حجم عرضه‌ها در هفته جاری (تاکنون) به بیشترین میزان در ۵هفته اخیر رسیده و حمایت از تولید در بازار داخلی را نوید می‌دهد. هنوز تغییری در دستورالعمل‌های معاملاتی در بازار پلیمرها مخابره نشده ولی بازار آزاد فراز و فرودهای جدیدی را تجربه می‌کند. اختلاف قیمتی بین بورس و بازار هنوز بالاست و همین امر جذابیت خرید از بورس و فروش در بازار را تقویت کرده، اگرچه حجم سهمیه‌های خرید مجاز در بورس کالا نیز مورد بازنگری قرار گرفته است.

بازار پتروشیمی‌ها هنوز آشفته است حتی می‌توان گفت که آشفتگی قیمتی و پراکندگی عرضه‌ها در بازار آزاد بیش از گذشته به چشم می‌آید. حجم معاملات هفته‌های اخیر در بورس کالا چندان هم جذاب نبوده؛ همین سیگنال به معنی انتظار بازار برای رشدقیمت‌هاست ولی چنین انتظاری همیشه محقق نشده و حتی در روزهای اخیر شاهد عقب‌نشینی موقتی نرخ برای بسیاری از گریدها بودیم. این وضعیت نشان می‌دهد که بازار پلیمرها دیگر همچون گذشته متعادل نوسان نمی‌کند و داده‌های جانبی جدید و عجیبی در رویکردهای معاملاتی ایفای نقش می‌کند. نمی‌توان اظهارنظر صریحی در مورد شرایط کلی در این بازار داشت؛ مخصوصا در وضعیتی که بازار را باید با‌وجود ابهام، چندگانگی، نگرانی و ذهنیت‌های ضد و نقیض مورد بررسی قرار داد. شاید برای شرایط فعلی باید از رویکردهای جدیدی برای گزارش بازار استفاده کرد که می‌توان نام آن را بازارنگاری در بحران نامید.حتی در شرایط پیچیده فعلی هم عرضه و تقاضاست که ملاک تعیین قیمت‌هاست، یعنی ذات کشف نرخ در چارچوب عرضه و تقاضا حتی در این وضعیت نیز خدشه‌دار نمی‌شود. با توجه به همین داده هر کجا که کاهش نرخ ثبت شده به معنی تزریق کالا به بازار است ولی نمی‌توان به صراحت عنوان کرد که این تزریق کالا از کجا و از چه مسیری و به چه دلیلی صورت گرفته است.

در شرایطی که تمامی گروه‌های کالایی موثر پلیمری در هفته گذشته در بورس کالا با کاهش حجم معاملات همراه شده‌اند، کاهش نرخ چندان هم توجیه‌پذیر نبوده است. در هر حال تکانه‌های افت قیمت‌ها نشان می‌دهد که دیگر نگهداری کالا در انبار از توجیه‌پذیری سابق برخوردار نبوده که نشان‌دهنده رخدادهای حاشیه‌ای در این بازار است. بازار در شرایط بحرانی فعلی باید در دو مسیر مختلف مورد توجه قرار گیرد یعنی جریان غالب بازار مسیر اصلی را تعیین کرده، ولی در کنار آن میان‌برهای جدیدی نیز ایفای نقش خواهد کرد که اگرچه در برابر جریان غالب در بازار حرف چندانی برای گفتن ندارد ولی به‌صورت مقطعی می‌تواند تغییراتی در مکانیزم قیمتی ایجاد کند.

هم‌اکنون و به دلیل کاهش نسبی حجم معاملات تا پایان هفته گذشته، روند تزریق کالا از بورس به بازار با وقفه همراه شده یعنی بازار ناخودآگاه از پتانسیل رشد قیمت‌ها برخوردار خواهد بود. این شرایط در وضعیتی جدی‌تر ارزیابی می‌شود که بهای دلار در بازار آزاد هم جرقه‌های افزایشی جدیدی داشته که می‌تواند سیگنالی صعودی را از فاز دیگری به بازار وارد کند. این در حالی است که افزایش بهای سکه خود معرف دیگری از افزایش خریدهای هیجانی و ایجاد مجدد جو التهاب قیمت‌ها و تقویت سفته‌بازی خواهد بود که در نهایت سیگنال افزایشی جدیدی به شمار می‌رود. البته نوسان قیمت‌های پایه دربورس کالا نیز خود داده دیگری برای بررسی بازار است ولی باید به این نکته اشاره کرد که این نوسان نرخ از نگاه بسیاری از فعالان بازار مغفول می‌ماند، زیرا فاصله قیمتی بین بورس و بازار به قدری است که جذابیت قیمت‌های پایه را به حاشیه می‌برد.

به‌رغم تمامی این موارد اما در هفته گذشته و هفته جاری تکانه‌هایی از کاهش نرخ را مشاهده کردیم که نشان می‌دهد به رغم تبعیت بازار از جریان اصلی نوسان قیمت‌ها، ولی داده‌های جانبی بعضا نقش‌آفرینی کرده و برای برخی از گریدها به کاهش نرخ منجر شده است. این مطلب همان‌گونه که در گذشته مورد توجه قرار گرفت؛ نشانه‌ای از ورود برخی محموله‌های جدید به بازار است یعنی لایه‌های پنهانی از عرضه مواد اولیه در بازار آزاد فعال شده که گویی به گسست میان داده‌های بنیادین در بازار پلیمرها منتهی شده است. به‌صورت دقیق‌تر هم‌اکنون شاهد هستیم که روال متداول در بازار پلیمرها تغییر کرده است یعنی ترس از نگهداری کالا یا عرضه‌های خارج از برنامه موجب شده تا بسیاری از کالاها ناخواسته و یا جبرا وارد چرخه معاملاتی شود، اگرچه نمی‌توان در مورد حجم و میزان این قبیل کالاها صحبت کرد. ساده‌ترین دلیل این مطلب نیز نگاه نظارتی به وضعیت بازار است یعنی نگهداری کالا جذابیت نداشته و فروش آن می‌تواند مخاطرات آینده را محدود سازد. شواهد موجود حکایت از آن دارد که سخت‌گیری‌های نهادهای نظارتی نه‌تنها کم نشده بلکه افزایش یافته و احتمالا باز هم افزایش می‌یابد.

در کنار آن باید به یک نکته مهم دیگر هم اشاره کرد و آن تغییر چهره تولیدکنندگان است. روزهای سخت فعلی و البته ورود نهادهای نظارتی به ساز و کار بسیاری از بازارها به این معناست که دشواری‌های تولیدی برای برخی از اصناف و صنایع هم افزایش می‌یابد. این به معنی آن است که در شرایط فعلی و اختلاف قیمت‌های جدی بین بورس و بازار، حتی برخی از تولیدکنندگان واقعی هم به سمت خرید از بورس کالا و فروش در بازار آزاد ترغیب شده‌اند یا می‌توان گفت بخشی از سهمیه‌های خرید خود را واگذار می‌کنند. این وضعیت عمومی به معنی آن است که بعضا در گوشه‌ای از بازار قیمت‌هایی پایین‌تر از عرف مرسوم پیشنهاد می‌شود که خود تکانه‌هایی از کاهش قیمت‌ها را به نمایش می‌گذارد.

این در شیوه فروش البته سریع‌تر از حد انتظار فروشندگان غیرحرفه‌ای مشهود و مشخص می‌شود زیرا این قبیل افراد به دلیل در اختیار نداشتن مشتری یا عدم اطلاع از شرایط خریداران یا حتی بعضا عدم تمایل به آشکار شدن این رویکرد معاملاتی برای همکاران و هم‌صنفی‌های خود؛ تنها با کاهش قیمت‌های سریع تلاش می‌کنند به سرعت موجودی‌های مورد توجه خود را به فروش برسانند که البته در فرآیند معاملاتی قابل رهگیری است، چون به اتفاقاتی خارج از عرف بازار بدل می‌شود.

انتقاد از نوسان سهمیه خرید در بورس کالا

 سهمیه خرید بسیاری مشتریان محصولات پتروشیمی در بورس کالا، روز گذشته کاهش پیدا کرده و کارگزاری‌ها از پایین آمدن سهمیه خرید مشتریان خود خبر دادند. به گزارش ویکی پلاست، چندی پیش روح‌الله وحیدکیانی از اجرایی شدن دستورالعمل ستادتنظیم بازار خبر داد. بر اساس آخرین مصوبه کمیته تخصصی پتروشیمی، (۲۷ مرداد ۱۳۹۷) اطلاعات خریداران در سال ۹۶ به دفتر آمار و فرآوری داده‌های وزارت صمت ارسال شده و داده‌های اعلامی از سوی این دفتر بررسی و مجددا در قالب یک جلسه مشترک با بورس کالا، نهایی و در سامانه بهین‌یاب اعلام می‌شود.با توجه به اولین بند مصوبه کمیته تخصصی پتروشیمی، باید این اطلاعات در بهین‌یاب ثبت شده باشد که نتیجه آن را در قالب تصمیم امروز شاهدیم. در بند سوم مصوبه کمیته تخصصی پتروشیمی آمده است: برای واحدهایی که در سال ۹۶ خرید از بورس نداشتند، صرفا سهمیه ۲۲ تن در ماه تخصیص پیدا می‌کند اما به گفته کارگزاران، سهمیه این واحدها نیز، صفر درج شده و امکان خرید ندارند.به گفته کارگزاری‌ها سهمیه برخی شرکت‌ها بسته شده و پیگیری برای باز شدن سهمیه‌ها به این نتیجه می‌رسد که شرکت مربوطه باید از سازمان حمایت، مورد تایید قرار بگیرد تا مجددا به بورس کالا معرفی شوند. سهمیه شرکت‌ها بر اساس خرید سال ۱۳۹۶ با ۲۰ درصد افزایش به بورس کالا معرفی شده‌اند.انتقادات موجود درخصوص وضعیت سهمیه خرید در سامانه بهین‌یاب اگرچه منطقی است ولی هنوز نمی‌توان تاثیرگذاری مثبت یا منفی آن را مشخص کرد زیرا سهمیه‌ها در چارچوب خاصی تعیین شده، یعنی این انتظار وجود دارد که شرایط معاملاتی در سال گذشته، برای سال جاری هم تکرار شود. به‌صورت دقیق‌تر وقتی سهمیه خرید برای همه کاهش یا افزایش یابد به این معنی است که حجم عرضه‌های موجود برای همه به یک نسبت تغییر خواهد کرد و انتظار داریم تغییر محسوسی در این عرصه رخ ندهد. حال در شرایطی که ملاک عملکرد و سهمیه بهین‌یاب، معاملات سال گذشته عنوان شده، شرایط معاملاتی برای خریداران سال قبل در بورس کالا برای سال جاری هم تغییر نخواهد کرد.

  تقویت حجم عرضه‌ها در بورس کالا

پس از کاهش جدی حجم عرضه پلیمرها در بورس کالا، برای هفته جاری انتظار افزایش حجم عرضه منطقی بود و البته چنین اتفاقی نیز تاکنون با کمی تاخیر رخ داده است. بررسی‌ها نشان می‌دهد در هفته جاری (تاکنون) رقمی نزدیک به ۶۵ هزار و ۴۰۰ تن از انوع پلیمرها در بورس کالا عرضه شده که این رقم خود یک دلگرمی مهم به تولیدکنندگان در صنایع تکمیلی است. این رقم البته بدون محاسبه انواع Off (خارج از استاندارد) بوده و با احتساب آن ارقام بیشتری به دست می‌آید. اهمیت این رقم عرضه از آن جهت است که بیشترین حجم عرضه در ۵ هفته اخیر خواهد بود یعنی بازار به‌صورت بنیادین از پتانسیل مدیریت ذاتی برخوردار می‌شود. این در حالی است که سختگیری‌های بیشتر بر سهمیه خرید در بهین‌یاب نیز خود داده دیگری در مسیر مدیریت بازار است ولی محدودشدن سهمیه خرید یا مدیریت تقاضا به معنای آن نیست که تقاضا در بازار آزاد هم مدیریت شده و از شدت التهاب کاسته می‌شود.

به نظر می‌رسد سختگیری‌ها بر تقاضا نه تنها نتیجه مثبت نمی‌دهد بلکه بازار را کانالیزه کرده و مدیریت آن را برای برخی افراد محدود آسان‌تر می‌سازد. این در حالی است که وقتی رویه‌ای در شیوه معاملات حاکم شد بهتر است همه از آن تبعیت کنیم ولی این مطلب به معنای نقد این ساز و کار نیست. سوالی که در این خصوص ایجاد می‌شود آن است که اگر با فرض محدودیت‌های تقاضا در بورس کالا، یک گرید مشخص وارد مچینگ شد چه سرنوشتی خواهد داشت؟ از سوی دیگر این احتمال مطرح خواهد شد تا با سختگیری‌های بیشتر فاصله قیمتی بین بورس و بازار افزایش یافته که در نهایت به معنی رشد قیمت‌ها در بازار آزاد است. واقعیت آن است که با سختگیری‌های تقاضا هم نمی‌توان به صراحت از احتمال کاهش تقاضای موثر حتی در بورس کالا دفاع کرد اگرچه در روزهای آینده صحت این ادعا بیشتر ملموس شده و می‌توان با دقت بالاتری نسبت به تاثیرات آن سخن گفت.

منبع: دنیای اقتصاد