به گفته وی تنها در سال ۱۴۰۱، هزینه‌‌‌ای که رقابت‌‌‌های غیرمنطقی به صنایع تکمیلی PVC وارد آورده، بالغ بر ۲۳۰۰ میلیارد تومان بوده است. این گفت‌وگو را ملاحظه می‌کنید

در حال حاضر وضعیت کلی بازار محصولات پلیمری به چه صورت است؟

در دوره‌ای به سر می‌بریم که صنایع پلیمری، با چالش‌های متعددی دست به گریبان هستند و صنعتگران برای تامین مواد اولیه با معضلات جدی روبه‌رو هستند. در موضوع صنایع پایین‌دست PVC، که من مسوولیت تشکلی داشته‌ام، باید اذعان کرد که این بازار یکی از ملتهب‌ترین بازارهای پلیمری کشور در سال‌جاری بوده و این التهابات موجب شده است تا خریداران این کالا رقابت‌های بالا و بعضا تا ۷۰‌درصد را نیز تجربه کنند.

رزین PVC یک محصول استراتژیک است که بیش از ۹ صنعت را تغذیه می‌کند و در صنایع پزشکی، ساختمان، خودروسازی، غذایی، پوشاک، کیف ، کفش و چرم مورد مصرف قرار می‌گیرد و با کالاهایی که مایحتاج اساسی هستند، ارتباط دارد و در حوزه‌‌‌های زیرساختی نیز در حوزه‌‌‌های آب‌‌‌رسانی، کشاورزی و فاضلاب‌‌‌های شهری کاملا نقش‌‌‌آفرین است. حتی این رزین به طور قابل‌توجهی در کشورهای صنعتی مورد استفاده قرار می‌گیرد، به گونه‌ای که نزدیک به ۷۰‌درصد لوله و اتصالات مصرفی در حوزه ساختمان و زیرساخت کشورهای صنعتی بر پایه رزین PVC است. ایران هم در زمینه تولید رزینPVC درجایگاه دهمین تولیدکننده بزرگ جهان قرار دارد، با وجود این، وقوع شبه‌انحصار در تامین مواد اولیه، ناکارآمدی در سیستم رگولاتوری و رشد بی‌رویه قیمت‌ها باعث شده تا واحدهای تولیدی صنایع تکمیلی پتروشیمی همواره به کاهش ظرفیت تولیدی خود، حتی به زیر ۳۰‌درصد دچار شوند.

البته در کنار ضعف در سیستم رگولاتوری و زنجیره عرضه، باید به این موضوع نیز اشاره کرد که خوشبختانه رویکرد فعلی دفتر توسعه صنایع پایین‌دست، تعامل سازنده با صنعتگران و استفاده از تجربیات تشکل‌های صنایع تکمیلی برای ایجاد ثبات در بازار بوده است و ماحصل این رویکرد هوشمندانه را می‌توان در بازگشت نسبی ثبات در بازار PVC، به واسطه عرضه‌های مناسب و کاهش رقابت در بورس در دی ماه و بهمن ماه امسال مشاهده کرد که موجبات رونق تولید در صنایع پایین دست را فراهم آورده است.

نوسانات نرخ ارز بر قیمت تمام شده و فروش محصولات پتروشیمی چه تاثیری داشته است؟

متاسفانه در یک دهه اخیر، اقتصاد کشور به شدت دلاریزه و تابع فعل و انفعالات خارجی شده است. نوسانات نرخ ارز و فاصله عمیق به وجود آمده در نرخ بازار آزاد و نرخ ارز نیما، یکی از دلایل اصلی در آشفتگی بازار مواد پلیمری است که راه سفته‌بازان به بازار مواد پلیمری را هموار کرده است. آنچه حائز اهمیت است آنکه عدم‌ثبات متغیرهای کلان اقتصادی و تاثیر آن بر افزایش قیمت مواد اولیه صنایع تکمیلی، روی اهداف اساسی دولت نیز تاثیر بسزایی خواهد داشت، و دولت هم برای استفاده از اقلام موردنیاز در پروژه‌‌‌های عمرانی خود، دچار چالش می‌شود و پیشرفت پروژه‌های عمرانی و زیرساختی، عملا فریز می‌شود.

از طرفی دیگر، رشد بی‌رویه قیمت‌های مواد اولیه، بستری برای رشد شرکت‌های کوچک‌تر موسوم به زیرپله‌‌‌ای را فراهم آورده تا با تولید کالاهای غیراستاندارد، رشد پیدا کنند و با قیمت‌های نازل‌تر به بازار ورود کنند، که این معضل، صنایع ساختار مدار و صاحب برندی  راکه سالیان سال بر مدار دانش و کیفیت تلاش کرده‌اند در معرض خطر غیرفعال شدن قرار داده است. نهایتا، خسارت واقعی از نوسانات نرخ ارز، نصیب تولیدکنندگان واقعی، کارخانه‌های صاحب برند و مصرف‌کنندگان نهایی می‌شود که تاوان نوسانات مخرب در اقتصاد کشور را پرداخت می‌کنند و استمرار این روند، باعث سلب انگیزه از واحدهای تولیدی برای توسعه صنایع و سرمایه‌گذاری در این بخش شده است.

در حال حاضر دسترسی به مواد اولیه چگونه است؟

در حوزه صنایع تکمیلیPVC، رقابت‌پذیری این صنایع، به‌ویژه صنعت لوله و اتصالات PVC تحت‌‌‌الشعاع مکانیزم‌‌‌های ناکارآمد در زنجیره ارزش صنایع پتروشیمی و عدم‌اطمینان از تامین پایدار مواد اولیه قرار گرفته است. با وجود آنکه ظرفیت سالانه تولید رزین PVCدر چهار شرکت پتروشیمی اروند، غدیر، بندر امام و آبادان، نزدیک به ۷۵۰ هزار تن است و مجموع معاملات سالانه در بورس کالا، همواره کمتر از ۵۰۰ هزار تن در سال بوده است، اما داده‌های بورس‌کالا نشان می‌دهد که میزان تقاضا، برای خرید رزین PVC در بورس کالا، به دلیل نقص در سیستم رگولاتوری و همچنین سفته‌بازی، همواره بالاتر از میزان عرضه بوده و این موضوع باعث شده است تا تامین پایدار مواد اولیه به معضلی جدی برای صنایع پایین‌دست کشور تبدیل شود.

موضوع دیگری که در همین زمینه حائز اهمیت است، عدم‌دسترسی تولیدکنندگان به قیمت‌های رقابتی رزین PVC است. متاسفانه در ایران با پدیده شبه انحصار در صنایع بالادست مواجه هستیم، چرا که شرکت‌های پتروشیمی ایرانی، رقابت با قیمت‌های جهانی را برنمی‌‌‌تابند و برای افزایش قیمت‌‌‌ مواد اولیه، دلایل مختلفی از جمله قیمت تمام شده بالا را مطرح می‌کنند. شایان ذکر آنکه، مبنای قیمت‌گذاری مواد اولیه پتروشیمی، تا سال ۹۸ تنها قیمت‌های منتشرشده در نشریه آیسیس و پلتس بوده است اما در سال ۹۹، تبصره‌‌‌ای توسط کمیته تنظیم بازار به این فرمول اضافه شد که اگر قیمت فوب ایران در این دو نشریه اعلام نشده باشد (که معمولا هم اعلام نمی‌شود) مبنای قیمت‌گذاری، کشورهای هدف صادراتی ایران خواهد بود.

در حالی که بازارهای هدف صادراتی شامل کشورهایی مانند عراق، ترکیه و هند می‌شود که به دلیل مشکلات لجستیک، مواد اولیه خود را با هزینه‌‌‌هایی بالاتر تهیه می‌کنند و این نحوه قیمت‌گذاری باعث شده تا صنایع تکمیلی نسبت به سال ۹۸، مواد اولیه خود را ۲۰‌درصد گران‌‌‌تر از رقبای منطقه‌‌‌ای خود تامین کنند. در حال حاضر قیمت رزین PVC در بنادر چین، ارزان‌‌‌تر از Ex-work ایران است و قیمت پایه پتروشیمی‌‌‌‌های ایران به قیمت بنادر هند نزدیک شده است.

در کنار چالش فرمول قیمت‌گذاری برای تعیین قیمت پایه مواد اولیه، ضعف در سیستم رگولاتوری سبب ناکارآمدی در مدیریت عرضه و تقاضا شده و به این سبب بسیاری از مواد پلیمری با رقابت‌های بالا در بورس‌کالا معامله می‌شود. رزین PVC نیز از این شرایط مستثنی نبوده و قیمت نهایی این رزین در بورس، از رقم پایه‌‌‌ای که عرضه می‌شود، تا بالای ۷۰‌درصد رشد داشته است. تنها در سال ۱۴۰۱، هزینه‌‌‌ای که رقابت‌‌‌های غیرمنطقی به صنایع تکمیلی PVC وارد آورده، بالغ بر ۲۳۰۰ میلیارد تومان بوده است.

زمانی که اعلام می‌شود هدف دولت، رونق اشتغال و تولید است و از طرف دیگر بر موضوع ساخت‌وساز و توسعه مسکن‌‌‌های ملی تاکید می‌شود، باید توجه داشت که اکثر این مواد اولیه که رقابت‌‌‌های بالا را تجربه می‌کنند، در ساخت‌وساز، سهم و نقش اساسی دارد و هرگونه ناترازی در تامین مواد اولیه و عدم‌کنترل قیمت‌ها، به معنای بر هم خوردن کل چرخه تولید و ساخت‌وساز مسکن و به نوعی در ضدیت با دستور کار دولت است.حتی تداوم این روند، باعث می‌شود تا کارخانه‌های تولیدی، نتوانند به طور شایسته، تعهدات خود را در بازارهای داخلی و خارجی ایفا کنند و بالطبع، در بلندمدت، سهم خود را در بازارهایی از دست خواهند داد که سالیان سال برای به دست آوردن آن  تلاش کرده‌اند.

نقش ایران در بازارهای صادراتی محصولات پلیمری تا چه اندازه مهم است؟

اقتصاد هر کشور با نوآوری، و رقابت‌پذیری آن با صادرات ‌سنجیده می‌شود و هرگونه گشایش در توسعه بازارهای صادراتی می‌تواند برای صنایع کشور و به‌ویژه صنایع دارای مزیت رقابتی، مانند پتروشیمی، دستاوردهای خوبی به همراه داشته باشد. به عنوان مدیری که سالیان متمادی در صنعت پلاستیک و پلیمر کشور فعال بوده است، معتقدم که این صنعت، نقش بسزایی در اشتغال‌زایی و توسعه صادرات کشور ایفا کرده است، با وجود این رویکرد کلی کشور، به جای تمرکز بر رشد صنایع پایین دست و استفاده از ظرفیت‌های بالقوه این بخش، به خام‌فروشی مواد اولیه پتروشیمی معطوف شده است.

در حال حاضر، میزان تولید مواد اولیه شرکت‌های بالادست پتروشیمی، دو برابر نیاز صنایع پلاستیک و پلیمر کشور است، با وجود این، به جای ظرفیت‌سازی برای مصرف مواد اولیه در صنایع تکمیلی و ایجاد ارزش افزوده بیشتر، این مواد با قیمتی بسیار پایین، به بازارهای هدف، در قالب خام‌فروشی صادر می‌شود و نهایتا بر اساس آمارهای موجود، کمتر از یک دلار به ازای هر کیلو، برای کشور ارزآوری دارد.

بر اساس داده‌های موجود، ۶/ ۱۷میلیون تن ظرفیت تولید صنایع پلاستیک و پلیمر، در سطح کشور برای مصنوعات وجود دارد که بالاترین ظرفیت تولید شده حدود ۵/ ۵میلیون تن بوده است و این داده‌ها بیانگر آن است که ظرفیت‌های بالقوه زیادی در این بخش وجود دارد که می‌توانیم برای تقویت زنجیره ارزش و تولید محصولات با ارزش افزوده بالاتر در حوزه صادرات از آن استفاده کنیم. در بخش صادرات آمارها نشان می‌دهد که ترکیه ۴/ ۸ میلیارد دلار صادرات مصنوعات پلاستیک و پلیمر دارد یا اینکه آلمان ۱۲میلیارد دلار صادرات دارد با اینکه این کشورها صنایع بالادست پتروشیمی ندارند یا مواد اولیه هیدروکربن را از طریق کشورهای نفت خیز تهیه می‌کنند. در صورتی که سیاست‌های کشور از خام‌فروشی به سمت تکمیل زنجیره ارزش صنایع پتروشیمی سوق یابد، علاوه بر افزایش GDP و اشتغال‌زایی قابل‌توجه در کشور، امکان افزایش صادرات با ارزش افزوده بالاتر، به میزان ۲/ ۳ میلیارد دلار در سال نیز فراهم خواهد شد.