همچنان مشکل فرمول خوراک پابرجاست

امیررضا اعلاباف کارشناس انرژی و بازار سرمایه درمورد نرخ پایین گاز در هاب‌‌‌های بین‌المللی اروپایی و تاثیر آن بر نرخ خوراک صنایع پتروشیمی گفت: طی هفته‌‌‌های گذشته اگر هاب‌‌‌های مهم دنیا را درنظر بگیریم، نرخ گاز طبیعی در آمریکا که ترکیب هاب‌‌‌های آمریکاست شاهد افت‌‌‌های بی‌‌‌سابقه بود به‌‌‌گونه‌‌‌ای که در یک روز ۱۱درصد سقوط کرد. پیش‌بینی سرمای کمتر و آب‌‌‌وهوای ملایم‌‌‌تر و همچنین افزایش تولید از دلایل کاهش قیمت گاز در ایالات متحده به عنوان یک تولیدکننده است. او گفت: در رابطه با کشورهای مصرف‌کننده در اروپا، طی هفته‌‌‌های گذشته برخلاف آمریکا با افزایش پله‌‌‌ای مواجه شدند که ناشی از سرمای هوا و افزایش تقاضاست. متاسفانه فرمول خوراک کشور هر دوی این هاب را درنظر می‌گیرد؛ می‌توان گفت نرخ گاز خوراک واحدهای پتروشیمی احتمالا در هفته‌‌‌های گذشته با کاهش روبه‌‌‌رو شده زیرا نرخ صادراتی گاز ایران، هاب‌‌‌های آلبرتا و هنری هم با نزول قیمتی روبه‌‌‌رو بودند. اما آن چیزی که اهمیت دارد ثبات نرخ خوراک در طول سال است.

قطعی گاز صنایع

به گفته اعلاباف این بحث می‌تواند روی نرخ گاز قطعی که روی واحدها حساب می‌شود تاثیر بگذارد خصوصا برای واحدهایی که مصرف گاز زیادی دارد مثل تولیدکننده متانول و اوره. وی‌گفت: «اینکه پیش‌بینی در بازار گاز چگونه است باید به داده‌‌‌های کلان نهادهای بازار انرژی رجوع کرد. یکی از نشانه‌‌‌هایی که رکود اقتصادی داشته است، معکوس شدن منحنی نرخ بهره است. مقایسه نرخ بازده تا رسیدن اوراق دولتی با ریسک مشابه را منحنی نرخ بهره می‌‌‌گویند. به‌‌‌طور نرمال این منحنی باید رو به بالا باشد ولی درحال حاضر منحنی نرخ بهره معکوس شده و نقدینگی به سمت اوراق بلندمدت سوق پیدا کرده که به معنی رکود اقتصادی در دوره‌‌‌های کوتاه‌‌‌مدت و میان‌‌‌مدت است.»

او گفت: داده‌‌‌های بازار آمریکا شرایط بهتری نسبت به انتظارات داشت. دستمزدها همچنین رو به افزایش است که انعطاف‌‌‌پذیری بازار آمریکا را نشان می‌دهد که در کنار سیاست‌های سخت‌‌‌گیرانه فدرال رزرو در راستای افزایش پیک نرخ بهره به بالای ۵درصد در سال آینده برسد و در این سطح بالا بیشتر دوام بیاورد. خصوصا اینکه سیاست‌های پولی یک وقفه خارجی دارند، یعنی تا وقتی سیاستی پیاده می‌شود تا زمانی‌که جامعه تاثیر آن را حفظ کند بین ۶ تا یک سال بعد دیده می‌شود و برهمین مبنا برای سال ۲۰۲۳ می‌توان این نشانه‌‌‌ها را دید. بنابراین پیش‌بینی ایجاد می‌شود بازار انرژی به عنوان بازاری ادواری تحت‌تاثیر قرار بگیرد و شاهد کاهش نرخ کامودیتی‌‌‌های بازار انرژی باشیم که نویدی است برای صنایع پتروشیمی کشور. وی افزود: اخباری به گوش می‌رسد که احتمالا هاب‌‌‌های مصرف‌کننده در لایحه بودجه ۱۴۰۲ حذف شود که بررسی آن در بهار صورت می‌گیرد. در صورتی که اتفاق بیفتد اتفاق مثبتی است که می‌تواند بازار پتروشیمی را شکوفا کند. به گفته این کارشناس انرژی «اقتصاد چین نیز به سمت بازگشایی پیش می‌رود که می‌تواند در سمت تقاضا تاثیر مثبتی بگذارد و تا حدودی میانگین معاملات جهانی را بالاتر بکشد اما در حال حاضر چشم‌‌‌انداز سرمایه‌گذاری رکودی است.»

فرصت از دست رفته

او درمقابل این سوال که در زمانی‌که قیمت‌‌‌ گاز در هاب‌‌‌های بین‌المللی پایین بود، واحدهای پتروشیمی توانستند به خوبی از این فرصت استفاده کنند؟ گفت: پاسخ این سوال برمی‌‌‌گردد به بحث کسری تولید گاز و سرمایه‌گذاری که در این خصوص وجود دارد. از اوایل هفته گذشته شاهد کاهش میزان گاز دریافتی واحدهای پتروشیمی و همچنین فولادی بودیم که روی میزان تولیدشان باتوجه به اینکه بحث گاز سهم بزرگی از نهاده‌‌‌های تولید دارد، شدیدا تاثیر منفی گذاشته است. اثر کاهش نرخ را بحث کسری گاز خنثی می‌کند و میزان تولید و فروش کاهش می‌‌‌یابد. این کاهش رشد اقتصادی می‌تواند روی نرخ کامودیتی‌‌‌ها هم تاثیر بگذارد و شاهد کاهش قیمت محصولات پتروشیمی باشیم.

به گفته او صنعت پتروشیمی در دوره تحریم ناجی اقتصاد ایران بود: «اگر صنعت پتروشیمی در این حد فعالیت نمی‌کرد و تاثیری که روی تراز تجاری و منابع ارز گذاشت، نگذاشته ‌‌‌بود شاید وضع اقتصاد بدتر از الان بود. صنعت پتروشیمی بحث زیادی از تولیدناخالص دارد و مطمئنا بهینه‌سازی و سرمایه‌گذاری در این صنعت حتما باید انجام شود و مسلما در بلندمدت صرفه اقتصادی دارد و راه صحیحی است که باید طی شود. اما متاسفانه آمار سرمایه‌گذاری ایران اصلا امیدوارکننده نیست.» اعلاباف با بیان اینکه آمار شاخص مدیران خرید آبان‌‌‌ماه که برای کل اقتصاد منتشر شده به 39/ 49 رسیده که کاهش قابل‌‌‌توجهی داشته است، گفت: این عدد نشان‌‌‌دهنده انقباض بخش‌‌‌های مختلف اقتصادی است. معکوس شدن منحنی نرخ بهره در ایران هم وجود دارد که باعث می‌شود چشم‌‌‌اندازی تیره و تار برای اقتصاد ایران ترسیم شود که بهینه‌‌‌سازی صنعت پتروشیمی و دیگر صنایع را سخت‌‌‌تر بکند.

او افزود: تعیین سقف 60 دلاری برای نفت روسیه هم تاثیر منفی روی بازار گذاشت و برنت به زیر 80دلار رسید که روی صادرات نفتی ایران هم تاثیر می‌‌‌گذارد. همچنین خبرهایی مبنی بر تعیین سقف قیمتی بر گاز هم به گوش می‌‌‌رسد. روسیه هم احتمالا با تعیین کف قیمتی واکنش نشان می‌دهد و بازار انرژی روزهای پرتلاطمی را می‌‌‌گذراند.

اودرباره برنامه انجمن کارفرمایی صنعت پتروشیمی که قصد خرید گاز مشترکان صرفه‌‌‌جو را دارد گفت: بله خبرهایی دراین‌باره منتشر شده است. می‌تواند حرکت مثبت و گام مفیدی باشد خصوصا باتوجه به این نکته نرخ گاز در ایران پایین و سرانه مصرف از میانگین جهانی بالاتر است. برنامه خوبی است برای اجرا ولی لازم به سیستم و ساختاری منظم با پتانسیلی قوی دارد که بتوان این برنامه را اجرا کرد.

لازم به ذکر است که در سال‌های گذشته بحث اوراق صرفه‌‌‌جویی در بورس انرژی مطرح شد. طبق این برنامه، قرار شد اوراقی تعریف شود که در آن زمینه خرید گازهای مازاد مصرف خانوار برای پتروشیمی‌‌‌ها فراهم شود. به این شکل که اگر خانوارها به هر دلیلی میزان سهمیه خود را مصرف نکند، این میزان صرفه‌‌‌جویی در بخش‌‌‌های دیگری از صنعت با قیمت رقابتی یا نرخ‌هایی که به صنایع تحویل داده می‌شود، به فروش رسیده و مابه‌‌‌التفاوت آن به خانوار پرداخت شود. این مطلب اگرچه در نگاه اول بسیار ساده است اما می‌تواند آینده متفاوتی برای تامین امن خوراک گازی صنایع پتروشیمی به همراه آورد.کارشناسان معتقدند، اگر بتوان توجیه کافی برای مصرف‌کننده نهایی گاز طبیعی با محوریت خانوار، واحدهای تجاری و اداری تعریف کرد که در صورت کاهش مصرف با پاداش همراه خواهند بود، می‌توان به نتیجه ‌‌‌رسیدن این طرح تا حد زیادی امیدوار بود.