هرویک یاریجانیان، رئیس کمیسیون صنعت اتاق تهران:

تأمین مواد اولیه از پتروشیمی‌ها در حالی برای تولیدکنندگان سخت شده که بازار داخل دچار رکود است و نیمچه امید این واحدها به صادرات هم تحت تأثیر بی‌برنامگی‌ها قرار گرفته است. پتروشیمی‌ها به‌عنوان صنایع بالادستی از کسی دستور نمی‌گیرند و خود در این بی‌برنامگی ایفای نقش می‌کنند.

دراین‌بین رقبای منطقه‌ای هم بیکار ننشسته‌اند. هرچند رقیبان تولیدکنندگان ایرانی در صنعت پلاستیک از منظر تکنولوژی و کیفیت تولید در سطح پایین‌تری قرار دارند اما اکنون شرکت‌های عراقی در حال تجهیز خطوط تولید به ماشین‌آلات پیشرفته‌اند. این شرکت‌ها پیش‌تر مواد اولیه را از ایران می‌خریدند اما اکنون پیشنهادهای بهتری از جانب تولیدکنندگان بزرگ پتروشیمی در حاشیه خلیج‌فارس دارند که تأمین مواد اولیه آن‌ها برای شش ماه آینده را تضمین می‌کند. این در حالی است که تولیدکننده ایرانی علاوه بر تحمل رکود داخلی،  در شرایط بسیار پیچیده‌ای کالای ساخته شده را صادر می‌کند و به‌سختی مواد اولیه می‌خرد. ادامه این شرایط با توجه به فعالیت رقبای منطقه‌ای، آینده خوبی را برای این صنعت رقم نمی‌زند.  

تأمین مواد اولیه و فعالیت صنایع بیش از همیشه درگیر رانت و واسطه‌گری شده است. مکانیسم بهین‌یاب که در سطح کشور تعریف ‌شده مؤثر عمل نکرده است. در سال گذشته افزایش قیمت محصولات صنعت پلاستیک به افزایش هزینه تولید دیگر محصولات ازجمله آب‌معدنی منجر شد و این آشفتگی و رشد افسارگسیخته قیمت‌ها ناشی از فضای رانتی و واسطه‌گری‌ها بود. بسیاری از واحدها جواز صنایع را دریافت کرده‌اند اما به‌جای تولیدکننده در نقش توزیع‌کننده مواد اولیه در بازار ظاهر شدند و به بحران دامن زدند. این انتظار از وزارت صمت وجود دارد که با تشکیل هیئتی وضعیت تولید در واحدهای صنعتی را بررسی کند چراکه بعضی جواز صنایع را خریدند، مواد اولیه را دریافت کردند و به‌جای تبدیل آن در کارخانه به کالا، سر از بازار آزاد درآوردند. تکرار این فرایند به افزایش قیمت و درنهایت تورم تولید انجامیده درحالی‌که بازار هم راکد است.

کارخانه‌های بسیاری طی 40 سال گذشته از دایره تولیدکنندگان خارج شده‌اند. آزمایش، ارج، کفش ملی و بلا از صنایع بزرگی است که تعطیل ‌شده و جز نامی از آن‌ها باقی نمانده است. تکرار فرایندهای غلطی چون تغییر مداوم مقررات می‌تواند حیات صنایع بزرگ کنونی را هم تهدید کند. صنعت‌گر به هیچ رانت و وامی برای انجام فعالیت صنعتی نیاز ندارد. صنعت‌گر می‌تواند راه خود را پیدا کند اما این انتظار وجود دارد که دولت در این مسیر سنگ‌اندازی نکند.

علاوه بر این ما در واردات ماشین آلات صنایع پلیمر و پلاستیک با مشکلاتی روبه‌رو هستیم. در طول سال‌‌های گذشته وزارت صمت واردات ماشین آلات مورد نیاز صنعت پلیمر را بسیار سخت و در مواردی ممنوع کرده است و این یک آسیب جدی به تولید در صنایع پایین دستی پتروشیمی است. نوسازی خطوط تولید با این مقررات در عمل به تاخیر افتاده و صنایع پایین دستی پتروشیمی از این تصمیم وزارت صمت در دوره‌‌های مختلف به طور جدی آسیب دیده‌اند. ماشین‌آلاتی که قرار بود با واردات و استفاده از آن زمینه توسعه صادرات صنعت پلیمر به بازارهای مختلف از جمله عراق، افغانستان و کشورهای حاشیه خلیج فارس فراهم شود، به موقع به خطوط تولید نرسیدند. در بسیاری از مواقع وزارت صمت واردات ماشین‌آلاتی را ممنوع کرده بود که مشابه آن در داخل تولید نمی‌شود. دلیل عمده این تصمیم دریافت اطلاعات اشتباه، عدم استفاده از نظرات کارشناسی و عدم توجه دقیق به وضعیت کنونی صنایع بوده است. با تصمیم غیرکارشناسی‌ وزارت صمت در طول سال‌‌های گذشته و در مقاطعی، آب به آسیاب رقیب منطقه‌ای ما ترکیه ریخته شده است که خطوط تولید را با بهترین ماشین‌آلات مجهز می‌کند. هرچند ماشین‌سازان محلی در این کشور فعالیت می‌کنند اما وجود این صنایع، مانع واردات از آلمان یا کشورهای آسیای جنوب شرقی نشده است.

در کنار این چالش‌‌ها ارز چندنرخی هم چالش بسیار بزرگ دیگر همه صنایع کشور از جمله صنعت پلاستیک است. از سوئیس گرفته تا ژاپن، هرجای دنیا ارز تک نرخی نباشد، فسادزا خواهد بود. در کشورهایی که نام بردم، شفافیت اقتصادی بسیار زیاد است، اما حتی اگر در این کشورها این سیاست ارزی اجرا شود، قطعاً شاهد فساد و رانت خواهیم بود؛ زیرا از واردکننده‌ای که بستر فساد برایش مهیا است، نمی‌توان انتظار خداترس بودن داشت. ضربات جبران ناپذیر ارز ۴۲۰۰ تومانی و چند نرخی به اقتصاد و تولید کشور در سال‌‌های گذشته بر فعالان اقتصادی واقعی پوشیده نیست. متأسفانه به واسطه این موضوع، فضای رقابتی برای تولیدکننده داخلی از بین رفت. چرا که واردکننده در تمامی مراحل تأمین کالا، از ارز ترجیحی بهره‌مند می‌شود، ولی تولیدکننده باید مدام مالیات بدهد و این گونه است که هزینه‌های تولید بالا رفته و فضای رقابت با کالای وارداتی، برچیده می‌شود.

منبع: آینده‌نگر