صنایع تکمیلی تجربه روزهای سخت سال ۹۴ را در خاطره دارد و همچنین به‌شدت نسبت به آینده بدبین است، بنابراین دست به این ریسک‌ها و متعهد کردن خود به خرید آن‌هم در شرایط نامتوازن فعلی و آینده مبهم نخواهد زد.

ذهنیت‌های ذکر شده برای خریدار مواد اولیه شاید از اساس اشتباه باشد و این اما و اگرها تنها خریدار را از یک موقعیت محروم می‌کند اما چگونه؟ به هیچ‌عنوان قرار نیست که خریدار تمامی نیاز خود را در چارچوب قراردادهای کشف پریمیوم تامین کند بلکه تامین نیازی بین ۳۰ تا حداکثر ۷۵ درصد به فراخور ویژگی‌های بازار مصرف می‌تواند برای واحدهای تولیدی جذاب باشد. به‌صورت دقیق‌تر واحدهای تولیدی در صنایع تکمیلی در گام اول باید بازار مصرف خود را در مقایسه با ظرفیت تولید مورد بررسی قرار دهند و به هر میزانی که یقین دارند فروش انجام خواهد گرفت و به مشکلات جانبی در زمینه افزودنی‌ها، قطعات و ماشین‌آلات و سایر ملزومات تولید بر‌نمی‌خورند، می‌توانند ماده اولیه مورد‌نیاز خود را از طریق قراردادهای کشف پریمیوم خریداری کنند. در این شیوه معامله وجه قرارداد در زمان تحویل کالا در دوره‌های زمانی مشخص همچون ماهانه تسویه خواهد شد و کالا هم بنابر قرارداد اولیه تحویل داده می‌شود. حال فرض کنیم که بازار در ماه‌های آینده رنگ و بوی بهتری پیدا کند و حجم تولید و معاملات به هر دلیل بهبود یابد، آن زمان باز‌هم رقابت بر سر خرید آغاز خواهد شد ولی خریداران در معاملات کشف پریمیوم بخش مهمی از نیازهای خود را در این چارچوب پوشش ریسک داده‌اند.

  رشد تقاضا و معادله پریمیوم

در گزارش‌های پیشین بعضا تلاش کردیم تا چهره بازار در کوتاه‌مدت تا میان‌مدت را ترسیم کنیم که همین بررسی‌ها به این نتیجه ختم شد که بازار مستعد یک فاز بهبود است تا در فاصله زمانی باقی‌مانده تا روزهای پایانی سال بتوانیم از یک زمان نسبتا جذاب در مسیر تقویت حجم تولید بهره ببریم. این موارد به این معناست که بازار حداقل برای میان‌مدت ارزش ریسک‌کردن دارد ولی منافع اصلی این شیوه داد‌و‌ستد را به احتمال قوی برای سال آینده باید متصور شد. به‌صورت دقیق‌تر بازار در روزهای آینده پتانسیل جذب مواد اولیه بیشتری دارد یعنی حجم تقاضا اندکی افزایش خواهد یافت و در قراردادهای کشف پریمیوم، مشتری اصلی می‌تواند بخش اعظم نیاز خود را از این مسیر تامین کند. در فاز دوم به احتمال قوی برای روزهای پایانی سال‌جاری و روزهای ابتدایی سال آینده حجم تقاضا به‌شدت در بورس کالا کاهش می‌یابد اگرچه این روند کلی همه ساله متداول بوده و تغییر چندانی را نشان نمی‌دهد.

در فاز بعدی باز‌هم انتظار بهبود بازار را می‌توان مطرح کرد یعنی بر‌اساس قیمت‌های جهانی، حجم تقاضای داخلی مخصوصا برای گریدهای جذاب تقویت خواهد شد. این شرایط به این معنی است که گریدهای جذاب باز‌هم جذابیت ذاتی خود را حفظ خواهند کرد و باز‌هم تلاش برای خرید ادامه می‌یابد. شاید پلی‌پروپیلن‌ها بیشترین اهمیت را در این شیوه معاملاتی داشته باشند زیرا افزایش حجم تولید یا تقویت ظرفیت تولید را شاهد نخواهیم بود ولی تقاضا در این گروه کالایی به‌صورت روزشمار در حال افزایش است. این وضعیت در نهایت جذابیت پلی‌پروپیلن‌ها را تقویت خواهد کرد بنابراین از هم اکنون بهتر است به فکر امنیت تولید در فاز تامین مواد اولیه باشیم آن هم در شرایطی که این بازار ناخودآگاه پتانسیل جرقه‌های رشد قیمتی جدی را داشته و دارد.

  علامت‌های مخالف در بازار پلیمرها

جرقه‌های محدود و پراکنده رشد نرخ پلیمرها در بازار آزاد در کنار رکود نسبی در بازار و البته تداوم ضعف موجودی انبارها احتمال رشد نرخ را در بازار آزاد این محصولات افزایش داده است اگرچه با فرض رشد قیمت‌های پایه در هفته جاری، اما بازار واکنش سریع و دقیقی به این سیگنال نشان نداده گویا ضعف تقاضا جدی‌تر از چیزی است که به نظر می‌رسد. در گزارش‌های پیشین از احتمال تغییر فاز بازار سخن گفتیم و این مطلب شاید به امکان‌سنجی‌های جدیدی نیاز داشته باشد و البته این بررسی‌ها می‌تواند منافع مهمی برای بخش  غالب بازار پلیمرها در فاز تولید به همراه آورد. انتظار داریم طی روزهای باقی‌مانده تا پایان سال یک فاز رونق در بازار مواد اولیه و محصولات نهایی و صنایع تکمیلی پلیمری تجربه شود و همین انتظار به معنی ایجاد یک فرصت در برابر این بازار خواهد بود که از هم‌اکنون باید برای آن برنامه‌ریزی دقیقی داشت.

از سوی دیگر اولین جرقه‌های بهبود جدی در بازار می‌تواند به رشته داده‌هایی مثبت ختم شود که وضعیت این بازار را از مسیرهای مختلفی تحریک کرده تا از روزهای سخت فعلی اندکی فاصله بگیرد. اگر انتظار بهبود در بازار را جدی بگیریم؛ همان‌گونه که در گزارش‌های پیشین به آن اشاره کردیم بهتر است برای بهره‌کشی از این اطلاعات و احتمالات از هم‌اکنون موضعی احتیاطی بر پایه داده‌های استراتژیک در بازار اتخاذ کرد. یکی از آنها تنوع شرایط خرید و تامین مواد اولیه است که در این مسیر می‌توان از معاملات کشف پریمیوم هم بهره برد اگرچه ریسک و منافع خاص خود را داراست. این موارد در حالی است که بازار پلیمرها روز قبل در بورس کالا و بازار آزاد انتظارات را به نسبت برآورده نساخت ولی چیزی از ارزش‌ها و امیدواری‌ها به آینده بازار کم نمی‌کند.

بازار به نسبت روزهای قبل تغییر چندانی نکرده است ولی داده‌های محسوس نشان می‌دهد زمان مهمی در تاریخ فعالیت بازار فرا رسیده که شاید بخشی از دشواری‌های این بازار را ملایم‌تر سازد. انتظار برای تقویت تقاضا و حمایت از صنایع تکمیلی وجود دارد ولی این گمانه‌زنی‌ها را باید در افزایش حجم داد و ستد تعقیب کرد که در آمارهای رسمی قابل رهگیری است.

  بازار و پیچ و خم‌های متناقض آن

بازار آزاد پلیمرها از آرامشی نسبی برخوردار است و شاهد ثبات شکننده نرخ در این بازار هستیم. همین نکته که بازار با وجود رشد قیمت‌های پایه افزایش نرخ چندانی نداشته خود مهم‌ترین واقعیت‌های زیرپوستی بازار را نشان می‌دهد اگرچه به مرور زمان انتظار داریم حجم تقاضا در این بازار افزایش یابد. در دو هفته اخیر حجم داد و ستد پلیمرها در بورس کالا رقمی نزدیک به ۴۵ هزار تن بوده که این رقم معاملاتی به معنی تامین حداقل‌های بازار است و اگر به هر دلیل تقاضای جدیدی هرچند محدود به بازار وارد شود استعداد رشد نرخ نیز رونمایی خواهد شد. این داده را هم باید جدی گرفت زیرا در صورت عدم رشد حجم معاملات در هفته جاری در بورس کالا، ناخودآگاه باید پتانسیل رشد قیمت‌ها در بازار آزاد را مطرح کرد زیرا عرضه یک گام از تقاضای انتظاری در بازار عقب می‌افتد. این در حالی است که واقعیت‌های رشد قیمت‌های پایه هم تاثیری بر بازار نداشته یعنی تاکنون دو داده افزایشی در بازار وجود دارد یکی رشد قیمت‌های پایه و دیگری پایین‌بودن نسبی حجم داد و ستد پلیمرها در بورس کالا. البته رشد نرخ در گرو افزایش واقعی تقاضاست و این دو داده اصلی تنها زمینه‌ساز رشد نرخ خواهند بود.از سوی دیگر در روز گذشته جرقه‌های رشد نرخ در بازار آزاد پلیمرها گسترش یافته است و پس از جریان کاهشی قیمت‌ها در روز یکشنبه، افزایش قیمت برخی از گریدها، خود معرفی از بهبود نسبی بازار و رشد تقاضاست و همین رشد قیمتی در وضعیتی که بازار مستعد تغییر فاز است می‌تواند به تغییراتی جدی‌تر بدل شود.

در هر حال رشد قیمت‌ها به خودی خود داده جذابی برای بازار پلیمرها نیست ولی در شرایط فعلی و با توجه به وضعیت نامطلوب حجم معامله پلیمرها در بورس کالا، رشد مقطعی قیمت‌ها در بازار آزاد می‌تواند محرکی ابتدایی برای حمایت از حجم معاملات و همچنین حجم تولید در صنایع تکمیلی باشد که سیگنال جذابی برای اهالی بازار قلمداد خواهد شد.

اگر قرار باشد بازار وارد یک فاز بهبود شود و با افزایش نرخ و رشد حجم معاملات به‌صورت توأمان روبه‌رو باشیم و همچنین تقاضای مؤثر هم در این بازار به اندازه کافی وجود داشته باشد باید شواهد آن به زودی در بازارها ایفای نقش کند. شاید از همین روزها باید جرقه‌های بهبود را به صراحت مشاهده کرد. این مطلب به معنی آن است که حجم معاملات از کف داد و ستد خود فاصله گرفته و همچنین قیمت‌ها نیز از سطوح فعلی یا نرخ‌های پیشین کمتر نخواهد شد. این وضعیت عمومی در نهایت بازار بهتری را ترسیم می‌کند ولی تا زمانی که حجم معاملات در بورس کالا بهبود پیدا نکند از رکود فعلی خارج نخواهیم شد.

اما آمار معاملات در بورس کالا گویا چنگی به دل نمی‌زند و انتظار تقویت حجم داد و ستد پلیمرها برای روز جاری و هفته آینده را باید در نظر گرفت. روز گذشته تنها گریدهایی جذاب بودند که رشد قیمت و رقابت خریداران را تجربه کردند و بسیاری از عرضه‌ها با تقاضای کافی روبه‌رو نبودند. این وضعیت اگرچه در روز دوشنبه ملاک بازار به شمار نمی‌رود ولی برای هفته جاری باید منتظر رشد نسبی حجم معاملات باشیم. این در حالی است که اما و اگرها از کاهش قیمت دلار در سامانه نیما هم می‌تواند به تعویق تقاضا منجر شود زیرا سیگنال مهمی برای کاهش قیمت‌های پایه در هفته آینده خواهد بود.

 البته تجربه نشان داده است که تحلیل همیشه چهره اصلی قیمت‌های پایه را تعیین نمی‌کند و تا زمانی که قیمت‌ها به‌صورت رسمی اعلام نشود، تنها می‌توان به گمانه‌زنی در این خصوص پرداخت. گمانه‌زنی‌ها برای هفته آینده هم از احتمال کاهش قیمت‌های پایه در بورس کالا خبر می‌دهد که پتانسیل تجمیع تقاضا برای هفته بعد را مطرح می‌کند. در هر حال حجم معاملات در بورس کالاست که اهمیت دارد و افت قیمت‌های پایه احتمالی برای هفته آینده هم خود تاثیری مثبت بر بازار بر جا می‌گذارد اگرچه همین ذهنیت نیز خود به سرعت‌گیری در مسیر نوسان قیمت‌ها در بازار آزاد منتهی خواهد شد.

با توجه به موارد فوق بازار پیچیده‌ای را پیش رو داریم که هم پتانسیل رشد قیمت‌ها را در بر داشته و هم احتمال تعویق تقاضا را مطرح می‌کند ولی در صورت تحقق هر دو احتمال، مسیر عمومی بازار به سمت تقویت بنیادین و افزایش حجم داد‌و‌ستد و رشد حجم تولید در صنایع تکمیلی خواهد بود که یکی از بهترین احتمالات برای آینده است. برای استفاده حداکثری از فرصت‌ها می‌توان از ابزارهای جدید مالی برای خرید و تامین مواد اولیه بهره برد که یکی از آنها قراردادهای کشف پریمیوم است اگرچه به بررسی دقیق‌تری نیاز دارد.

منبع: دنیای اقتصاد