فرآیند تولید پلی‌وینیل کلراید به این صورت است که ابتدا گاز بی‌رنگ کلر با گاز اتیلن طی فرآیندی ترکیب و به اتیلن‌دی‌کلراید (EDC) تبدیل می‌شود، سپس اتیلن‌دی‌کلراید وارد واحد شده و خروجی آن وینیل‌کلراید مونومر (VCM) است که پس از طی‌کردن فرآیند پلیمریزاسیون درون واحد پلی‌وینیل‌کلراید محصول نهایی PVC تهیه می‌شود. پس از آن حسب نیاز، افزودنی‌‌‌های لازم به آن اضافه می‌شود. صنعت پلی‌وینیل‌کلراید با توجه به موارد مصرف آن از سکتور‌‌‌های ادواری محسوب شده و حساسیت زیادی به چرخه‌های تجاری دارد، به طوری که دوره‌‌‌های انبساط و رشد اقتصادی در سطح جهان و کشور فرصت طلایی این حوزه است و شاهد رشد تقاضای این محصول هستیم و رابطه مستقیمی بین درآمد واقعی (بدون لحاظ تورم) تولیدکنندگان PVC و وضعیت اقتصادی مشاهده می‌شود.

تولیدکنندگان بورسی صنعت پلی ‌وینیل‌ کلراید در ایران

ایران به‌عنوان یکی از تولیدکنندگان مهم این محصول پتروشیمیایی در منطقه خاورمیانه، در حال حاضر با ظرفیت اسمی تولید ۷۵۰‌هزار تن PVC در کشور در سال در این صنعت فعالیت می‌کند. شرکت پتروشیمی اروند با ظرفیت اسمی تولید ۳۴۰‌هزار تن PVC در سال، بزرگ‌ترین تولیدکننده داخلی است که تولیدات کشور حدود ۲۵/ ۱‌درصد از ظرفیت کل جهان را شامل می‌شود. عمده مقاصدPVC  صادراتی ایران (حدود ۳۰‌درصد از تولیدات) شامل کشورهای عراق، افغانستان، ترکیه، هند، پاکستان و کشورهای حوزه CIS است. از سایر تولیدکنندگان بورسی و غیر‌بورسی پلی‌وینیل‌کلراید می‌‌‌توان به شرکت پتروشیمی غدیر با ظرفیت حدود ۱۲۰‌هزار تن در سال که تولیدکننده گرید اس۶۵ است، پتروشیمی آبادان با ظرفیت اسمی ۱۱۰‌هزار تن در سال و شرکت پتروشیمی بندر امام با ظرفیت اسمی ۱۷۵‌هزار تن در سال اشاره کرد. در داخل کشور این محصول از طریق بورس کالای ایران به فروش می‌رسد که مبنای تعیین قیمت پایه عرضه تابعی است از نرخ ارز سامانه نیما و نرخ جهانی این محصول که برخی گریدهای خاص نظیر گرید اس۶۵ تولیدی پتروشیمی غدیر علاوه بر قیمت بالاتر جهانی از تقاضای بالایی برخوردار بوده و روی آن رقابت شکل می‌گیرد که به رشد قیمت میانگین موزون پایانی از قیمت پایه در بورس‌کالا منجر می‌شود.

چشم‌انداز صنعت در جهان و منطقه

صنعت پلی‌وینیل کلراید در سال ۲۰۲۱ درآمدی بالغ بر ۹/ ۷۸میلیارد دلار را در سطح جهان ثبت کرد که انتظار می‌رود این عدد تا سال ۲۰۲۸ به حدود ۱۰۲میلیارد دلار برسد و در بازه میان‌مدت از فاکتور‌‌‌های پیشران تقاضای PVC می‌‌‌توان به افزایش تقاضا در صنعت پزشکی و ساخت‌وساز اشاره کرد. با توجه به ۳۵واحد در دست احداث و اعلام‌شده جدید پیش‌بینی می‌شود که ظرفیت اسمی تولید پلی‌وینیل‌کلراید در جهان تا سال ۲۰۲۵ به حدود ۶۷میلیون تن در سال برسد که بخش عمده این افزایش ظرفیت مربوط به منطقه آسیا و آمریکای شمالی است. از بین واحدهای در دست احداث، بخش بزرگی مربوط به چین است که انتظار داریم ۷پروژه تا سال ۲۰۲۵ با حدود ۶۵/ ۳میلیون تن ظرفیت در سال آغاز به فعالیت کنند که بزرگ‌ترین آنها پروژه PVC شرکت Xinjiang Zhongtai با ظرفیت یک‌میلیون تن در سال است. پس از چین، کشور هند با حدود ۷۴/ ۱میلیون تن افزایش ظرفیت و آمریکا با حدود ۷۲/ ۱میلیون تن افزایش ظرفیت تولید PVC پیشتاز هستند که افزایش ظرفیت و مازاد عرضه ایجادشده می‌تواند از عوامل کاهش قیمت تعادلی این کامودیتی در بازارهای بین‌المللی باشد و پیش‌بینی می‌شود که صادرات این محصول از چین طی ماه‌‌‌های آینده با افزایش روبه‌رو شود که به‌عنوان یکی از فاکتورهای احتمالی کاهش جذابیت سرمایه‌گذاری در شرکت‌های این صنعت (شرکت‌های فاقد طرح توسعه) که عمدتا رشد درآمد آنها به طور اسمی و تورمی است، شناسایی می‌شود.

آنالیز بهای تمام‌شده و ارزش‌افزوده صنعت

با بررسی فرآیند تولید پلی‌وینیل کلراید درمی‌‌‌یابیم که بخش عمده بهای تمام‌شده تولید مربوط به مواد مستقیم مصرفی و به‌ویژه گاز اتیلن است که از واحدهای داخلی نظیر پتروشیمی مارون، آریاساسول، پتروشیمی امیرکبیر، پتروشیمی جم و... تهیه می‌شود و قیمت این ترکیب با توجه به تولید آن از گاز اتان به مواردی نظیر نرخ نفتا، نفت‌خام و عرضه و تقاضای داخلی و جهانی وابسته است. بنابراین آنچه تعیین‌کننده حاشیه سود ناویژه و میزان ارزش‌افزوده ایجادشده شرکت‌های تولیدکننده PVC است، در حقیقت اسپرد یا فاصله بین نرخ PVC و اتیلن است که در حال حاضر این اسپرد در مقایسه با فصل‌‌‌های گذشته با کاهش روبه‌رو شده است.

PVC  در بورس کالا

بررسی آخرین آمار معاملات پلی‌وینیل کلراید در بورس کالای ایران نشان می‌دهد PVC-S۶۵ توسط سه شرکت پتروشیمی غدیر، اروند و بندر امام به قیمت میانگین بیش از ۳۸۰‌هزار ریال در هر کیلوگرم معامله شده و در بخش صادراتی نیز آخرین معامله این گرید از PVC حدود بیش از ۱۸۰۰دلار بوده است.

جذابیت سرمایه‌گذاری در صنعت پلی‌وینیل کلراید

با توجه به فقدان طرح‌‌‌های توسعه افزایش ظرفیت تولید PVC  برای شرکت‌های بورسی، رشد درآمد و سودآوری این شرکت‌ها تا حد زیادی اسمی بوده و به عوامل تورمی نظیر رشد نرخ ارز سامانه نیما و نرخ‌های جهانی بستگی دارد که با بررسی و مقایسه تحرکات نرخ ارز ETS و مقایسه آن با نرخ ارز آزاد در دوره پس از حذف ارز ۴۲۰۰تومانی و جایگزینی آن با نیما شاهد افزایش اسپرد میان این دو و واگرایی آنها هستیم، به طوری که نرخ برابری دلار به ریال در بازار آزاد افزایشی‌است. با این حال، همین نرخ در سامانه نیما کمتر از ۲۴۵‌هزار ریال است که با توجه به ارتباط قیمت کالاهای اساسی با این نرخ، نگرانی اعمال سیاست‌‌‌های محدود‌‌‌کننده ارزی از جانب بانک‌مرکزی را ایجاد و ریسک جدیدی را تحمیل بازار سرمایه کرده است؛ هرچند این موضوع موقتی به نظر می‌‌‌رسد.

در حال حاضر، نسبت قیمت به سود پیشرو برای شرکت‌های تولیدکننده محصولات الفینی، طبق آنچه اجماع تحلیلگران پیش‌بینی می‌کند، حدود ۸۹/ ۷ واحد است که برای شرکت پتروشیمی غدیر با لحاظ نرخ ارز ۲۵۰‌هزار ریالی، PVC  گرید اس۶۵ حدود ۱۵۵۰دلاری، اتیلن ۹۰۰دلاری، فروش معادل ۱۲۰‌هزار تن و لحاظ موضوع مالیات بر صادرات میزان سود خالص پس از مالیات به ازای هر برگه سهم این شرکت توسط کارشناس تحلیل حدود ۱۵۶۰تومان برآورد می‌شود که معادل نسبت قیمت به سود پیشرو ۳/ ۶واحدی است. در صورت تکرار نسبت DPR (پرداخت سود نقدی)۹۸درصدی بازده نقدی نزدیک ۱۶‌درصد را نصیب سرمایه‌گذار می‌کند.

همچنین پتروشیمی آبادان طبق آخرین صورت مالی حسابرسی‌شده منتشره زیان خالص ۲۰۰میلیارد تومانی را شناسایی کرده، پتروشیمی اروند نیز موفق به تحقق بیش از ۵/ ۶‌هزار میلیارد تومان سود خالص شده است. به طور کلی با توجه به نسبت تقسیم سود حداکثری شرکت‌های این صنعت، ایجاد بازده نقدی مناسب، نقدپذیری مناسب سهام و موارد دیگر سرمایه‌گذاری در صنعت PVC می‌‌‌تواند دارای جذابیت و شایسته بررسی باشد.