به گونه‌ای که طی ماه گذشته مقدار عرضه‌ها در بورس کالای ایران با کاهشی در حدود ۱۰ درصد نسبت به آذر ماه مواجه شد. این اختلاف برای تقاضا و حجم معاملات مشهود‌تر است به گونه‌ای که تقاضا با کاهشی ۲۰ درصدی و حجم معاملات با کاهشی ۱۰ درصدی نسبت به آذر ماه همراه بود.از مهمترین دلایل وقوع چنین اتفاقی افزایش قیمت‌های پایه محصولات پلیمری در دی ماه به دلیل افزایش قیمت‌های جهانی در این ماه و رشد بهای دلار است. با توجه به اینکه نرخ دلار و بهای محصولات پلیمری در جهان دو متغیر اصلی در فرمول قیمت‌گذاری محصولات پتروشیمی هستند این انتظار وجود داشت که میزان عرضه، تقاضا و در نهایت حجم معاملات در ماهی که پشت سر گذاشتیم وارد لاک احتیاطی خود بشود.

با افزایش قیمت‌های پایه محصولات پتروشیمی، این توجیه برای مجتمع‌های پتروشیمی به وجود می‌آید که محصولات تولیدی خود را صادر کرده و بخش کمتری از آن را به نسبت قبل در بازارهای داخلی عرضه کنند، به این ترتیب این موضوع از جمله مهم‌ترین دلایل کاهش عرضه در بازارهای داخلی است.  در مقابل با بالارفتن بهای محصولات پلیمری و با توجه به این امر که نقدینگی موجود در بخش پایین دست صنعت پتروشیمی روز‌به‌روز در حال کاهش است این توجیه برای تولید‌کنندگان وجود ندارد که مواد اولیه مورد نیاز خود را با قیمت‌های آنچنانی بخرد. آنها اظهار می‌کنند با بالا رفتن قیمت مواد اولیه،‌ قیمت نهایی محصولات تولیدی‌شان افزایش می‌یابد و با این افزایش مشتریان خود را در بازارهای داخلی از دست می‌دهند و نمی‌توانند فروشی داشته باشند. ضمن اینکه با توجه به اینکه رقبای آنها در بازار‌های صادراتی از مواد اولیه با قیمت‌های پایین‌تری برخوردارند و تکنولوژی و دانش‌ فنی به‌روز‌تری را نسبت به تولید‌کنندگان داخلی دارند در این بازارها هم نمی‌توانند رقابت کنند و به راحتی از گردونه بازی حذف می‌شوند. به این ترتیب توجه به این دو امر توجیه تولید را از آنها گرفته و طبیعتا تقاضا در این جهش قیمتی کاهش می‌یابد.

در کنار این موضوع باید به این نکته توجه شود که این افزایش قیمت توان انبار کردن مواد اولیه را از بنگاهدارهای بخش پایین دست صنعت پتروشیمی می‌گیرد و آنها نمی‌توانند برنامه بلند مدتی را برای تولید محصولات خود ترسیم کنند. تجربه سال‌های گذشته نشان می‌دهد که کنترل شیر عرضه در دست مجتمع‌های پتروشیمی است و آنها با باز و بسته کردن این شیر در مقاطع مختلفی از زمان شرایط حاکم بر بازارها را تغییر می‌دهند، تولید‌کنندگان پایین دستی مجبورند در مقاطعی از زمان محصولات را انبار کنند تا بتوانند به تعهدات خود پایبند بمانند. اما در مقطعی از زمان با افزایش شدید قیمت‌های پایه، ‌توجیه خرید مواد اولیه داخلی از بین می‌رود چه برسد به توجیه انبار کردن این محصولات و پرداخت هزینه‌های انبار‌داری.به این ترتیب تک و توک قراردادی هم که می‌توانستند در بازارهایی همچون عراق ببندند عملا از دست می‌رود و با این وضعیت نمی‌توان امیدی به پویایی بخش پایین دست صنعت پتروشیمی داشت.

بررسی ۷ ماهه وضعیت عرضه، ‌تقاضا و حجم معاملات

با نگاهی به نمودار همراه مشاهده می‌کنیم که از آبان ماه روند عرضه و تقاضای محصولات پلیمری به‌طور نسبی با هم همگام و هم مسیر شده‌اند و رفته‌رفته شکاف این دو متغیر کمتر شده است. البته این در حالی است که باید به این نکته توجه کرد که این کاهش شکاف به دلیل بهبود شرایط و افزایش عرضه‌ها نیست و مهم‌ترین علت این کاهش شکاف، افزایش بهای دلار در کنار افزایش قیمت‌های جهانی است که باعث شده تقاضا کاهش یابد.نگاهی به نمودار حجم معاملات هم حاکی از آن است که حجم معاملات به کمترین مقدار خود طی ۱۰ ماه گذشته رسیده است. نمودار از یک جهش و رشد معاملاتی در آذر ماه حکایت دارد که این جهش به دلیل تولید برخی محصولات پر‌اهمیت‌تر و تولید محصولات خاص‌تر در زمستان است. البته سال‌های گذشته این افزایش در ماه‌های زمستان رخ می‌داد که برای سال جاری زودتر به وقوع پیوسته است.

نگاهی به روند حرکتی شاخص دلار

روند حرکتی حاکم بر شاخص دلار در دی ماه تاکنون حکایت از مسیر افزایشی دارد که البته طی هفته گذشته بانک مرکزی با تلاش و تزریق ارز به بازار سعی کرد از شتاب این بازار بکاهد. طی ماه گذشته بهای دلار حدود ۳۰۰ تومان رشد یافت که این موضوع در بازار پتروشیمی نیز خودنمایی کرد.

نگاهی به روند قیمتی طلای سیاه و نفتا

رصد حرکتی شاخص نفت آمریکا از افزایش ۱۰ درصدی این شاخص طی ماه گذشته خبر می‌دهد. این در حالی است که همین روند هر چند با مقدار کمتر برای شاخص برنت تحقق یافته و این شاخص هم با افزایشی ۳۸/ ۶ درصدی همراه شده است. در لحظه تنظیم این گزارش شاخص نفت خام برنت با رقم ۷۰ دلار و ۶۷ سنت گزارش شده است و این در حالی است که این مقدار برای شاخص نفتخام آمریکا ۶۵ دلار و ۷۳ سنت گزارش شده است. نگاهی به حرکت نفتا هم نشان می‌دهد که این کالا هم با افزایش حدود ۳ درصدی در ماه گذشته همراه بوده است و رقم ۵۴۹ دلار و ۴۲ سنت را به خود اختصاص داده است. بررسی قیمت‌های جهانی محصولات پلیمری اما از افزایش قیمت این محصولات حکایت می‌کند، اما نکته اینجاست که این افزایش قیمت‌ها به اندازه افزایش بهای طلای سیاه نبوده است. توجیه بخشی از این مدعا مقایسه افزایش قیمتی در قیمت نفت و نفتا طی ماه گذشته است. به گفته تحلیلگران، این بازارها با توجه به اینکه قیمت محصولات پتروشیمی در جهان در سطح بالایی قرار داشته است، از آثار مستقیم افزایش بهای نفت جلوگیری می‌کند و با قدم‌های آرام‌تری این افزایش را دنبال می‌کنند. آنها بر این باورند که اگر وضع به همین منوال پیش برود، این محدودیت دوامی نخواهد داشت و شاهد افزایش‌های چشمگیر‌تر محصولات پتروشیمی خواهیم بود.

به گفته تحلیلگران جهانی طلای سیاه، در گزارش‌های ابتدایی، افت تعداد دکل‌های حفاری نفت خام در آمریکا و مناقشاتخاورمیانه نیز به‌عنوان دو عامل حمایت از رشد قیمت‌ها اشاره شد. درگیری ترکیه با نیروهای کرد در خاک سوریه، ریسک ژئوپلیتیک است که رویترز در گزارشی به آن به‌عنوان یکی از عوامل رشد قیمت نفت در روز گذشته اشاره کرد. با این حال فشاری که از سوی رشد تولید لیبی به بازار آمده، اندکی شرایط بازار را تغییر داده است. اما پایتخت عمان در روزهای شنبه و یکشنبه میزبان برگزاری نشست دو روزه کمیته ویژه نظارت بر اجرای توافق نفتی بود. در این نشست که میهمانان مهمی چون وزرای نفتعربستان و روسیه حضور داشتند، بر ادامه توافق کاهش تولید تا پایان سال ۲۰۱۸ و حتی سال ۲۰۱۹ تاکید شد.

بازار آزاد در دی‌ماه

با رشد قیمت‌های دلار طی ماه گذشته شاهد بودیم که محصولات در بازار آزاد نیز با روندی افزایشی همراه بود و جهت‌گیری مثبت را دنبال کرد. این در شرایطی است که در اواسط این ماه ترمز افزایش قیمت دلار کشیده شد و روندی کاهشی برای این شاخص رقم خورد و این کاهش با یک وقفه به بازار آزاد محصولات پتروشیمی منتقل شد. البته این در حالی است که در کل روند افزایشی را در نرخ محصولات پتروشیمی در بازار آزاد شاهد بودیم.به‌طور کلی افزایش قیمت‌های جهانی در کنار ادامه افزایش بهای دلار موجب افزایش قیمت محصولات پتروشیمی در تالار بورس کالای ایران شد و همان‌طور که انتظار می‌رفت این افزایش قیمت از تالار نقره‌ای به بازار آزاد منتقل شد.نوسان قیمت‌ها در بورس کالا موجب فراز و فرود‌هایی در بازار آزاد و صنایع وابسته شد به گونه‌ای که شاهد عقب‌نشینی خریداران در بازار آزاد محصولات شیمیایی بودیم و متقاضیان خرید خود را به هفته‌های آینده موکول کردند. البته این در حالی است که این انتقال خرید برای خریداران بد نبود. چرا که با آغاز روند کاهشی دلار در بازار که این روزها شاهد آن هستیم انتظار می‌رود تقاضا باز هم به بازار برگردد و با توجه به کنترل بهای دلار و نوسان محدود قیمت‌ها انتظار می‌رود که بهمن ماه بهترین زمان خرید مواد اولیه باشد.

منبع: دنیای اقتصاد