کاهش قیمت‌ها در بازار آزاد در روزهای اخیر خود نکته مهمی بود که نشان داد بازار هم با عقب‌نشینی قیمت‌ها به استقبال آزادشدن قیمت‌ها رفته است. روز گذشته قیمت‌های پایه محصولات پتروشیمی در بورس کالا نیز ابلاغ شد و روندی کاهشی داشت. با توجه به رخدادهای بازار و انتظار واقعی‌تر شدن نرخ در بازار آزاد پلیمرها می‌توان در روزهای پیش‌رو انتظار تداوم افت قیمت‌ها را داشت.

در این بین نکته حائز‌اهمیت پیش‌بینی یکی از مدیران شرکت‌های ملی پتروشیمی است که معتقد است احتمالا فشارها برای بازگرداندن سقف رقابت‌های قیمتی به‌زودی آغاز شود. مهندس محتشمی‌پور، مدیرکل دفتر صنایع تکمیلی شرکت ملی پتروشیمی معتقد است روند فعلی قطعا ادامه می‌یابد حتی اگر فشارها برای توقف آن وجود داشته باشد. به گفته وی همین موضوع ممکن است در روزهای آینده بازار را در وضعیت رشد قیمتی قرار دهد اما زمانی که بازار مطمئن شد امیدی به بازگشت سقف رقابت وجود ندارد روال طبیعی را در پیش خواهد گرفت.در ساعات پایانی فعالیت بازار در روز گذشته نامه‌ای از وزیر صمت منتشر شد که دستورالعمل کلی برای آزادسازی قیمت محصولات پتروشیمی در بورس کالا را بیان کرده بود که این نامه نیز به موشکافی دقیق‌تری نیاز دارد.

بازار آزاد پلیمرها از اواخر هفته گذشته وارد یک فاز افت قیمت شده است؛ اگرچه به کمک جهش بهای دلار در بازار غیررسمی، شاهد رشد‌های بزرگی در روزهای قبل از آن بودیم یعنی بازار ناخودآگاه از پتانسیل یک گام افت قیمت‌ها برخوردار بود. این مطلب در شرایطی خودنمایی کرد که هم موجودی انبارها در بازار داخلی بالا بوده و هم سیگنال‌های کاهشی یکی پس از دیگری بازار پلیمرها را مورد هجمه قرار دادند. این در حالی است که عرضه‌های موجود در بورس کالا گویی بخش اعظم نیاز داخلی را تامین کرده و همین داده به معنی مهاجرت بخش اعظم تقاضا از بازار داخلی به بورس کالاست. این سیگنال که به معنی کاهش تقاضا در بازار است در کنار رشد عرضه‌ها در بورس کالا می‌تواند به کاهش قیمت‌ها کمک کند. رخدادی که در بازار فولاد محقق شده و هیچ بعید نیست در بازار پلیمرها نیز خودنمایی کند.

با توجه به این موارد انتظار داریم تا با واقعی شدن قیمت‌ها و شفافیت حجم عرضه و تقاضا، موجودی مخفی انبارها نیز به بازار آزاد وارد شود که خود محرک دیگری برای افت قیمت‌هاست. به نظر می‌رسد بازار در دو هفته پیش رو با ابهام همراه شود و حتی تکانه‌های رشد قیمت یا افت نرخ‌های بزرگی در بورس کالا و بازار آزاد به ثبت برسد ولی به سرعت به تعادل رسیده که به معنی ثبات نسبی در بازار آزاد پلیمرها خواهد بود.

نکته مهمی که در روزهای اخیر در بازار خودنمایی کرد ولی توجه چندانی به آن نشد نوسان متناقض بهای پلیمرها و قیمت دلار بود. قیمت پلیمرها در شرایطی کاهشی شد که دیروز بهای دلار سقف ۱۴‌هزار تومانی را شکست. این شرایط در وضعیتی به ثبت رسید که شایعه آزادشدن قیمت‌ها مخابره شده و هم منطقی بوده و هم از سوی افراد برجسته‌ای عنوان شد. این سیگنال نشان می‌دهد که فاز التهاب روانی در بازار پلیمرها کمرنگ شده و بازار هر بیشتر با واقعیت‌های عرضه و تقاضا خود را هماهنگ کرده و به سمت ثبات بیشتر در حرکت است. این مطلب به معنی کمرنگ شدن یکی از موتورهای محرک التهاب در بازار پلیمرهاست که باید آن را فال نیک گرفت.

برای ترسیم دورنمای بازار باید به چند نکته توجه کرد؛ یکی حجم عرضه‌ها در بورس کالا، دیگری پتانسیل ورود کالاهای موجود در انبارها به روال عادی اقتصاد و فاصله‌گرفتن از احتکار، نوسان قیمت دلار و فاز هیجانی بازار که بخش اعظم آن تعدیل شده و دیگری حجم تقاضا و شرایط مصرف و صادرات محصولات نهایی. به نظر می‌رسد اغلب این داده‌ها هم‌اکنون با شفافیت نسبی همراه شده و البته برای تعیین دقیق‌تر دورنمای بازار بهتر است تا ابتدای هفته آینده صبر کنیم.

  واقعی‌سازی تقاضا در تالار پتروشیمی
رخدادهای موجود در بازار محصولات پتروشیمی شرایط جدیدی را برای این بازار به وجود می‌آورد که در این مورد در گفت‌وگویی با مدیرکل دفتر صنایع تکمیلی شرکت ملی صنایع پتروشیمی به بررسی این شرایط و تاثیرات آن بر بازار آزاد پرداختیم. مهندس محتشمی پور درخصوص آخرین وضعیت رخدادها و عوامل تاثیرگذار در بازار عنوان کرد: هم‌اکنون شاهد ابلاغ دستورالعمل برداشتن سقف مجاز قیمت‌ها محصولات پتروشیمی در بورس کالا هستیم و البته سهمیه بهین‌یابی محصولات شیمیایی نیز از هفته گذشته به روال سال گذشته و مسیر عمومی آن بازگشته است و برای هفته جاری نیز به‌جز کالاهایی که با محدویت‌هایی روبه‌رو هستیم؛ سهمیه‌های خرید به روال مرسوم آن در سامانه بهین‌یاب بازگشته است. این موارد مهم‌ترین‌ رخدادهای تاثیرگذار بر بازار محصولات پتروشیمی است. در شرایط فعلی و مخصوصا با برداشته شدن سقف مجاز رشد قیمت‌ها در بورس کالا طبیعی خواهد بود که شاهد واقعی‌تر شدن نرخ در بورس کالا باشیم که همین داده حجم زیادی از آسیب‌ها را در بازار کاهش می‌دهد که یکی از مهم‌ترین‌ آنها حذف تقاضای غیرواقعی خواهد بود.

به‌صورت دقیق‌تر بازار از این پس با اعتمادسازی بیشتری از مسیر بورس کالا روبه‌رو خواهد بود یعنی دو نکته مهم ایفای نقش می‌کند؛ یکی این‌که واحدهای تولیدی به میزان نیاز مواد اولیه خریداری کرده و از خرید بیشتر برای پوشش ریسک‌های احتمالی فاصله می‌گیرند و دیگری خریدهای واسطه‌گری و بعضا سفته‌بازی هم در بازار کاهش می‌یابد. این دو نکته به این معنی است که اگر تقاضای واقعی را تقاضای موثر برای تولید در نظر بگیریم، حجم تقاضای ثبت شده در کل بازار به تقاضای واقعی نزدیک‌تر می‌شود. همین نکته به معنی افت جدی‌ تقاضا در بورس کالا و بازار آزاد خواهد بود یعنی فضا برای مدیریت بیشتر و دقیق‌تر بازار بیش از گذشته فراهم خواهد شد.

مدیرکل دفتر صنایع تکمیلی شرکت ملی صنایع پتروشیمی درخصوص دورنمای عرضه‌ها از این پس عنوان کرد: ذات آزادسازی نرخ و با تغییر در سهمیه خرید بهین‌یابی ارتباط مستقیمی با حجم عرضه‌ها در بورس کالا ندارد؛ البته این انتظار وجود خواهد داشت که با رشد احتمالی قیمت‌ها در بورس، جذابیت عرضه نیز تقویت شود. هم‌اکنون کنترل‌هایی ( نسبتا سخت‌گیرانه‌) بر روال عمومی عرضه‌ها اعمال می‌شود که همین نکته باعث رشد نسبی عرضه‌ها در هفته‌های اخیر شده است. البته برخی از شرکت‌ها تمایل چندانی به عرضه‌ها ندارند ولی چیزی که می‌توان در مورد آن شفاف‌تر صحبت کرد حفظ سطوح عرضه فعلی است و حتی شاید شاهد رشد عرضه‌ها نیز باشیم. به‌صورت دقیق‌تر انتظار نداریم که اتفاق ویژه‌ای در حجم عرضه‌ها رخ دهد ولی ثبات عرضه را شاهد خواهیم بود.

محتشمی پور درخصوص آخرین شرایط سهمیه‌های خرید در سامانه بهین‌یاب عنوان کرد: به جز برخی کالاها که با محدودیت‌های فنی تولید روبه‌روست یعنی گروه‌های کالایی پلی‌اتیلن ترفتالات (بطری) و پلی‌پروپیلن‌ها روال خرید سایر کالاها به مسیر معمول سامانه بهین‌یاب مشابه وضعیت خرید سال قبل بازگشته است. این در حالی است که در دو هفته گذشته برای اکثریت گروه‌های کالایی در صنعت پتروشیمی؛ عرضه در حد نیاز بازار بوده است. البته در گروه محصولات شیمیایی این اتفاق در هفته قبل رخ داد و فاز دوم آن در بازار پلیمرها اجرایی شد.

  بازگشت آرامش به بازار
وی درخصوص تاثیرگذاری این رخدادها بر دورنمای بازار عنوان کرد: چیزی که از بازار انتظار داریم افزایش آرامش با تصمیمات اخیر است که همین داده پتانسیل تعادل قیمتی‌ را ایجاد خواهد کرد. این به آن معنی است که با نبود التهاب، ورود کالا از انبارها به متن بازار نه تنها خودنمایی می‌کند بلکه تسریع می‌شود و همین نکته داده مضاعفی برای افزایش عرضه‌ها در بازار آزاد خواهد بود. البته این احتمال به چند شاهد نیاز دارد یعنی بازار باید مطمئن شود این ساز‌وکار معاملاتی در بورس کالا پابرجاست و حجم عرضه‌ها روال فعلی خود را ادامه خواهد داد.

به‌صورت دقیق‌تر تا زمانی که بازار احتمال بدهد که این دستورالعمل امکان تغییر دارد مقاومت خواهد کرد و تلاش می‌کند تا سقف مجاز رشد قیمت‌ها در بورس کالا بازگردد. اما اگر بازار یقین کند که سقف مجاز قیمت‌ها در بورس کالا بر نمی‌گردد و این روال تداوم خواهد داشت؛ در آن صورت بازار راهی جز تمکین نداشته و این واقعیت‌های قیمتی را خواهد پذیرفت. این موارد به معنی این است که بازار در فاز اول وارد یک فاز کاهش نرخ شده و اوج قیمت‌ها در بورس کالا کشف شده و فضای چندانی برای اعمال فاصله قیمتی بین بورس و بازار وجود نخواهد داشت. این شرایط به معنی ثباتی نسبی در بازار آزاد پلیمرها خواهد بود.

  اعمال فشارها برای بازگرداندن شرایط گذشته
مدیرکل دفتر صنایع تکمیلی شرکت ملی صنایع پتروشیمی در ادامه با بررسی دقیق‌تر شرایط پیش‌رو و احتمال اعمال فشارهایی در مسیر آزادسازی‌ نرخ عنوان کرد: در یکی دو هفته آینده احتمالا فشار شدیدی برای بازگرداندن سقف مجاز رشد قیمت‌ها از سوی برخی افراد و گروه‌ها اعمال خواهد شد، زیرا چیزی که از هم‌اکنون مشخص است رشد قیمت‌ها در بورس کالا در همین روزهاست و البته شاید به همین امید دست نگه‌ دارد. اگر بازار متوجه شد که این اعمال فشارهای احتمالی کارساز نبوده و سقف مجاز رشد قیمت‌ها باز نمی‌گردد، از این امیدواری بی‌دلیل دست شسته و به روال عادی فعالیت خود بازمی‌گردد. در شرایط موجود که سه رکن اصلی تصمیم‌سازی در بازار یعنی وزارت صمت، شرکت ملی صنایع پتروشیمی (وزارت نفت) و بورس کالا همگی بر اجرای کامل سیاست‌گذاری آزادی نرخ اتفاق نظر دارند بیش از گذشته می‌توان به آرامش و ثبات در بازار خوش‌بین بود به‌خصوص در وضعیتی که این تصمیم و برخی تصمیمات مشابه در سطح وزیر اتخاذ شده و احتمال تغییر فاز آن را محدود می‌سازد.

وی ادامه داد: البته هنوز فشارهایی برای تغییر در سهمیه برخی افراد یا اعمال سهمیه‌های ویژه وجود دارد ولی تاکنون موفقیت چندانی نداشته است. ما از طرف خود به‌عنوان نماینده شرکت ملی صنایع پتروشیمی این نوید و اطمینان را به بازار می‌دهیم که سقف مجاز قیمت‌ها مجددا اعمال نخواهد شد و بازار می‌تواند به روال کشف نرخ آزادانه در بورس کالا مطمئن باشد. ذات اتخاذ تصمیم در سطح وزیران خود یک تضمین دیگر برای تداوم این شیوه معاملات است.

  یک دستورالعمل جدید
دقایقی پس از این گفت‌وگو در رسانه‌ها نامه‌ای از وزیر صمت منتشر شد که در آن به رئیس سازمان بورس برداشته شدن سقف قیمت محصولات پتروشیمی در بورس کالا ابلاغ شد. پس از این مطلب نیز بورس کالا در اطلاعیه‌ای برداشته شدن سقف مجاز قیمت‌ها را اعلام و عنوان کرد از روز دوشنبه معاملات کلیه محصولات پتروشیمی (شیمیایی و پلیمرها) بدون سقف مجاز انجام خواهد گرفت.

نامه شریعتمداری بسیار مهم ارزیابی می‌شود زیرا در چهار بند این نامه مواردی وجود دارد که ممکن است دورنمای بازار را با ابهاماتی جدید همراه سازد. در این نامه آمده است:

پیرو تصمیمات ۲۲ شهریورماه ستاد اقتصادی دولت در مورد آزادسازی سقف رقابت کالاهای پتروشیمی در بورس کالا مراتب به شرح زیر جهت اجرا ابلاغ می‌شود و مقتضی است در اسرع وقت اقدام شده و نتیجه آن منعکس شود:

۱- محدودیت قیمت در سقف رقابت محصولات برداشته می‌شود.

۲- قیمت پایه اولیه کماکان بر مبنای نرخ دلار ۴۲۰۰ تومانی محاسبه و اعلام شود.

۳- شرکت ملی صنایع پتروشیمی پس از هر بار عرضه منجر به معامله؛ قیمت پایه را براساس میانگین چهارهفته‌ای عرضه شده؛ تعدیل و به بورس اعلام کند.

۴- شرکت‌های پتروشیمی مکلف به رعایت کف عرضه اعلام شده حداقل به میزان عرضه کالا در بورس مطابق شرایط عرضه سال گذشته هستند.

دو بند اول این دستورالعمل مشخص است و ابهام خاصی را در بر ندارد و البته بازار هم انتظار چنین تغییراتی را داشت. در بند سوم این نامه ذکر شده؛ قیمت‌های پایه از این پس بر اساس متوسط نرخ‌های کشف شده در ۴ هفته اخیر است یعنی به‌صورت واقعی متوسط معاملات در ۴ عرضه‌ پیشین ملاک تعیین قیمت‌های پایه از سوی شرکت ملی صنایع پتروشیمی خواهد بود. این در حالی است که از هم‌اکنون انتظار رشد جدی قیمت‌ها در بورس کالا وجود داشته و با توجه به فاصله قیمتی بین بورس و بازار این احتمال افزایش یافته است.

 به‌صورت دقیق‌تر رشد قیمت‌ها در بورس کالا احتمالا به قدری خواهد بود که جذابیت خرید در بورس را حفظ کند یعنی نرخ‌ها کمتر از بازار آزاد کشف می‌شود. همین مطلب در کنار رشد فاصله قیمتی بین ۸۰ تا بیش از ۲۰۰ درصد بین بورس و بازار به این معنی است که رشد بزرگی در بورس کالا ثبت شده و احتمالا این روند افزایشی ۴ هفته آینده نیز میهمان بازار پلیمرها در بورس کالاست. از سوی دیگر سهمیه‌های خرید بهین‌یابی برای پلیمرها به جز گریدهای جذاب آن مثل پلی‌پروپیلن‌ها و پلی اتیلن ترفتالات (‌بطری) به روال سال قبل بازگشته؛ یعنی ناخودآگاه پتانسیل رشد تقاضا در بورس کالا ایجاد می‌شود.

از طرف دیگر در ابتدای مهرماه سهمیه‌های خرید جدید بهین‌یابی اعمال شده و اصطلاحا سهمیه‌ها شارژ می‌شود یعنی پتانسیل حضور حداکثری خریداران واقعی فراهم خواهد شد و به معنی کاهش جذابیت خرید برای واسطه‌هاست. حال در شرایطی که انتظار برای رشد قیمت‌ها در بورس کالا وجود دارد و متوسط قیمت کشف شده در معاملات در ۴ عرضه پیش رو قیمت‌های پایه را تعیین می‌کند دیگر همه چیز برای رشد قیمت‌های پایه فراهم خواهد بود. این نکته به آن معناست که معاملات بورس کالا می‌تواند با رشد قیمت همراه و این روند افزایشی احتمالا در بورس کالا ادامه یابد.

البته در این بین این سوال مطرح می‌شود که آیا پتانسیل کاهش نرخ در معاملات وجود ندارد؟ در پاسخ باید به صراحت عنوان کرد که این پتانسیل وجود دارد ولی کمتر عرضه‌کننده‌ای در سال‌های اخیر از این رویکرد تبعیت کرده و تجربه نشان داده که این احتمال ضعیف خواهد بود؛ چیزی که از این پس در بازار محصولات پتروشیمی بورس کالا وجود دارد شبیه‌ به یک جاده یک‌طرفه است که تنها مسیر رشد قیمت‌های آن باز بوده و گویا عقبگرد قیمتی برای آن به‌صورت اجرایی و عملیاتی و نه تئوریک تعریف نشده است. این وضعیت به معنای آن است که روند نوسان قیمت‌ها در بورس کالا در ۴ هفته پیش‌رو با فراز و فرودهایی همراه خواهد بود ولی کشف قیمت‌های پایه در بورس خود به معنی ثبت یک فاز ثبات قیمتی مهم است و پایه قیمت‌ها را تعیین کرده و از آن زمان به بعد تنها پتانسیل ثبات نرخ یا افزایش آن وجود خواهد داشت. این سیگنال را باید جدی گرفت زیرا در آینده نگرانی‌های جدیدی را برای بازار به همراه می‌آورد.

بند پایانی این نامه نیز با ابهامات و دقیق‌تر نگرانی‌های بیشتری همراه است. در این بند عنوان شده حداقل حجم عرضه‌های سال جاری، حجم عرضه‌های سال گذشته است؛ یعنی شرکت‌های پتروشیمی به میزانی که سال گذشته عرضه داشته‌اند باید در بورس کالا، کالا عرضه کنند. این مطلب با کف عرضه‌های تعیین شده در این بازار در نشست‌های تخصصی پیشین منافات دارد و مشخص نیست که این بار کف عرضه‌ها قرار است بر چه میزانی تعیین شود. از سوی دیگر الزام به رعایت کف عرضه به منظور اعطای مجوز صادرات نیز نکته‌ای است که به شفاف‌سازی بیشتری نیاز خواهد داشت. الزام به رعایت کف عرضه‌های سال قبل در شرایطی جای تامل بسیاری دارد که برای سال جاری تاکنون حجم معامله پلیمرها در بورس کالا بیش از ۲۰ درصد رشد داشته و این سیگنال به معنی تهدید جدیدی بر سر راه معاملات و تزریق کالا از صنایع بزرگ بالادستی به صنایع کوچک پایین‌دستی خواهد بود. این نکته نیز باید مورد بررسی قرار گیرد زیرا نگرانی‌های موجود درخصوص تغذیه بازار از مواد اولیه را نه‌تنها مرتفع نکرده بلکه در بخش‌هایی به آن دامن می‌زند.

منبع: دنیای اقتصاد