به گزارش روابط عمومی انجمن تولیدکنندگان لوله و اتصالات پی وی سی، این همایش با حضور مشاور نخست وزیر عراق در امور اقتصادی، رایزن بازرگانی افغانستان در ایران، دبیر کل اتاق بازرگانی ایران و عراق، رئیس هیئت مدیره انجمن ملی صنایع پلاستیک ایران و جمع زیادی از بازارگانان و تولیدکنندگان سه کشور ایران، عراق  و افغانستان، شب گذشته 3 مهر 1396 در شرکت ملی صنایع پتروشیمی ایران برگزار شد.

متن کامل سخنان عباسعلی متوسلیان در این همایش در ادامه می آید. مباحث سایر سخنرانان به زودی منتشر می شود.

پیش از آغاز سخن بر خود لازم می دانم تا قدردانی ویژه ای داشته باشم از مدیر عامل محترم شرکت ملی صنایع پتروشیمی ایران سرکار خانم مهندس شاهدایی ارجمند و دیگر مدیران معزز حاضر در این مراسم که توان خود را برای اعتلای صنعت به کار بسته اند.

خانم ها و آقایان!

همه استحضار دارید که  دو کشور افغانستان و عراق در طول تاریخ برای ایران از اهمیت ویژه ای برخوردار بوده اند؛ وجود اشتراکات فرهنگی، تاریخی، دینی و... بر اهمیت این همسایگان در حوزه های مختلف افزوده است. ایران در سال های پر آشوب منطقه، همواره به یاری کشورهای منطقه به ویژه این دو کشور شتافته و در جنگ های ویرانگر، مامنی آرام و امین برای مردمان آنها بوده است. همه می دانید که ایران عزیز با برند «مهمان نوازی» در دنیا شهره است و ما بدان مفتخریم.

اما در راستای همین حسن همجواری، خدمات دیگری که از ایران به کشورهای افغانستان و عراق ارائه خواهد بود صدور خدمات فنی، مهندسی و کالاهای با کیفیت کشورمان است. البته اصول اقتصادی در حوزه صادارت و واردات همواره به تعادل در تراز خارجی تاکید دارد و ما هم پیگیر آن هستیم. ایران نیز بازار خوب و مناسبی برای واردات کالا از دو کشور همسایه است.

 بدون تردید ورود به بازار کشورهای همسایه باید در اولویت اهداف ما به ویژه در حوزه دیپلماسی اقتصادی ایران قرار گیرد. این در حالی است که آمارهای بخش تجارت نشان از دستاوردهای نه چندان چشمگیر به ویژه در بخش صادرات به این دو کشور دارد.

بدیهی است که ورود به بازار هر کشوری مستلزم شناخت و مطالعه دقیق و تخصصی آن جامعه در بخش های مختلف است به عبارتی نمی توان یک نسخه را برای همه بازارهای هدف صادارتی نوشت. عراق و افغانستان نیز هر کردام شرایط و الزامات ویژه خود را دارند. که به برخی از این ویژگی های خاص به صورت اختصار اشاره می شود.

اما پیش از پرداختن به دو بازار افغانستان و عراق آماری کلی از وضعیت را تقدیم حضار ارجمند می نمایم.

بر اساس آمار سازمان توسعه و تجارت وزارت صنعت، میزان صادرات مواد اولیه پلیمری طی 12 ماه سال 95، از نظر ارزشی معادل 3620 میلیون دلار و از نظر وزنی معادل 3028 هزار تن بوده است که نسبت به مدت مشابه سال قبل 4 درصد از نظر ارزشی کاهش و 7 درصد از نظر وزنی رشد داشته است.

همچنین میزان صادرات مصنوعات پلیمری طی سال 1395 از نظر ارزشی معادل 949 میلیون دلار و از نظر وزنی معادل 355 هزار تن بوده که نسبت به مدت مشابه سال قبل حدود 20 درصد به جهت ارزشی و 24 درصد از نظر وزنی رشد داشته است.

کشورهای چین، امارات، بلژیک، ترکیه و عراق در زمره بزرگترین بازارهای هدف صادراتی این محصولات قرار دارند . سهم افغانستان از کل صادرات مواد اولیه و محصولات پلیمری 210 میلیون دلار و عراق تنها 81 میلیون دلار است که این دو کشور در مجموع 1 و نیم درصد از سهم کل صادرات سال 95  را به خود اختصاص داده اند.

اکنون به این موضوع مهم خواهیم رسید که سهم دو کشور همسایه افغانستان و عراق از این میزان صادارت به چه اندازه است:

1- افغانستان: در حال حاضر زمینه و بستر برای ورود به کشور افغانستان مهیا است افغانستان به لحاظ سیاسی در مرحله گذار به سمت ثبات و استقرار امنیت قرار دارد. زبان بیشتر مردمان آن دیار فارسی بوده و البته علاقمندی آنها به کالاهای ایرانی نیز بسیار مشهود است. افغانستان در سازمان هاي بین المللی ومنطقه اي مهمی عضویت دارد که می توان به این موارد اشاره کرد:  سازمان همکار هاي منطقه ای (اکو)، سازمان تجارت جهانی، یونسکو، بانک اکتشافات اسلامی، سازمان کنفراس اسلامی، صندوق بین المللی پول، بانک توسعه آسیایی، سازمان کشورهاي غیر متعهد، طرح کلمبو، کمیسیون اقتصادی واجتماعی ملل متحد براي آسیا و اقیانوسیه آرام.

بر اساس آمار سازمان توسعه تجارت ایران شرکای وارداتی افغانستان بر اساس همان منبع عبارت بودند از؛ ایران 4/38%، پاکستان: 8/25%، آمریکا: 4/17%، روسیه: 4/8%، انگلیس 8/5%، هند: 5/5%، چین: 4/5%، قزاقستان 5/4% و آلمان: 3/%4.

همچنین بر اساس آمار سازمان توسعه تجارت، صادرات مواد اولیه پلیمری ایران به افغانستان در 5 ماهه اول سال جاری 25 میلیون دلار و از نظر وزن 21 هزار تن بوده است که در مقایسه با مدت مشابه سال 1395 به لحاظ ارزش 32 درصد و به لحاظ وزن 24 درصد رشد را نشان می دهد. در بخش محصولات پلیمری در همین بازه زمانی به لحاظ ارزش 42 میلیون دلار و به لحاظ وزن 15 هزار تن بوده است که در مقایسه با مدت مشابه سال گذشته به لحاظ ارزش 8 و به لحاظ وزنی 7 درصد رشد داشته ایم. در نهایت در مجموع مواد اولیه و محصولات پلیمری به لحاظ ارزش 67 میلیون دلار و از نظر وزن 36 هزار تن بوده است که در هر دو بخش در مقایسه با مدت مشابه سال 1395 حدود 16 درصد رشد وجود دارد.

افغانستان در سال حدود 300 میلیون دلار واردات محصولات پلیمری دارد که ایران در 5 ماهه نخست امسال 42 میلیون دلار به این کشور صادرات داشته است.

با توجه به آمار فوق نکته ای که باید روی آن تاکید شود این که  باید برنامه های خود را به سمت صادارت محصولات با ارزش افزوده بیشتر ساماندهی کنیم و این نیازمند تعامل و همکاری بیشتر هر دو بخش دولتی به ویژه شرکت ملی صنایع پتروشیمی و تشکل های تخصصی است.

در همین زمینه باید به برگزاری پاویون انجمن ملی صنایع پلاستیک ایران در نمایشگاه افغان پلاست در سال گذشته اشاره کرد. در این نمایشگاه 95 شرکت از 7 کشور حضور داشتند که کشور ایران با 44 شرکت، بیشترین تعداد غرفه گذار را داشت. این نمایشگاه دستاوردهای مشهودی هم برای صنایع بالا دستی و هم صنایع تکمیلی به دنبال داشت که نشانه های آن را می توان در آمار فوق مشاهده کرد. و مهمتر از آن، تداوم برگزاری نمایشگاه افغان پلاست به صورت منظم و البته با برنامه و اهدافی از پیش تعریف شده است. انجمن ملی صنایع پلاستیک ایران آمادگی خود را برای ادامه و برگزاری دوره ای این پاویون اعلام می دارد و در این زمینه خواستار حمایت همه جانبه مسئولان محترم شرکت ملی صنایع پتروشیمی ایران و سازمان توسعه تجارت است.

انجمن ملی صنایع پلاستیک ایران در سال گذشته همایش صادارت محصولات پلیمری به کشور افغانستان را برگزار کرد که با استقبال بسیار خوب خانواده صنعت و علاقمندان به این حوزه روبرو شد. برگزاری چنین دوره هایی با توجه به تغییرات سریع بازارها و حضور جدی رقبا با مشارکت دیگر بخش های دولتی از جمله سازمان توسعه تجارت امری ضرور است.

عراق: بسیاری از مواردی که برای کشور افغانستان بیان شد در خصوص عراق نیز صدق پیدا می کند. بدون تردید عراق یکی از بازارهای مهم و هدف صادراتی ایران است. این کشور جنگ های فرسایشی بسیاری را چند سال اخیر پشت سر نهاده و اکنون با افول حضور داعش و فروکش کردن جنگ، موضوع بازسازی مناطق جنگ زده مطرح است. ذکر این نکته مهم است اگر چه ما همواره حضور جدی در بازار این کشور داشته ایم اما به دلیل برخی از اشتباهات بخشی از سهم خود را در این بازار به کشورهای دیگر مانند ترکیه و چین واگذار کرده ایم.

اما در حوزه صادارت مواد اولیه و محصولات پلیمری بر اساس آمار سازمان توسعه و تجارت در 5 ماهه اول سال جاری در بخش مواد اولیه پلیمری به لحاظ ارزش 62 میلیون دلار و به لحاظ وزن 54 هزار تن صادارت وجود داشته است که در مقایسه با مدت مشابه سال گذشته به لحاظ ارزش 32 درصد و به لحاظ وزن 80 درصد رشد را  داشته ایم. همچنین در بخش محصولات پلیمری در همین بازه زمانی به لحاظ ارزش 205 میلیون دلار و به لحاظ وزن 74 هزار تن به عراق صادارت داشتیم که در مقایسه با 5 ماهه اول سال 1395 به لحاظ ارزش 37 درصد و به لحاظ وزن 42 درصد رشد را شاهد هستیم و در مجموع مواد اولیه و محصولات پلیمری در 5 ماهه نخست امسال به لحاظ ارزش 265 میلیون دلار و به لحاظ وزن 128 هزار تن به عراق صادرات وجود داشته است که در مقایسه با مدت مشابه سال 1395 به لحاظ ارزش   35 درصد و به لحاظ وزن 56 درصد رشد را شاهد هستیم.

همان گونه که در بخش افغانستان به ضرورت برگزاری نمایشگاه های تخصصی، همایش ها و برگزاری جلسه های رو در روی تجار و تولیدکنندگان هر دو کشور اشاره شد، برای عراق نیز اجرای چنین برنامه هایی ضروری است.

حضار گرامی!

پس از بیان این موارد و با توجه به سیاست جمهوری اسلامی ایران در خصوص اقتصاد مقاومتی، ذکر چند نکته و پیشنهاد را ضروری می دانم.

1- جمهوری اسلامی ایران، تا کنون  سرمایه گذاری های کلانی برای تثبیت و استقرار امنیت به لحاظ مادی و انسانی در دو کشور افغانستان و عراق هزینه کرده است، در حالی که بیشترین مراودات تجاری با این همسایگان را کشورهای دیگری در اختیار دارند.  

2- علت را می توان در مشکلاتی مانند؛ نارسایی قوانین، فرایند پیچیده صادرات، مشکلات تبادل پول، عدم توافقنامه های لازم با دو کشور مزبور در حوزه تجارت و مواردی از این دست جستجو کرد که اهمیت به سزایی در حجم مراودات تجاری دارند؛ اما در این میان، دو عامل نقش پر رنگ تری دارند. نخست وزارت امور خارجه در فعال کردن دیپلماسی اقتصادی و دوم نقش خود بخش خصوصی در صادر کردن محصولی با قیمت و کیفیت رقابتی.

3- سازمان توسعه تجارت در بخشی از گزارش خود به برخی از الزامات مورد نیاز جهت تحقق اهداف کمی در گروه پتروشیمی اشاره کرده است از جمله، تبیین تعرفه های کارشناسی شده برای کالاهای وارداتی به منظور جلوگیری از واردات کالاهای مصرفی (مصنوعات پلیمری)، معاف نمودن صادرکنندگان نمونه، تثبیت قیمت و حفظ کیفیت مواد اولیه و محصولات، تسهیل در استرداد مالیات بر ارزش افزوده صادارت، تسهیل فرایند صادرات مانند کسب مجوزها، تجهیز آزمایشگاه های استاندارد در مبادی خروجی و مواردی از این دست. این نکات دارای اهمیت و اولویت بسیار زیادی هستند که در تسریع و افزایش میزان صادراتت نقش مهمی دارند.

پتانسیل صنعت پلاستیک کشور

نگاهی به ظرفیت های صنایع تکمیلی پلاستیک کشور نشان از فاصله این صنعت تا جایگاه واقعی خود دارد. بر اساس آمار منتشر شده، تولید محصولات پلیمری در صنایع پتروشیمی ایران حدود 8.4 میلیون تن بوده که در صورت تکمیل و بهره‌برداری از طرح‌های در دست اجرا این ظرفیت تا پایان برنامه ششم توسعه، 50 درصد افزایش خواهد یافت. این میزان تولید در حالی است که میزان جذب مواد اولیه پلیمری در داخل  کشور در حال حاضر کمتر از 50 درصد است. پرسش مهم این که چرا توان جذب مواد پلیمری در داخل کشور به این میزان اندک است؟ متاسفانه تولیدکنندگان کنونی به دلیل شرایط حاکم بر بازارهای داخلی و همچنین مشکلات در حوزه صادرات، تنها با 50 درصد ظرفیت خود فعالیت می کنند و شاید بسیاری از آنها تنها به دلیل روشن ماندن چراغ کارخانه و تعهد به پرسنل خود به پیمودن این راه ادامه می دهند.

جالب این که این صنعت می‌تواند ارزش افزوده را در برخی از محصولات تا 30 درصد  ایجاد کند و انگیزه لازم برای سرمایه‌گذاری را به خوبی فراهم کند. بدون شک یکی از راه های برون رفت وضعیت فعلی صنایع تبدیلی پلیمر کشور، رونق و توسعه بخش صادرات است.

خانم ها و آقایان

بنده به نمایندگی از انجمن ملی صنایع پلاستیک و پلیمر ایران به عنوان بزرگترین تشکل تخصصی این حوزه چند پیشنهاد و راهکار را تقدیم می نمایم.

1-  تشکیل کنسرسیوم صادراتی: در حال حاضر بسیاری از تولیدکنندگان محصولات پلیمری که دارای محصولی با کیفیت هستنند، واحدهای کوچک بوده که به تنهایی توان لازم را برای ورود به بازار افغانستان و عراق  ندارند و تشکیل یک کنسرسیوم صادارتی می تواند به این امر کمک کند.

2- ایجاد کمیته تخصصی صادرات محصولات پلیمری: ترکیب این کمیته می تواند شامل نماینده انجمن ملی صنایع پلاستیک و پلیمر ایران به عنوان بزرگترین تشکل تخصصی این حوزه، نماینده دفتر توسعه صنایع پایین دستی شرکت ملی پتروشیمی ایران، نماینده سازمان توسعه و تجارت ایران، نماینده سازمان گمرک ایران، نماینده وزارت بازرگانی و نماینده اتاق بازرگانی ایران، باشد. این کمیته در گام نخست به تدوین راهبرد توسعه صادرات محصولات پلیمری با محوریت دو کشور افغانستان و عراق مبادرت خواهد کرد و در مراحل بعد با تعریف وظایف و نقش ها، موانع صادرات در این بخش را شناسایی و با توجه به توان خود به رفع آنها اقدام خواهد کرد.

3- کارگروه کمیته خارجی:  پیشنهاد می شود این کمیته با عضویت نماینده انجمن ملی صنایع پلاستیک ایران و اتاق بازرگانی ایران با هدف انجام کار کارشناسی و ارائه آن به وزارت امور خارجه جهت فعال کردن دیپلماسی اقتصادی کشور، تشکیل شود. پیگیری گزارش های ارائه شده و اعلام نتایج آن به صنعتگران بخش پلاستیک و پلیمر از دیگر برنامه های این کارگروه خواهد بود.