همین ویژگی معاملاتی که از بازگشت شرایط متعادل به این بازار حکایت دارد در وضعیتی رخ داد که حجم عرضه‌ها تغییر چندانی نکرد ولی تقاضا ۴۷ درصد افزایش یافت. شاید این داده بتواند بخشی از بدبینی‌ها به بازار را محدود کند اگرچه بررسی دقیق‌تر واقعیت‌های معاملاتی نشان می‌دهد که این بازار به تداوم این حجم بالای داد‌و‌ستد هنوز هم نیاز دارد هرچند که یک داده مثبت به شمار می‌رود. در صورت تداوم وضعیت مطلوب معاملاتی در بازار محصولات شیمیایی شاید تکانه مثبت مهمی برای بازار محصولات پتروشیمی و مخصوصا پلیمرها به ثبت برسد. البته تا اواخر آذرماه که اغلب شرکت‌های مهم پتروشیمی به فعالیت مرسوم خود باز‌می‌گردند؛ شاید زمانی مبهم در تاریخ فعالیت بازارها را شاهد باشیم اگرچه از هم‌اکنون باید منتظر مخابره سیگنال‌های مثبت از بازار محصولات پتروشیمی بود آن‌هم در شرایطی که اولین تکانه‌های قیمتی در بازار نفت خام خودنمایی کرده و می‌توان به رونق بیشتر بازارهای جهان هم خوش‌بین بود.

  چند پرده از بازار محصولات شیمیایی

بازار محصولات شیمیایی یکی از بازارهای مهم در صنعت پتروشیمی است که تجمیع مهم‌ترین معاملات آن در بورس کالا قرار دارد. این بازار را شاید بتوان مکمل بازار پلیمرهای بورس کالا به شمار آورد که می‌تواند به‌صورت عمومی واقعیت‌های بازار محصولات پتروشیمی را در کنار بازار پلیمرها ترسیم کند. این ویژگی مهم به این معناست که برای بررسی دقیق بازار محصولات پتروشیمی بهتر است هر دو بازار را مورد بررسی قرار دهیم.

از محصولات شیمیایی اغلب در تولید برخی از پلیمرها یا محصولات دیگر استفاده شده و به ندرت از آن به‌عنوان یک ماده اولیه اصلی که در تولید محصولات نهایی به کار می‌رود، استفاده می‌شود. به‌صورت دقیق‌تر از این گروه کالایی در تولید محصولاتی استفاده خواهد شد که خود به مصرف سایر واحدهای تولیدی می‌رسد. این نکته به معنی اهمیت بالای محصولات شیمیایی در فرآیندهای تولیدی است و اگر به هر دلیل یک کالا امکان تامین کافی نداشته باشد، فرآیند تولید در واحدهای بزرگ و مهم متوقف خواهد شد، بنابراین کارخانه‌ها اغلب تلاش می‌کنند تا این گروه کالایی را هر چند به قیمت بالا، ولی تامین کنند. این داده موجب شده تا در کمبود عرضه‌ها، شاهد رقابت جدی و رشد قیمت‌های بعضا افسارگسیخته باشیم. در سال‌های قبل برای جوش شیرین و سپس برای کالاهایی همچون دی اتیل هگزانول این شرایط بارها تجربه شده است. همین رخدادهای قیمتی موجب شده تا بازار اغلب به تکانه‌های عرضه در گروه محصولات شیمیایی به شدت حساس باشد.

محصولات شیمیایی اغلب در پتروشیمی‌های کوچک یا در کارخانه‌های بزرگ مورد مصرف قرار می‌گیرد اگرچه مصرف واقعی در این گروه کالایی اغلب به صنایع گسترده‌ای مربوط می‌شود و اگر همین وضعیت معاملاتی مورد توجه قرار بگیرد به معنی کسب اطلاعاتی بسیار مهم از واقعیت‌های تولید در صنایع بزرگ مصرف‌کننده یا واحدهای میان‌دستی در زنجیره تولید در صنعت پتروشیمی داخلی هستیم.

مدتی است که کالاهای بیشتری در رینگ داخلی بازار محصولات شیمیایی در بورس کالا عرضه می‌شود و تنوع معاملات در حال افزایش است. شرکت‌های پتروشیمی بسیاری در این رینگ فعال هستند و حتی برخی از عرضه‌های معدنی هم در این گروه کالایی جای‌گیری می‌کنند. با توجه به افزایش حجم تولید داخلی در کشور در کنار ورود برخی از شرکت‌های معدنی به عرضه‌های بورس کالا و البته افزایش ظرفیت تولید و آغاز فعالیت‌ها در برخی از شرکت‌های مهم پتروشیمی؛ می‌توان به رشد حجم عرضه‌ها در این گروه کالایی خوش‌بین بود.

از ویژگی‌های مهم محصولات شیمیایی قرابت بیشتر نوسان نرخ با قیمت‌های جهانی است و با توجه به ویژگی‌های فنی در این گروه کالایی و قرابت‌های تولیدی و اقتصادی با بهای خوراک مایع در بازارهای منطقه‌ای و بین‌المللی، می‌توان گفت که با افزایش یا کاهش بهای نفت خام، بهای محصولات شیمیایی سریع‌تر از پلیمرها تغییر می‌کند و شاید این بازار انعطاف کمتری از خود نشان دهد. در جهان اغلب معاملات این مواد اولیه به‌صورت قراردادهای بلندمدت صورت می‌گیرد تا نگرانی از نوسان حجم عرضه را تا حد بالایی پوشش دهد.

هم‌اکنون در بورس کالای ایران هم پتانسیل انعقاد قراردادهای بلندمدت و حتی قراردادهای کشف پریمیوم وجود دارد و مصرف‌کنندگان اصلی می‌توانند از این پتانسیل موجود استفاده کنند اگرچه تاکنون ثبت این شیوه معاملاتی نادر بوده است.

  واقعیت‌های بازار محصولات شیمیایی

اگر بازار محصولات شیمیایی را مکمل بازار پلیمرها به شمار آوریم می‌توان گفت که این بازار در برهه‌هایی از زمان می‌تواند حتی به‌عنوان چراغ راهنمای بازار پلیمرها عمل کند و با رشد حجم معاملات در این گروه کالایی، می‌توان انتظار افزایش حجم تولید در صنایع بالادستی پلیمری و رشد عرضه‌ها در بورس کالا را مطرح کرد. این داده مهم به این معنی است که پس از رشد حجم معاملات در گروه شیمیایی‌ها؛ بازار پلیمرها نیز می‌تواند خود را برای بهبود عرضه آماده کرده و همچنین می‌تواند به رشد تولید در صنایع تکمیلی مشابه نیز امیدوار شود که در نهایت داده‌ای مهم برای تحرک بازار و صنعت پلیمرها در تمامی بخش‌های صنایع تکمیلی است.

همان‌گونه که در گزارش‌های قبل به آن اشاره شد؛ وضعیت داد و ستد در هفته‌های گذشته در بازار پلیمرها چندان جذاب نبود و یکی از کمترین حجم‌های معاملاتی در سال جاری را در هفته قبل شاهد بودیم. این وضعیت کم و بیش در بازار ترکیبات شیمیایی بورس کالا هم خودنمایی می‌کند یعنی در هفته‌های اخیر شاهد افت نسبی حجم معاملات این گروه کالایی بودیم. این داده به‌صورت عمومی اولین محرک مهم از کاهش حجم عرضه در بورس کالا و حتی کاهش حجم معاملات پلیمرها بود، اگرچه در کنار آن باید به ضعف تقاضای مؤثر هم اشاره کرد. این در حالی است که در هفته گذشته شاهد افزایش مقطعی حجم معاملات در گروه محصولات شیمیایی در بورس کالا بودیم که امیدواری‌های جدیدی را به سمت این بازار هدایت کرده است. البته همان‌گونه که عنوان شد گروه محصولات شیمیایی از گستردگی و تنوع بالایی برخوردار است و باید وضعیت معاملات در هفته گذشته را با دقت بالاتری رصد کرد.

در هفته گذشته کالاهایی همچون سود کاستیک و اوره حجم معاملات بالایی داشت و بخش مهمی از داد و ستدها را به خود اختصاص داد. این مطلب در کنار عدم عرضه برخی کالاهای جذاب به این معنی است که باید توان تاثیرگذاری معاملات هفته گذشته را بر سایر بازارهای محصولات پتروشیمی محدودتر از حالت عادی در نظر گرفت.

در روزهای اخیر چند پتروشیمی مهم در فاز اورهال هستند، بنابراین عقبگرد معاملاتی در بازار پلیمرها با کاهش حجم معاملات چندان هم غیرمنطقی نیست. البته در نهایت رشد حجم داد‌و ستد در گروه محصولات شیمیایی می‌تواند بر دورنمای بازارها موثر باشد ولی برای بررسی دقیق‌تر رخدادها به در اختیار داشتن آمارهای معاملاتی در هفته جاری هم نیاز داریم. به‌صورت دقیق‌تر اگر حجم معاملات محصولات شیمیایی برای هفته جاری باز هم در مسیر رشد قرار داشته باشد یا باز هم به نزدیکی ۳۰ هزار تن در هفته برسد می‌توان ادعا کرد که بازار خود را برای خروج از رکود آماده کرده است.

آمارهای معاملاتی در بورس کالا نشان می‌دهد که حجم داد و ستد هفته گذشته ترکیبات شیمیایی رقمی نزدیک به ۲۹ هزار و ۲۰۰ تن بود که به نسبت هفته پیش از آن از رشدی نزدیک به ۵۰ درصد برخوردار شده است. این داده مهم در شرایطی محقق شد که حجم عرضه‌ها نزدیک به ۳ درصد رشد داشت ولی تقاضا تقریبا ۴۷ درصد افزایش یافت. همین داده یعنی رشد تقاضا را هم باید مورد بررسی قرار داد، زیرا نشان‌دهنده افزایش جذابیت خرید در بازار محصولات پتروشیمی خواهد بود. از لحاظ فنی بازار محصولات شیمیایی کمتر از بازار پلیمرها مستعد واسطه‌گری و مخصوصا سفته‌بازی است، زیرا پتانسیل انبارداری یا حمل‌ونقل‌ و فروش و بازاریابی آن شباهت چندانی به پلیمرها ندارد و کمتر کسی میل به واسطه‌گری در این حوزه مهم دارد آن‌هم در شرایطی که پتانسیل فروش اعتباری هم با اما و اگرهای خاص خود روبه‌رو است.

 این مطلب به این معنی است که افزایش تقاضا در بازار محصولات شیمیایی حتما پشتوانه قدرتمندی دارد آن‌هم در شرایطی که با رشد تقاضا، شاهد رشد حجم معاملات هم هستیم. بیم و امید از رشد قیمت‌های پایه در هفته جاری که تا حدودی محقق شد در کنار نوسان قیمت‌های جهانی شیمیایی‌ها و نفت خام، ترس از ورود واحدهای دیگر پتروشیمیایی به فاز اورهال، انتظار برای بهبود وضعیت تولید در هفته‌های آینده، امیدواری به پایان اورهال شرکت‌های پتروشیمی و ایجاد زمینه‌ای برای رشد تولید و تقاضا در زنجیره تولید یا حتی دریافت سفارش‌های بیشتر برای تولید و البته ترس از رشد بیشتر قیمت‌ها مواردی بودند که شاید در روند افزایش حجم تقاضا و رشد معاملات موثر بوده باشند. این داده‌ها را باید جدی گرفت، زیرا بازار پس از دو هفته ضعف جدی در نهایت وارد یک فاز صعودی از لحاظ حجم معاملات شده است که در صورت تداوم، شاید اولین داده مثبت برای بازار محصولات پتروشیمی باشد. به نظر می‌رسد معاملات هفته جاری برای کل بازار بسیار مهم و حتی حیاتی است. در هفته گذشته درصد معامله عرضه محصولات شیمیایی در بورس کالا نزدیک به ۷۵ درصد بود که بالاترین رقم در ۳ هفته اخیر به شمار می‌رود. برای هفته جاری اگر این رقم به ۸۴ درصد برسد به معنی تغییر فاز مهمی در بازار خواهد بود و البته این درصد معاملاتی احتمالا به افزایش حجم معاملات در هفته جاری به بیش از ۳۰ هزار تن نیاز دارد.

منبع: دنیای اقتصاد