هدر رفتن آب در سیستم‌های توزیعیک مسئله مهم در سراسر جهان است و در آمریکای شمالی تخمین زده می‌شودحدود 20 تا 30 درصد کل منابع آبی هدر می‌رود. این هدر رفت آب ناشی از وجود 250 تا 300 هزار شکستگی یا نشتی در سیستم آب‌رسانی می‌باشد.

شناسایی نشتی‌های بزرگی در لوله های روزمینی،کار دشواری نیست. اما شناسایی نشتی‌های کوچک در لوله های زیرزمینیچندان ساده نیست. در لوله‌های پلاستیکی با روش‌های اتلاف صوتی غیر فعال این نشتی شناسایی می‌شود. محققان به بررسی استفاده از روش اتلاف صوتی فعال به عنوان روش جایگزینپرداخته اند. در این روش انرژی صوتی توسط دستگاه تولیدکننده موج به لوله تابانده می‌شود و متعاقبا برهمکنش بین موج تابانده شده و سیگنال‌‌های نشتی بررسی می‌شود و وجود نشتی دیده می‌شود.

روش‌های شناسایی نشتی در لوله‌ها وابسته به سنسور مورد استفاده در آن روش می‌باشد که به طور کلی به دو روش فعال و غیر فعال تقسیم می‌شود. روش‌های غیر فعال همانطور که از اسم آن مشخص است انرژی اضافه‌ای به سیستم تابانده نمی‌شود و اندازه‌گیری توسط تغییرات در فشار، نوع جریان و یا موج‌های صوتی ناشی از خروج آب، به بررسی وجود نشتی در سیستم می پردازد. روش‌های غیر فعال اگرچه فقط از امواج صوتی نشتی استفاده می‌کنند اما وجود امواج مزاحم و الودگی‌های صوتی در آن مشکل‌زا است. در اکثر موارد اطلاعات مورد نیاز برای بررسی وجود نشتی در سیستم به صورت دستی نگارش می‌شود که این موضوع باعث می‌شود استفاده از این روش در ابعاد صنعتی و بسیار بزرگ کار پیچیده‌ای باشد.

روش‌های فعال اما بر خلاف روش‌های غیر فعال به انرژی تولید شده توسط نشتی متکی نیستند و از تغییرات انرژی تابانده شده به نشتی استفاده می‌کنند. اصل اساسی در روش‌های فعال مطالعه بخش منعکس‌شده‌ی انرژی تابانده شده به لوله می‌باشد. مطالعات تجربی روش‌های فعال تشخیص نشتی با توجه به جدید بودن آن نسبت به روش‌های غیرفعال کمتر هستند و تحقیقات تجربی در این زمینه در حال انجام می‌باشد.

                                                منبع صوتی مورد استفاده در تشخیص نشتی در لوله‌های پی‌وی‌سی

برای انجام آزمایش به این روش، تحقیقات گسترده‌ای انجام گرفته است و شرایط مختلف مانند فرکانس پایین، موج تکی و موج‌های دسته‌ای مورد بررسی و آزمایش قرار گرفته است. آزمایش‌های نهایی صورت گرفته به این روش بر روی لوله‌های پی‌وی‌سی پر شده تطابق خوبی با نتایج تجربی دارد و نشان داده شد که می‌توان از این روش برای بررسی نشتی‌های موجود در سیستم‌های آب‌رسانی تحت فشار که جنس لوله‌های آن از پی‌وی‌سی است استفاده کرد. اینپژوهش توسط شورای تحقیقات مهندسی علوم طبیعی کانادا (NSERC) پشتیبانی شده و از اهمیت بسیار بالایی برخوردار می‌باشد.

محمد رضا صابری