مطالعه دقیق‌ سازِکارهای تأمین نهاده‌های پتروشیمیایی مورد نیاز صنایع پایین‌دستی نشان می‌دهد که علاوه بر روش‌هایی مانند انعقاد قراردادهای مستقیم و معاملات از طریق بورس کالا، برخی کشورها از بسترهای دیگری نظیر پلتفرم‌های آنلاین و شرکت‌های توزیع‌کننده (شرکت‌های موزع) تخصصی برای عرضه نهاده‌های پتروشیمیایی به این صنایع بهره می‌گیرند.

پلتفرم‌های آنلاین؛ راهکاری جدید برای صنایع پایین‌دستی

پیشرفت‌های فناوری و گسترش بسترهای تجارت الکترونیک امکان خرید آنلاین مواد اولیه را برای صنایع کوچک و پایین‌دستی فراهم کرده است. معمولاً کارگاه‌ها و شرکت‌هایی با حجم تقاضای کمتر، از این روش برای تأمین نیازهای خود بهره می‌برند، زیرا به دلیل حجم کم‌تر محصولات مورد نیاز، با چالش‌هایی در انعقاد قراردادهای مستقیم با پتروشیمی‌ها و تأمین مواد از بورس مواجه هستند.

پلتفرم‌های آنلاین و مجازی، اطلاعات جامعی درباره محصولات، قیمت‌ها، موجودی و شرایط فروش در اختیار کاربران قرار می‌دهند و امکان ثبت آسان سفارش را برای خریداران خرد فراهم می‌کنند. برخی از این بسترها قابلیت مذاکره آنلاین درباره قیمت و شرایط فروش را نیز ارائه می‌کنند. از مزایای کلیدی این پلتفرم‌ها می‌توان به دسترسی سریع و آسان به طیف گسترده‌ای از محصولات، امکان مقایسه قیمت‌ها و کاهش هزینه‌های عملیاتی اشاره کرد. در ادامه، تعدادی از شناخته‌شده‌ترین پلتفرم‌های خرید محصولات پتروشیمیایی در سطح جهانی معرفی خواهند شد:

• علی بابا^[۱]
• یونیون پتروکمیکال^[۲]
• ای‌کِمی^[۳]
• تریدکِی^[۴]

در این میان، برخی شرکت‌ها مانند بی‌ای‌اس‌اف[۵]، به‌عنوان یکی از بزرگ‌ترین تولیدکنندگان نهاده‌های پتروشیمیایی در جهان و شرکت داو کمیکال[۶]، اقدام به راه‌اندازی پلتفرم‌هایی اختصاصی برای عرضه محصولات خود به صنایع پایین‌دستی کرده‌اند. این سازِکار و بستر عرضه را می‌توان ترکیبی از خرید مستقیم و پلتفرم‌های تجارت الکترونیک دانست.

واسطه‌ها و توزیع‌کنندگان محصولات پتروشیمیایی؛ تسهیل‌گران مدیریت تقاضا

در کنار پلتفرم‌های آنلاین، واسطه‌ها و شرکت‌های توزیع‌کننده (شرکت‌های موزع) نیز بخش مهمی از زنجیره تأمین نهاده‌های پتروشیمیایی برای صنایع پایین‌دستی را تشکیل می‌دهند. برخی صنایع پایین‌دستی، نهاده‌های پتروشیمیایی و محصولات زنجیره ارزش مورد نیاز خود را از طریق واسطه‌ها و توزیع‌کنندگان تهیه می‌کنند. این توزیع‌کنندگان، محصولات را از پتروشیمی‌ها خریداری کرده و نقش تأمین‌کننده را برای تولیدی‌های کوچک ایفا می‌کنند، چرا که حجم تقاضای این تولیدی‌ها معمولاً به اندازه‌ای نیست که بتوانند مستقیماً از سایر بسترهای عرضه خریداری کنند. ازاین‌رو، این تولیدی‌ها برای تأمین نیازهای خود به شرکت‌های توزیع‌کننده متکی هستند. در واقع، وجود این شرکت‌ها در سازِکار تأمین نهاده‌های پتروشیمیایی به‌عنوان راه‌حلی برای پاسخ‌گویی به تقاضا در مقیاس‌های مختلف تلقی می‌شود.

توزیع‌کنندگان و شرکت‌های ثالث، مدیریت تقاضای کم‌حجم را بر عهده دارند و می‌توانند راه‌حل‌های مؤثری در زمینه لجستیک و ذخیره‌سازی ارائه دهند. این بستر برای تأمین مواد اولیه، به‌ویژه مواد شیمیایی خاص، کاربردی است.

ظرفیت شرکت‌های توزیع کننده در تأمین خدمات لجستیکی و انبارداری برای صنایع

شرکت‌های توزیع کننده معمولاً شرکت‌هایی هستند که با تولیدکنندگان قرارداد دارند تا محصولات آن‌ها را در یک منطقه خاص یا برای گروه خاصی از مشتریان توزیع کنند. این قراردادها مسئولیتی را بر عهده آن‌ها می‌گذارد که محصولات را به موقع و با شرایط مناسب به دست مشتریان برسانند. واسطه‌ها و توزیع‌کنندگان اغلب شناخت عمیقی از بازارهای محلی دارند و می‌توانند به صنایع پایین‌دستی کمک کنند تا به‌طور مؤثرتر وارد بازارهای جدید شوند. با این حال، بسیاری از شرکت‌های توزیع‌کننده فعالیت‌های خود را محدود به یک منطقه خاص نمی‌کنند و در سطح بین‌المللی نیز فعال هستند.

این توزیع‌کنندگان می‌توانند دسترسی آسان به محصولات در مناطق مختلف، تأمین سریع‌تر و کاهش نیاز به قراردادهای بلندمدت را فراهم کنند. در واقع، واسطه‌ها فرآیندهای خرید و فروش را ساده کرده و نیاز به ارتباط مستقیم با چندین تولیدکننده مختلف را از میان می‌برند. همچنین، آن‌ها نیاز صنایع پایین‌دستی به ایجاد زیرساخت‌های پیچیده برای حمل‌ونقل و ذخیره‌سازی را کاهش می‌دهند و هزینه‌های لجستیکی را به حداقل می‌رسانند.

برخی از شرکت‌های توزیع‌کننده (شرکت‌های موزع)، علاوه بر ایفای نقش واسطه‌گری، خدمات دیگری از جمله ذخیره‌سازی، انبارداری، خدمات لجستیکی و حمل‌ونقل را نیز ارائه می‌دهند.

شرکت‌های برنتاگ^[۷] آلمان، یونیوار^[۸] و ترایکون انرژی^[۹] آمریکا، ناگاسی^[۱۰] ژاپن و آی‌ام‌سی‌دی^[۱۱] هلند به‌عنوان بزرگ‌ترین شرکت‌های توزیع‌کننده مواد شیمیایی و پتروشیمیایی در سال ۲۰۲۳ شناخته شده‌اند که مقدار فروش آن‌ها در شکل زیر آمده است.

[۱] Alibaba.com

[۲] Unionpetrochemical.com

[۳] Echemi.com

[۴] tradekey.com

[۵] BASF

[۶] Dow Chemical

[۷] Brenntag

[۸] Univar Solution

[۹] Tricon Energy

[۱۰] Nagase

[۱۱] IMCD

منبع: گزارش پژوهشی اندیشکده اقتصاد مقاومتی با موضوع «سازِکارهای تأمین نهاده‌های پتروشیمیایی در صنایع پایین‌دستی»