با راه‌اندازی سامانه مؤدیان، صاحبان مشاغل و شرکت‌ها موظف‌اند در فرایندی که سازمان امور مالیاتی اعلام کرده، از سال 1402 فاکتورهای فروش خود را به صورت روزانه بر روی سامانه ارسال کنند که در صورت چنین اقدامی این‌گونه مؤدیان دیگر الزامی به ارسال فهرست معاملات فصلی موضوع ماده 169 را نخواهند داشت. البته به موجب قانون شرکت‌ها و اشخاص مشمول می‌توانند از طریق دریافت کلید عمومی و اختصاصی و شناسه یکتا و شناسه کالاها و خدمات فاکتورهای فروش از طریق نرم‌افزارها یا شرکت‌های معتمد به صورت روزانه بر روی سامانه دارایی ارسال کنند که اسامی شرکت‌های معتمد نیز تاکنون انتشار عام یافته است.

سامانه مؤدیان مالیاتی چیست؟

سامانه مؤدیان مالیاتی که از مهم‌ترین تحولات تکنولوژیکی در فرایند مالیات‌ستانی است، در اجرای قانون سامانه مؤدیان مالیاتی و پایانه فروشگاهی در مهر ماه سال 1398، این سامانه در تیر‌ماه سال 1401 راه‌اندازی و عملیاتی شده و مؤدیانی که دارای کارپوشه اختصاصی شده‌اند، قادر هستند همه صورت‌حساب‌های عملیات بازرگانی خود را در بستر فضای اینترنت و با استفاده از هرگونه نرم‌افزار و سخت‌افزار، پایانه‌های فروشگاهی و سامانه‌های ابری، در حافظه ابری ذخیره‌سازی و به سامانه مؤدیان ارسال کنند و می‌توانند از طریق این سامانه اقدام به مدیریت پرونده مالیاتی و مدیریت پرداخت‌های خود کنند. یادآور می‌شود وفق ماده «1» قانون پایانه‌های فروشگاهی و سامانه مؤدیان، پایانه فروشگاهی عبارت از رایانه، دستگاه کارتخوان بانکی (POS) درگاه پرداخت الکترونیکی یا هر وسیله دیگری که امکان اتصال به شبکه‌های الکترونیکی پرداخت رسمی کشور و سامانه مؤدیان را داشته و از قابلیت صدور صورت‌حساب الکترونیکی برخوردار باشد. همچنین در همین قانون سامانه مؤدیان، سامانه‌ای هست تحت مدیریت سازمان که در آن به هر مؤدی، کارپوشه ویژه‌ای اختصاص یافته و تبادل اطلاعات میان مؤدیان و سازمان منحصرا از طریق آن کارپوشه انجام می‌شود. مؤدیان می‌توانند با استفاده از هرگونه سخت‌افزار یا نرم‌افزار اعم از رایانه شخصی، پایانه فروشگاهی، سامانه‌های ابری یا هر وسیله دیگری که حافظه مالیاتی به آن متصل شده باشد، به سامانه مؤدیان متصل شوند. مرجع نهایی ثبت، صدور و استعلام صورت‌حساب الکرونیکی، سامانه مؤدیان است. علاوه‌ بر این، حافظه مالیاتی نوعی حافظه الکترونیکی است که برای ثبت و نگهداری اطلاعات مندرج در صورت‌حساب‌های الکترونیکی و انتقال آن به سامانه مؤدیان استفاده می‌شود. حافظه مالیاتی می‌تواند به شکل سخت‌افزاری یا نرم‌افزاری بوده و هر حافظه مالیاتی باید دارای شماره شناسه یکتا باشد.

انواع صورت‌حساب مالیاتی سامانه مؤدیان مالیاتی به موجب آخرین بخش‌نامه‌های سازمان مالیاتی عبارت‌اند از:

1- صورت‌حساب الکترونیکی نوع اول (صورت‌حساب الکترونیکی با اطلاعات کامل) که شامل نوع فروش شامل مواردی از قبیل بورس کالا، بورس انرژی، سامانه تدارکات الکترونیکی دولت، حق‌العمل‌کاری، پیمانکاری داخلی، صادراتی و نظیر آن، انواع معاملات طلا، جواهر و پلاتین، قبوض خدماتی، بلیت هواپیما، بارنامه، نوع خریدار (مصرف‌کننده نهایی حقیقی یا فعال اقتصادی)، تاریخ و زمان صدور (ساعت، دقیقه و ثانیه) و حداقل دربرگیرنده اطلاعات هویتی که این اطلاعات هویتی شامل شماره اقتصادی، شناسه یا کد ملی یا شناسه فراگیر اتباع خارجی، نشانی کامل و شماره پستی، شماره شعبه، برای هر دو شخص فروشنده و خریدار و مشخصات کالا یا خدمات ارائه‌شده متضمن شناسه کالا یا خدمت، شرح کالا یا خدمت، واحد سنجش، مقدار یا تعداد، مبلغ واحد، مبلغ کل، تخفیفات، مالیات بر ارزش افزوده، شرح سایر عوارض، مبلغ سایر عوارض آن، مقدار پرداخت نقدی و مقدار نسیه آن (حسب مورد) باشد.

2- صورت‌حساب الکترونیکی نوع دوم، صورت‌حسابی است با اطلاعات کامل فروشنده و اطلاعات کامل  کالا/خدمت و بدون اطلاعات خریدار است. این صورت‌حساب‌های الکترونیکی نقدی تلقی شده، از بابت آن اعتبار مالیاتی برای خریدار قابل احتساب نیست.

3- صورت‌حساب الکترونیکی نوع سوم: این نوع از صورت‌حساب‌های الکترونیکی، همان رسید پرداخت وجه صادره از دستگاه کارتخوان بانکی یا درگاه الکترونیکی پرداخت که حسب مقررات اعلام‌شده سازمان امور مالیاتی کشور، به‌عنوان پایانه فروشگاهی فروشنده (مؤدی) پذیرفته می‌شوند، هستند. در این نوع از صورت‌حساب‌های الکترونیکی صرفا مبلغ پرداختی و شماره سوییچ پرداخت، شماره پذیرنده فروشگاهی، شماره پایانه، شماره پیگیری، تاریخ و زمان پرداخت و حداقل مشخصات فروشنده وجود داشته و از بابت آن اعتبار مالیاتی برای خریدار قابل احتساب نخواهد بود.

4- صورت‌حساب غیر الکترونیکی یا کاغذی که این نوع صورت‌حساب برای اشخاصی که حسب مقررات قانونی امکان صدور صورت‌حساب غیر الکترونیکی را دارند، موضوعیت داشته و اقلام اطلاعاتی آن شامل همه اقلام صورت‌حساب الکترونیکی است، به استثنای اقلام اطلاعاتی که از طریق سامانه مؤدیان نظیر شماره منحصر‌به‌فرد مالیاتی به صورت‌حساب اضافه می‌شود.

مشمولان سامانه مالیاتی چه کسانی هستند؟

بر اساس بند «ج» ماده «1» قانون پایانه‌های فروشگاهی و سامانه مؤدیان، همه صاحبان مشاغل صنفی و غیرصنفی و همچنین اشخاص حقوقی موضوع فصل‌های چهارم و پنجم باب سوم قانون مالیات‌های مستقیم مشمول این قانون هستند و به‌عنوان مؤدی شناخته می‌شوند. با توجه به فعال‌شدن سامانه مؤدیان مالیاتی در تیر‌ماه سال 1401 و مقررات اعلام‌شده همه اشخاص مشمول زیر به تاریخ‌های اعلام‌شده مکلف شدند به ترتیبی که سازمان امور مالیاتی کشور مقرر کرده، نسبت به ثبت‌نام در سامانه مؤدیان و صدور صورت‌حساب الکترونیکی اقدام کنند:

1-شرکت‌های پذیرفته‌شده در بورس و فرابورس از تاریخ 1/8/1401 و شرکت‌های دولتی و سایر دستگاه‌های اجرائی مشمول ماده 5 قانون مدیریت خدمات کشوری از تاریخ 1/10/1401 و اشخاص حقوقی به‌جز اشخاص حقوقی موضوع ماده «16» قانون مالیات بر ارزش افزوده از تاریخ 1/1/1402.

2- صاحبان مشاغل موضوع فراخوان‌های هشت‌گانه مالیات بر ارزش افزوده قبلی از تاریخ 1/4/1402 و همه اشخاص باقی‌مانده از تاریخ 1/10/1402.

با عنایت به مراتب فوق عملا همه اشخاص مشمول مکلف هستند در سال‌های 1401 و 1402 از تاریخ‌های مصوب نسبت به ثبت‌نام در سامانه مؤدیان مالیاتی (www.tax.gov.ir) اقدام کنند که انجام‌دادن و انجام‌ندادن چنین اقدامی شامل تشویق‌ها و جرایم در نظر گرفته‌شده در قانون خواهد شد.