به‌طور سنتی آغاز فصل گرما زمان رونق برخی محصولات پتروشیمی‌‌‌ در بازار داخل و بازار جهانی است؛ اما به‌‌‌نظر می‌رسد که واهمه از بروز رکود اقتصادی در دنیا به میزانی جدی شده است که خبری از رونق فصلی بازار جهانی این محصولات نباشد. در این شرایط، انتظارات تورمی افزایشی مانع از آن می‌شود که رینگ محصولات پتروشیمی در بازار داخل همراستا با بازار جهانی دچار رکود شود و در واقع تورم، رونق‌‌‌بخش معاملات پتروشیمی‌‌‌ها در بازار داخل خواهد بود.

کسری عرضه؛ رونق‌‌‌بخش معاملات

بررسی روند معاملات محصولات پتروشیمی در بازار فیزیکی بورس‌کالای ایران از استقبال خوب خریداران از رینگ پلیمری حکایت دارد؛ به‌‌‌نحوی که بخش قابل‌توجهی از محصولات پلیمری در هفته پایانی فروردین‌ماه با استقبال زیاد خریداران و در نتیجه رقابت قیمتی به فروش رفت. متقاضیان محصولات شیمیایی استقبال خوبی از عرضه‌‌‌ها داشتند؛ اما عمده این محصولات در نرخ پایه و با حداقل رقابت معامله شد.  با توجه به تعطیلی روزهای شنبه و یکشنبه (دوم و سوم اردیبهشت‌ماه)، از میزان عرضه محصولات پتروشیمی در بازار فیزیکی بورس‌کالای ایران کاسته شد. به این ترتیب در هفته پایانی فروردین از روز دوشنبه 27فروردین تا روز یکشنبه سوم اردیبهشت برابر 98‌هزار تن محصول پلیمری در بازار فیزیکی بورس‌کالا عرضه شد و تقاضای ثبت‌شده برای این محصول به حدود 128‌هزار تن رسید و در نهایت بالغ بر 88‌هزار تن محصول پلیمری از این رینگ به فروش رفت.

پلی‌‌‌پروپیلن‌‌‌ها از مهم‌ترین محصولاتی بودند که در رینگ هفته پایانی فروردین‌ماه با استقبال زیاد خریداران مواجه شدند، به نحوی که حتی رقابت‌‌ 80درصدی برای محصول پلی‌‌‌پروپیلن شیمیایی برخی واحدهای پتروشیمی در بازار به ثبت رسید. میزان تولید واقعی پلی‌‌‌پروپیلن در کشور نسبت به تقاضای این محصول از سوی صنایع تکمیلی به مراتب کمتر است و نبود توازن میان عرضه و تقاضا، صنایع تکمیلی را به سمت رقابت قیمتی قابل‌ملاحظه در این بازار سوق می‌دهد. البته ظرفیت‌‌‌سازی خوبی در حوزه تولید پلی‌‌‌پروپیلن در کشور ظرف سال‌های گذشته انجام شده، به‌‌‌نحوی که در شرایط کنونی ظرفیت اسمی این صنعت به رقم قابل‌توجهی رسیده است. اما کمبود خوراک مصرفی در تولید پلی‌‌‌پروپیلن‌‌‌ها مانع از آن می‌شود که ظرفیت اسمی ایجادشده در این صنعت محقق شود و به این ترتیب میزان تولید رسمی آن به‌مراتب کمتر از ظرفیت است.

به این ترتیب کمبود تولید و عرضه پلی‌‌‌پروپیلن در بازار داخل به‌رغم صادرات بسیار نادر آن، به بروز رقابت‌‌‌های قابل‌ملاحظه در رینگ این محصول در بازار فیزیکی بورس‌کالا می‌‌‌انجامد. در حالی که اعمال سهمیه بهین‌‌‌یاب در سال‌های اخیر نتوانست به آرامش رینگ پلی‌‌‌پروپیلن‌‌‌ها منجر شود، رینگ پلی‌‌‌استایرن‌‌‌ها با وجود حذف سهمیه بهین‌‌‌یاب در ثبت تقاضا از ثبات کافی برخوردار است. ظرف هفته‌‌‌های پایانی سال گذشته موضوع تغییر سهمیه بهین‌‌‌یاب در خرید پلی‌‌‌استایرن‌‌‌ها مطرح شد؛ اما ابلاغیه آن ظرف نیمه فروردین منتشر و از روز 21 فروردین اجرایی شد. با توجه به تصمیم کمیته تخصصی پتروشیمی از روز دوشنبه 21فروردین 1402، خرید از کالای پلی‌‌‌استایرن به‌استثنای پلی‌‌‌استایرن انبساطی تبریز به صورت غیر‌بهین‌‌‌یابی معامله شد. کمیته تخصصی پتروشیمی برای جلوگیری از بروز بحران در معاملات این محصول، کف عرضه‌‌‌ها را افزایش داد و تناسب میان عرضه و تقاضا باعث شد تا به‌رغم حذف سهمیه بهین‌‌‌یاب در خرید، فروش این محصول در بازار فیزیکی بورس‌کالا با رقابت منطقی حداقلی انجام شود.

ظرف یک‌هفته اخیر، یعنی از 27فروردین تا سوم اردیبهشت، بالغ بر 18‌هزار و 400تن محصول شیمیایی در بازار فیزیکی بورس‌کالا عرضه شد که در نهایت به فروش 16‌هزار و 900تن محصول از این بازار انجامید. تعطیلی دوروز پایانی هفته بر کاهش حجم عرضه نسبت به حجم معمول هفتگی اثرگذار بود. به‌رغم کاهش عرضه، رینگ شیمیایی هفته باثباتی را پشت سر گذاشت. به شکل معمول انتظار می‌رود که در هفته پایانی هر ماه از میزان تقاضا در رینگ پتروشیمی‌‌‌ها کاسته شود؛ چرا که اغلب صنایع تکمیلی در هفته‌‌‌های قبل سهمیه خرید مواد اولیه خود را انجام داده‌‌‌اند.

با توجه به تعطیلی روز یکشنبه سوم اردیبهشت، خبری از اعلام قیمت پایه در رینگ پتروشیمی‌‌‌ها نبود و محصولات ظرف این هفته با قیمت پایه قبلی عرضه خواهند شد. در شرایطی که فعلا نرخ ارز معیار در تعیین قیمت پایه محصولات پتروشیمی برای عرضه در بازار فیزیکی بورس‌کالای ایران در کانال قیمتی 28‌هزار تومان تثبیت شده است، نوسان بهای این محصولات در بازار جهانی تنها سیگنال جهت‌‌‌دهنده به این بازار است.

سیگنال جهانی کاهشی ماند

بهای نفتا به‌‌‌عنوان خوراک بخش عمده‌‌‌ای از محصولات پتروشیمی ظرف یک‌هفته اخیر (منتهی به ‌روز جمعه 21 آوریل) با ثبت کاهش هفتگی 5/ 3درصدی با نرخ 680دلار به ازای هر تن معامله شد. نفتا تحت فشار کاهش تقاضا و نگرانی از بروز رکود تقاضا در میان اقتصادهای برتر جهانی سطح 700دلاری را از دست داد. به شکل سنتی، از ابتدای آوریل تقاضا برای برخی محصولات پتروشیمی در بازارهای جهانی افزایش پیدا می‌کند. درواقع با اتمام زمستان، فصل سنتی تقاضا برای محصولات پتروشیمی در بازارهای جهانی آغاز می‌شود. چنین الگوی تقاضا و مصرفی در بازار داخل نیز وجود دارد. به این ترتیب به شکل سنتی، زمان رشد نرخ محصولات پتروشیمی در بازارهای جهانی آغاز شده است که این موضوع می‌‌‌تواند محرک قیمت‌های داخل نیز باشد. اما واهمه از بروز رکود اقتصادی در دنیا با محوریت افول رشد اقتصادی در آمریکا و اروپا با توجه به تمرکز بانک‌های مرکزی این مناطق بر مهار تورم باعث شده است تا رشد تقاضا و افزایش نرخ فصلی محقق نشود.

با وجود عزم جدی اوپک‌پلاس برای کاهش تولید نفت، این محصول همچنان در مسیر افت نرخ قدم برمی‌‌‌دارد. نفت‌خام آمریکا در معاملات آتی روز جمعه با ثبت کاهش هفتگی 4درصدی با نرخ 8/ 77دلار به‌ازای هر بشکه به فروش رفت. در ساعات ابتدایی بازگشایی بازار در روز دوشنبه 24آوریل نیز روند کاهش نرخ ادامه‌‌‌دار شد. به نظر می‌رسد که نگرانی در خصوص بروز رکود اقتصادی و چشم‌‌‌‌‌‌انداز منفی تقاضا باعث شده است تا تصمیم اوپک‌پلاس برای کاهش نرخ نیز نتواند مانع روند کاهشی بهای نفت شود. افت مستمر بهای نفت، با فاصله زمانی چندهفته‌‌‌ای بر نرخ نفتا و در نتیجه سایر محصولات پتروشیمی اثرگذار می‌شود. به این ترتیب می‌‌‌توان اذعان کرد که چشم‌‌‌انداز قیمتی در بازار محصولات پتروشیمی برای میان‌مدت روشن نیست.