داستان از اینجا شروع می‌شود که تولید‌کنندگان صنایع تکمیلی این صنعت در مقطعي از زمان، برای تولید محصولات نهایی، مواد اولیه لازم را ندارند و با توجه به شرایط حاکم توان واردات هم ندارند و برای به حرکت درآوردن موتور محرک خط تولیدی کارخانه‌های خود با مشکل روبه رو شده و برخی از آنها ادعا می‌کنند که به مرز ورشکستگی رسیده‌اند. در طرف دیگر مجتمع‌های پتروشیمی قرار دارند که می‌گویند تمام تلاش خود را برای تامین نیاز صنایع تکمیلی داخلی به کار برده‌اند و نگران از عدم تعهد بازیگران پایین دست برای خرید محصول شان به کار خود ادامه می‌دهند.

آنها اظهار می‌کنند که برای تامین نیاز بازار داخل، یعنی بازاریابی و داشتن بازارهای هدف صادراتی اصول تجاری را زیر پا گذاشته و فقط به فکر تامین نیاز داخل هستند و چشم‌انداز روشنی از آینده ندارند و اگر روزی تولید‌کننده پایین دست نباشد با مشکل مواجه خواهند شد. در این میان بورس کالای ایران هم با بهره‌گیری از اهرم‌های مختلف سعی در شفاف‌سازی فضا و ایجاد بستری مناسب دارد تا در سایه آن نقش واسطه‌گرها و دلالان کمرنگ و تقاضاهای کاذب حذف شود و معاملات در فضای امن‌تری انجام گیرد.

در این رابطه صبح چهارشنبه گذشته میزگردی با حضور محسن جمالیان، رئیس هیات‌مدیره انجمن تولیدکنندگان لوله و اتصالات پلی‌اتیلن، بیوک صحاف‌زاده عضو هیات‌مدیره انجمن تولیدکنندگان لوله و اتصالات پلی اتیلن، پرویز صحاف زده معاون اجرایی انجمن صنفی کارفرمایی صنعت پتروشیمی، دیاکو عباسی رئیس بازرگانی و پتروشیمی امیرکبیر، ﻣﺠﯿﺪ ﺭﺿﺎﯾﯽ ﻣﺪﯾﺮ ﺑﺎﺯﺍﺭﯾﺎﺑﯽ ﻭ ﻓﺮﻭﺵ ﺷﺮﮐﺖ ﭘﺘﺮﻭﺷﯿﻤﯽ ﺟﻢ، اسماعیل قنبری معاون بازاریابی و فروش پتروشیمی جم، محمد علی رستمی مدیربازرگانی پتروشیمی مارون و جمعی از فعالان صنعت پتروشیمی در روزنامه «دنیای اقتصاد» برگزار شد تا درخصوص مشکلات و چالش‌های موجود هم اندیشی شود. در این جلسه علاوه بر موارد فوق درخصوص سایت بهین‌یاب و مشکلات سامانه سخن به میان آمد و همه متفق‌القول خواستار اصلاح این سایت از سمت سازمان صنعت، معدن و تجارت شدند.

جناب جمالیان با توجه به ماموریت‌هایی که شما در حوزه‌های زیربنایی بر عهده دارید چه مشکلاتی را در رابطه با تامین مواد اولیه ردیابی می‌کنید؟

محسن جمالیان: صنعت ما ارتباط مستقیمی با پروژه‌های عمرانی کشور دارد و ما با بازار خرد کار نمی‌کنیم. محصولاتی که اعضای ما تولید می‌کنند، تماما در بخش‌های کشاورزی، آب (آبرسانی در بحث وزارت نیرو) و گاز (برای لوله‌های گاز)، شبکه‌های توزیع و شرکت ملی گاز مورد استفاده قرار می‌گیرند.در گذشته و قبل از اینکه شرکت‌های پتروشیمی به تولید برسند ما مشکلی در تامین مواد اولیه نداشتیم و از طریق واردات مواد مورد نیازمان را تامین می‌کردیم. بحث کمبود مواد اولیه از زمانی رخ داد که شرکت‌های پتروشیمی وارد عرصه تولید شده و با ورود آنها به بورس کالا، ارز مبادلاتی را به روی ما بستند.در واقع معضل اصلی ما از زمانی به‌وجود آمد که سایت بهین‌یاب وزارت صنعت، معدن و تجارت ایجاد شده و تمام عرضه محصولات پتروشیمی مورد نیاز ما از طریق بورس کالا صورت گرفت. با شکل‌گیری سایت بهین‌یاب شاهد رشد یکباره صدور پروانه‌های بهره‌برداری و ایجاد شرکت‌هایی که برای انجمن ما شناخته‌شده نیستند، شدیم که این موضوع افزایش تقاضای کاذب را به همراه داشت.

متاسفانه وزارت صنعت و معدن علاوه بر حذف ارز مبادله‌ای مورد نیاز صنعت ما، سقف خرید ده درصدی از بورس را نیز قطع کرد و از سویی امکان شناسایی خریداران بورس کالا نیز برای ما وجود ندارد و از همین رو نمی‌توانیم بازار را کنترل کنیم. البته در نشست دو هفته گذشته که با مسوولان بورس کالا داشتیم، لیستی از متقاضیان محصولات مورد نیاز صنعت ما را دادند که بیش از یک میلیون تقاضا مطرح شده بود که با همکاری و هماهنگی با هم بخشی از تقاضاهای کاذب از سوی افراد ناشناخته حذف شدند. این در حالی است که اسامی این افراد در سایت بهین‌یاب ثبت شده است و باید از آن طریق حذف شوند.بخشی از این تقاضاها مربوط به تولیدکنندگانی است که هیچ سنخیتی با رسته تولیدی ما ندارند و بخشی دیگر هم مربوط به ظرفیت‌های نادرستی است که در سایت بهین‌یاب ثبت شده است. این در حالی است که امکان شناسایی بخشی از این‌گونه افراد از طریق گزارش‌های فصلی خرید و فروش که به دارایی ارائه می‌کنند، قابل رد‌یابی است. خوشبختانه نتیجه نشست‌های مشترک بین انجمن ما و انجمن کارفرمایی پتروشیمی باعث افزایش عرضه شرکت‌های پتروشیمی در بورس کالا شده و در این نشست‌ها به نتایج مشترکی رسیدیم و بسیاری از مشکلات مورد ارزیابی قرار گرفت و همکاری و هماهنگی خوبی ایجاد شده که امیدواریم ادامه داشته باشد.در این مسیر با توجه به درخواست پتروشیمی‌ها مبنی بر تضمین خرید ما انعقاد قرارداد بلند‌مدت را پیشنهاد می‌دهیم که در آن صورت پتروشیمی‌ها ما را همواره در کنار خود می‌دانند و می‌توانند برنامه مدونی درخصوص تولید و تعمیرات داشته باشند.

جناب صحاف نظر جناب‌عالی در رابطه با چالش‌های تامین مواد اولیه چیست و به عقیده شما این کمبود از چه مجراهایی ایجاد شده است؟

بیوک صحاف امین: مشکلاتی که در این حوزه وجود دارد بیشتر به حجم اندک عرضه محصولات مورد نیاز تولید‌کنندگان لوله و اتصالات پلی اتیلن بر‌می‌گردد که با دخالت شورای رقابت از بهمن ماه مقرر شد شرکت‌های پتروشیمی سقف عرضه‌ای برای محصولاتشان در بورس کالا داشته باشند که با همکاری انجمن کارفرمایی پتروشیمی و سازمان بورس، سقف عرضه‌ای برای واحدهای پتروشیمی تعیین شد که این موضوع یک مقدار وضع صنایع تکمیلی را بهتر کرده؛ اما هنوز عرضه‌ها به قدری نیست که مشکلات ما را حل کند و همچنان تقاضا نسبت به عرضه برتری دارد و این موضوع باعث رقابت شده و منجر به رشد قیمت‌ها می‌شود.متاسفانه سایت بهین‌یاب چند اشکال اساسی دارد که این موضوع دردسر‌های فراوانی برای اعضای ما فراهم آورده است. اشکال اول ظرفیت‌های ثبت‌شده در سایت غیرواقعی هستند که امکان اصلاح آنها از طریق انجمن ما نیز وجود دارد و از وزارت صنعت، معدن و تجارت درخواست داریم که اجازه دهند با همکاری انجمن‌های تخصصی این ظرفیت‌ها مورد ارزیابی مجدد قرار گیرند که متاسفانه وزارت صنعت تاکنون پاسخی به این درخواست ما نداده است.اشکال دوم این است که برخی نیز در سایت بهین‌یاب ثبت شده‌اند؛ در حالی که محصول تولیدی آنها در حوزه لوله و اتصالات پلی اتیلنی نیست و با این کار بورس نیز گمراه می‌شود و به این ترتیب با ثبت تقاضا در بورس کالا محصول مورد نیاز ما نصیب شرکت‌هایی می‌شود که در حیطه کاری ما فعال نیستند و با فروش این محصولات خارج از بورس تعادل بازار را نیز به هم می‌زنند.

عرضه‌های بورس کالا متناسب با نیاز بازار است؟

خوشبختانه شرکت‌های پتروشیمی‌ از بهمن ماه میزان عرضه‌های خود را در بورس اصلاح کردند که در مجموع 227 هزار تن حجم عرضه‌ بود که در مقابل آن 427 هزار تن تقاضا وجود داشت. این عمل باعث شده که لوله‌سازها موفق به تامین مواد مورد نیازشان نشوند و بخشی از نیاز را از بازار رقابتی خریداری کنیم که این رقم حدود 43 میلیارد تومان است؛ یعنی بیشتر از آن قیمت پایه‌ سقف خرید که به اصطلاح برای پایه بورس اعلام شده،خرید کردیم. امیدواریم با همکاری بیشتر بین انجمن ما و انجمن کارفرمایی پتروشیمی و سازمان بورس بازار بیشتر متعادل شود. البته با ثبت گزارش‌های ماهانه در سایت بهین‌یاب بخشی از این مشکلات حل خواهد شد که همکاری وزارت صنعت را در این زمینه می‌طلبد. البته با همکاری شرکت بورس کالا بخشی از شرکت‌هایی که در مناطق آزاد ثبت سفارش می‌کردند، شناسایی و حذف شدند.در سال گذشته ما نزدیک به 51 هزار و 950 تن مواد پلی‌اتیلن پایپ‌گرید وارد کردیم و تا 14مرداد که ارز رقابتی داشتیم موفق به واردات شدیم و متاسفانه از آن تاریخ به بعد مجبور هستیم با ارز آزاد واردات داشته باشیم که به علاوه هزینه‌های حقوق ورودی و حمل و نقل قیمت تمام‌شده محصول وارداتی افزایش یافته و واردات دیگر صرفه اقتصادی ندارد.

این در حالی است که شرکت‌های پتروشیمی قادر به تامین همه مواد اولیه مورد نیاز ما نیستند و از سویی برنامه مشخصی برای عرضه‌ها وجود ندارد و این کار شرایط را برای تولید‌کنندگان لوله و اتصالات پلی‌اتیلنی سخت کرده است.امیدواریم با همکاری که بین انجمن ما و کارفرمایی پتروشیمی ایجاد شده از این پس ما هم بتوانیم برنامه‌ای برای تولید خود داشته باشیم؛ چرا‌که همان‌طور که می‌دانید خرید ما در بورس کالا نقدی یا سلف با لحاظ ارزش افزوده انجام می‌شود، اما فروش ما به‌دلیل اینکه اغلب برای پروژه‌های عمرانی صورت می‌گیرد به‌صورت اعتباری است؛ در حالی که ما قبل از تولید مجبور به پرداخت ارزش افزوده هستیم؛ در حالی که حتی اگر ارزش افزوده‌ای هم ایجاد کنیم وجه آن را دریافت نمی‌کنیم که در این زمینه نیز درخواست داریم فرصت 75 روزه‌ای برای ایجاد ارزش افزوده برای ما در نظر گرفته شود که به این ترتیب گردش مالی ما نیز مناسب شود.

جناب صحاف‌زاده چه اقداماتی از سوی انجمن و مراکز ذی‌صلاح برای رفع مشکلات موجود صورت گرفته است؟

صحاف‌زاده: ارتباط انجمن کارفرمایان صنعت پتروشیمی و شرکت‌های بالادستی با صنایع تکمیلی در سال‌های اخیر دچار نوساناتی شده و فاصله‌ای را بین تولیدکنندگان و مصرف‌کنندگان محصولات پتروشیمی ایجاد کرده بود. به‌تازگی با ابتکار اتاق بازرگانی ایران جلسه‌ای با حضور ذی‌نفعان اعم از انجمن پتروشیمی و انجمن‌های صنایع پایین‌دستی تشکیل شد و بر اساس آن قرار شد کمیسیون صنایع اتاق که مسوول آن آقای پورقاضی هستند، جلساتی برای هماهنگی بیشتر تشکیل دهند.در جلسه اول که در تاریخ اول اسفندماه 95 تشکیل شد در مورد میزان مصرف و شفافیت مصرف‌کنندگان واقعی، حضور برخی خریداران که مصرف‌کننده نیستند و فقط برای فروش محصولات آنها را خریداری کرده و بازار را دچار نوسان می‌کنند، بحث و قرار شد با تشکیل کمیته‌هایی با‌عنوان کمیته‌های تامین نیاز داخلی صنایع تکمیلی پتروشیمی برای راستی‌آزمایی و شناسایی مصرف‌کنندگان واقعی جلساتی تشکیل دهیم.همچنین به علت مشکلات زیادی که انجمن لوله‌سازان پلی‌اتیلن داشتند، قرار شد اطلاعات سایت بهین‌یاب به‌عنوان یک ابزار مهم راستی‌آزمایی شود.

قرار بر این است که نمایندگان هر انجمن در کمیته‌هایی که تشکیل می‌شد حضور داشته باشند و سه نفر از صنایع تکمیلی معرفی خواهند شد. این کمیته‌ها در مورد میزان مصارف و زمان‌بندی بحث خواهند کرد.از نظر تولید مواد پلی‌اتیلن ظرفیت‌های پتروشیمی چند برابر مصرف داخلی است. ما فقط در مورد برخی گریدهای خاص مشکل داریم که پس از شفاف شدن فهرست مصرف‌کنندگان واقعی می‌توانیم به یک توافق کلی برسیم.پتروشیمی‌ها با توجه به استانداردهای طراحی‌شده ظرفیت‌های مشخصی دارند و هم ظرفیت‌ بالادستی‌ها و هم ظرفیت پایین‌دستی‌ها مشخص است فقط باید راستی‌آزمایی شود. یکی دیگر از مشکلات صنایع پتروشیمی گمرک است. وقتی محصولی درب کارخانه به فروش می‌رسد، مسوولیت آن با خریدار است اما گمرک آن را تا رسیدن به مقصد به‌عهده فروشنده می‌گذارد.

جناب رضایی چالش‌های حوزه صادراتی را در این بخش چگونه ارزیابی می‌کنید؟

رضایی: اگر سیستم پایشی دقیق شود با خروج دلالان شاید تقاضا 50 تا 100 هزار تن کاهش یابد.به‌دلیل نبود یک رویه ثابت، قانونمند و شفاف در حمایت از تولیدکنندگان این قشر با مشکلات زیادی همراه بوده ‌است.برای حل مشکل مزبور ابتدا باید متولی که وزارت صنعت، معدن و تجارت است، جلوی خرید افرادی که تولیدکننده صنایع تکمیلی نیستند را بگیرد و بنابراین اول باید سایت بهین‌یاب پایش شود؛ زیرا تولیدکننده‌ای که مالیات و حقوق می‌دهد و صورت‌های مالی شفاف دارد که پیگیری و پایش نیاز ندارد. در واقع باید به دلالان فضا ندهیم که محصول را بخرند و صادر کنند.پتروشیمی جم در 100 CRP گرید با کیفیتی دارد و تقاضا برایش زیاد است. در حال حاضر شرکت گاز ترکمنستان فقط دنبال این گرید است و حتی به قیمت بالاتر و ما تقریبا حدود 40 هزار تن تقاضا داریم.این در حالی است که ظرفیت تولید ما نسبت به بقیه گریدها پایین‌تر است. مجبوریم اتیلن‌ مازاد را ببخشیم و حتی به نصف قیمت بفروشیم.قیمت‌گذاری اتیلن خود بسیار مشکل‌ساز است، باید رویه قیمت‌گذاری ثابت باشد. ارز هم باید به نرخ ثابت برسد یا نرخ مبادله‌ای یا آزاد. اتیلن بازار مبادله‌ای را که به برخی مجتمع‌ها می‌دهند آنها با ارز آزاد صادر می‌کنند.امروزه صادرات خیلی روند سخت‌تری دارد و به‌ویژه در انتقال پول و ما ترجیح می‌دهیم با مشتری داخلی ارتباط داشته باشیم زیرا مشتری داخلی همیشه در کنارمان هست و اعتقاد داریم باید از این مشتری دائمی حمایت کنیم.از طرفی مشتری‌هایی که به آنها صادرات داریم از هر شرکتی که ارزان‌تر باشد خرید می‌کنند؛ بنابراین باز هم بهتر است با داخلی‌ها معامله داشته باشید.

جناب عباسی تاکنون درباره چالش‌های پایین دستی بحث شد، نظر شما درباره معضلات صنایع بالادستی چیست؟

عباسی: درست است که صنایع تکمیلی مشکلاتی دارند، اما صنایع پتروشیمی هم به‌عنوان تولیدکنندگان محصولات پتروشیمی در صنایع بالادستی با مشکلات جدی همراه هستند و محدودیت‌های زیادی برای آنها ایجاد شده است. سوال این است که صنایع پایین‌دستی یا تکمیلی با این محدودیت‌ها مواجه بودند چه بازخورد یا عکس‌العملی داشتند.پتروشیمی امیرکبیر سال گذشته حدود 104 هزار و 882 تن تولید داشته که 102 هزار و 874 تن از این مقدار را به داخل کشور عرضه کرده است.حجم معاملات این شرکت نیز تا هفته قبل 10 هزار و 514 تن بوده است.باید قانون تجارت را هم در نظر داشته باشیم و اینکه ما شرکت‌های بخش خصوصی هستیم، اگر روزی نتوانیم تولیدمان را بفروشیم، چه‌کسی پاسخگوی ماست.محصول ماEx3 Natural است، اگر روزی شرکت‌های داخلی نخواستند از ما خرید کنند باید بازار جایگزین داشته باشیم و در مدت کوتاه نمی‌توان محصول را بازاریابی کرد. اکنون تقریبا استراتژی‌های فروش را فراموش کردیم.مشکل این است که تا بازار خراب می‌شود، اولین فشار به پتروشیمی‌ها وارد می‌شود، درحالی‌که ما در سال گذشته با وجود اینکه ظرفیت اسمی پایین‌تری از بقیه داریم 44 درصد بازار را پاسخگو بوده‌ایم.پتروشیمی‌ها بسیار شفاف هستند و اطلاعات خود را به کدال می‌دهند. قیمت محصولاتشان هم که تعیین می‌شود. سپس باید باقی بخش‌ها را شفاف کنیم.

جناب رستمی نظر شما در مورد موضوعات مطروحه چیست؟

رستمی: دغدغه همه ما یکی است. مشکلات پتروشیمی جم و امیرکبیر برای مارون هم صادق است. ما معتقدیم همان‌طور که بالادستی‌ها پایش می‌شوند صنایع تکمیلی هم پایش شوند.قطعا خللی در کار است که از کنترل خودمان هم خارج است. وقتی محصولی که کامل در بورس عرضه شده، صادر شده یعنی کسی غیر از مصرف‌کننده آن را خریداری کرده است.مارون 33 هزار و 352 تن CRP100 Natural تولید کرده که در بورس عرضه شده است.ما اکنون مواد اولیه را با مشکل تهیه می‌کنیم. 70 تا 80 درصد مشکل تهیه کاتالیست است که البته پتروشیمی جم با تولید آن توانست تا حدود زیادی راهگشا باشد، اما هنوز مشکل داریم.مارون پس از خردادماه که تعمیرات اساسی تمام می‌شود مواد را تهیه و تولید خواهد کرد، اما نمی‌توانیم مواد تولیدی را بیش از یک هفته نگه داریم؛ زیرا قرار گرفتن مواد در انبارها و مواجهه با گرد و غبار و گرمای خورشید به آنها آسیب می‌رساند.از طرفی ظرفیت تولید کاملا مشخص است، اما تقاضا شفاف نیست. آیا 446 هزار تن تقاضایی که وجود داشته می‌تواند واقعی باشد؟ محصولی که ما صد درصد در بورس عرضه کرده‌ایم، چطور در بازار ارز تهیه می‌شود؟این در حالی است که ما تقاضا از کشورهای همسایه داریم؛ مثل ترکمنستان و این متقاضیان بر اساس قوانین تجارت عمل می‌کنند.ما الان از 35 هزار تن تولید 33 هزار تن را به داخل عرضه می‌کنیم، آیا تضمینی هست اگر سالی 60 هزار تن تولید کردیم در داخل به فروش برسد. مساله این است که اگر در بازار داخل جذب نشود، باید صادر شود و برای این کار باید بازاریابی و برندسازی صورت بگیرد و کاری کوتاه‌مدت نیست.

دنیای اقتصاد: جناب قنبری پتروشیمی جم چه عملکردی در این شرایط از خود نشان داده است؟

قنبری: نگاه پتروشیمی جم به گرید پایپ مهندسی – تخصصی است. جم دو گرید CRP 100 و EX3 برای تولید پایپ دارد. CRP 100 گرید باکیفیت‌تر و تکمیل‌تری است. ما به‌دلیل نیاز و مطالبات صنایع پایین‌دستی به سمت این گرید رفتیم. از سال 94 که مذاکرات و نامه‌نگاری‌هایی با بورس، انجمن‌ها و... داشتیم. درخواست کرده بودیم که به متقاضیانی که تولید پایپ در پروانه‌شان ذکر نشده محصول فروخته نشود.از سویی ما پس از تحریم‌ها با محدودیت بزرگی به اسم کاتالیست روبه‌رو هستیم و حتی ریسک‌ بزرگی کردیم و کاتالیست چینی برای توسعه خریدیم.ما در سال 95 ظرفیت تولید از دست رفته داشتیم زیرا واحدی را که می‌توانست 40 تن تولید باشد برای تست تولید CRP 100 فعال کردیم و تنها 28 هزار تن تولید کردیم.در واقع ضرورت به تولید از سوی صنایع بالادستی حفظ شده، اما محدودیت‌ها باعث شده به عمل نرسیم.پتروشیمی جم تولید گرید EX3 را مجدد در دستورکار خود داریم؛ درحالی‌که خیلی هم تمایلی به این کار نداریم، چون ظرفیت تولیدمان را پایین می‌آورد. مذاکراتی داشتیم با مجتمع‌های داخلی که کاتالیست را بگیریم و CRP 100 را جایگزین کرده تا کاتالیست تولید کنیم و همه اینها در حالی است که نیاز واقعی بازار داخلی شفاف نیست و اگر همه این مسیر را رفتیم و نخواستند چه می‌شود؟

بورس کالا به‌عنوان نهادی که وظیفه تنظیم بازارها را برعهده دارد، چه اقداماتی را انجام داده است؟

یعقوبی: بورس همانند آیینه‌ای است که تمامی اتفاقات را درخصوص معاملات نشان می‌دهد و سعی در تنظیم بازارها و به تعادل رساندن شرایط دارد. بحث مدیریت و هماهنگی بازار به عهده این سازمان است و برای پیشبرد این وظیفه باید سه راس عرضه، تقاضا و مدیریت بازار به تعامل در آمده تا بتوانیم به تعالی دست یابیم. درخصوص صنعت پتروشیمی بخش عرضه به عهده مجتمع‌های پتروشیمی است به این معنا که بتوانند با عرضه محصولات تولیدی خود خوراک و مواد اولیه برای محصولات نهایی شرکت‌های پایین دستی را تامین کنند. بنگاه‌های پایین دست متقاضیان این چرخه و بورس کالا وظیفه تنظیم رگولاتوری و ایجاد و نظم و مدیریت بازار را با استفاده از اهرم‌های مختلف عهده‌دار هستند. البته این در حالی است که در بحث تقاضا وزارت صنعت، معدن و تجارت باید اطلاعات سامانه را به روز کرده و با بررسی و پیگیری این سامانه را پایش کند.درخصوص مشکلاتی که مهندس جمالیان درخصوص EX3 ( ماده اولیه تولید لوله) ایراد کرد، باید بگوییم که طبق بررسی‌های به عمل آمده، تقاضای EX3 از ابتدای اردیبهشت ماه تا آخر بهمن ماه زیاد است، بنابراین برای این ماه‌های پر تقاضا برنامه‌ریزی‌هایی وجود دارد اما نکته‌ای که درخصوص تولید این محصول در ماه‌های اخیر وجود داشت این بود که از 4 تولید‌کننده 2 تای آنها از مدار خارج شده‌اند و در مسیر چالش‌ها و مشکلاتی به وجود آمد. البته این در حالی است که طبق تصمیماتی که شورای رقابت برای کف عرضه تعیین کرده بود (کف عرضه 5 هزار تنی) دو پتروشیمی امیرکبیر و شازند بار بقیه را به دوش کشیدند و تامین عرضه کردند و بورس کالا تمام سعی خود را برای مدیریت این شرایط به عمل آورده است.

برای عملیات تنظیم بازار چه اقداماتی صورت گرفته است؟

یعقوبی: بحث مدیریت گرید مساله‌ای است که همیشه دغدغه ما بوده و هست. طی سال‌های اخیر با تعریف ابزارهای مختلف تمام تلاش خود را برای کمک رسانی در جهت ایجاد یک بستر مناسب انجام دادیم. شاهدیم که در برخی از مقاطع که متقاضی کالا و محصولی زیاد نیست عرضه‌ها زیاد است و در شرایطی که تولید‌کنندگان بازار نیاز به کالایی خاص دارند عرضه‌ها کم است. واردات خوراک تولید‌کنندگان پایین دستی بحث دیگری است که این بازار را دچار بی نظمی می‌کند و مجتمع‌های پتروشیمی را با نگرانی رو‌به‌رو می‌کند و رصد کردن سیر حرکتی این بخش هم لازمه تنظیم بازارهای پتروشیمی است. در طرف دیگر صادرات کالاهای مجتمع‌های پتروشیمی از جمله دغدغه‌های تولید‌کنندگان پایین‌دستی است و بحث صادرات هم چالش‌هایی را در تنظیم این بازارها به وجود می‌آورد. اخیرا در این خصوص انجمن کارفرمایان پتروشیمی اقدامات زیادی انجام داده و ما را در این راه کمک کردند و خواهش ما از انجمن‌ها هم این است که ما را در این راه یاری کنند.البته این در حالی است که ما برای تنظیم بهتر شرایط قراردادهای بلند‌مدت را تعریف کردیم و بر این اعتقادیم که یکی از بهترین راهکار‌ها برای تنظیم و به تعالی رسیدن سه راس مثلث بهره‌گیری از قراردادهای بلند‌مدت است. البته ناگفته نماند که بهره‌وری از این قراردادها منوط به این موضوع است که طرفین قرارداد شروط قرارداد را پذیرفته و به‌طور تمام و کمال به آنها عمل کنند.

نظر شما درخصوص رفع مشکلاتی که در سایت بهین‌یاب وجود دارد چیست؟

جهرمی: به باور من بزرگ‌ترین‌ مشکل سایت بهین‌یاب، هوشمند نبودن این سامانه است. به‌طور مثال سیستم برای واحدی که چند ماه اطلاعات خود را وارد نکرده است هیچ آلارمی نمی‌دهد و به این ترتیب نمی‌توان جلوی فعالیت این واحد را گرفت و تولید‌کنندگان این چنینی به کار خود ادامه می‌دهند و به این ترتیب تفاوتی میان تولید‌کننده‌ای که عملکردی شفاف دارد با بقیه نیست. مشکل دوم سایت بهین‌یاب درخصوص صدور پروانه‌هاست. زمانی است که پروانه‌ها صادر می‌شوند و هیچ پروتکل مشخصی ندارند، هر واحد برای تولید یک کالای مشخص ضریب متفاوتی را از ماده اولیه استفاده می‌کند. وزارت صنعت باید سیستم را به گونه‌ای طراحی کند که برای تولید هر کالای مشخص ضرایب مشخص و تعریف‌شده‌ای را از قبل داشته باشد و در سیستم اعلام کند.البته در این خصوص بورس کالای ایران اقدامات زیادی انجام داده و در این مسیر هم تا حدودی موفق عمل کرده است. تا سه‌شنبه هفته گذشته 3 میلیون و 483 هزار تن محصول پتروشیمی در بورس کالای ایران معامله شده است که این رقم رکورد‌دار معاملات در بورس کالا تا به امروز بوده است و انتظار می‌رود تا پایان سال این رقم به 3‌میلیون و 500 هزار تن برسد و جا دارد از همکاری مجتمع‌های پتروشیمی در این راه تشکر کرد.

درخصوص ماده اولیه تولید لوله که بحث آن در اول جلسه بود باید از تولید‌کنندگان EX3 تشکر ویژه‌ای به عمل آورد. پارسال که قرار بود سقف EX3 برداشته شود، بنا بود مجتمع‌های پتروشیمی کمک کنند تا با عرضه‌های منظم، بازار متعادل شود. این تولید‌کنندگان در مقاطعی از زمان برای تحقق این هدف حتی عرضه‌های اولیه خود را شکاندند و برای به تعادل رساندن این بازارها عرضه‌های اضافی را هم گذاشتند و این عامل سبب شد که عرضه و تقاضای کاذب از بازار حذف شود و به مدیریت بازار کمک کردند. سال گذشته از 234 هزار تن عرضه EX3، 80 درصد آن معامله شد اما این در حالی است که امسال از 239 هزار تن عرضه، 234 تن ( یعنی 97 درصد) معامله شد. برداشتن سقف افزایش قیمت سبب شده تا معامله‌ها به‌صورت منطقی انجام پذیرد و تقاضاهای کاذب حذف شود و عرضه‌ها منظم شود. شاهد این مدعا مقایسه بین تقاضای امسال و سال گذشته است. پارسال یک میلیون تن تقاضا ثبت شده بود که این عدد در سال 95 به 400 هزار تن رسیده است.

بورس کالا چه تمهیداتی برای سهولت معاملاتی در بورس کالا اندیشیده است؟

جهرمی: بحث تعهد به خرید یکی از موضوعاتی است که شرکت‌های بالادستی به درستی از آن یاد می‌کنند. اگر قرار است پتروشیمی‌ها بخش عمده محصولات خود را در بازارهای داخلی عرضه کنند باید تعهدی هم از سمت و سوی بنگاه‌های صنایع تکمیلی درخصوص این کالاها باشد تا مجتمع‌های پتروشیمی در آرامش خیال بتوانند به فعالیت بپردارند. برای پیشبرد این تعهد، بورس کالای ایران می‌تواند یک بازار‌گردان کالایی درست کند؛ البته لازمه ایجاد این بازارگردان کالایی وجود یک بستر مناسب است که باید برای ایجاد این بازارگردان با دوستان دیگر به توافق برسیم. اعتبار‌بخشی به یکسری از مشتریان از طریق بانک‌ها نیز از دیگر اهداف بورس کالا است که سال آینده پیگیری خواهد شد. به این ترتیب که در هر معامله 10 درصد از طرف مشتری پرداخت می‌شود و 90 درصد دیگر از طرف بانک‌ها تسویه می‌شود و به این ترتیب سرمایه در گردش مشتریان بیشتر خواهد شد. در نتیجه هر مشتری که سابقه خرید بیشتری را در بورس کالای ایران به ثبت رسانده اعتبار بیشتری نزد بانک‌ها داشته باشد و بتواند از تسهیلات بیشتری استفاده کند.

بورس کالا درخصوص شرکت‌های منطقه آزاد نیز اقداماتی انجام داده است. از جمله این اقدامات بستن کدهای این شرکت‌ها در سال گذشته بود. نکته دیگر این است که این شرکت‌ها خرید‌های سنگینی هم انجام داده بودند و در حال حاضر بارهای خود را صادر می‌کنند. برنامه بعدی درخصوص این شرکت‌ها پایش همه آنها است؛ به این ترتیب که برنامه خرید، بارنامه، گواهی تولید و... این شرکت‌ها بررسی می‌شود و در صورت وجود مشکل از سمت آنها، آنها را از بازار خارج می‌کنیم و از همه بخش‌های این صنعت می‌خواهیم که ما را در این مسیر یاری کنند.شفافیت در بورس مهم‌ترین هدف ما است. اگر قرار بود معاملات با شرکت‌های منطقه آزاد ادامه پیدا کند، هیچ گاه معاملات را اینگونه نداشتیم و علت هم این بود که واسطه‌گرها و دلالان در مقابل مجتمع‌های پتروشیمی قرار می‌گیرند.

منبع: دنیای اقتصاد