برخی از کشورها اقدام به بستن مرزهای خود با ایران کرده‌اند و نه تنها مرزهای زمینی، بلکه مرزهای هوایی نیز از این اقدام مصون نمانده است. از این رو، فعلا فعالیت تجار نیز تعلیق شده و وضعیت صادرات و واردات کشور در ماه آخر سال نامعلوم است. در عین حال، تکثر اخبار ضد و نقیض نیز موجب افزایش سردرگمی تجار و نگرانی آنها از آینده تجارت خارجی کشور شده است.

نگرانی فعالان اقتصادی کشور تا جایی افزایش یافته که رئیس اتاق بازرگانی تهران از ارسال نامه‌ای به معاون اول رئیس‌جمهوری برای قرنطینه مرزی خبر داد. البته مقامات مسوول نیز از اقدامات مرزی برای کنترل شیوع کرونا خبر داده‌اند. در عین حال، اتاق بازرگانی تهران نیز در همین راستا اعلام کرد: دارندگان کارت‌های بازرگانی نیازی به مراجعه به اتاق برای تمدید اعتبار کارت خود ندارند. همچنین طی تصمیم داخلی این پارلمان بخش‌خصوصی، تعداد نیروهای حاضر در محل اتاق به‌طور چشمگیری کاهش یافت و امور جاری پارلمان بخش‌خصوصی در روزهای آینده، تا روشن‌شدن چشم‌انداز همه‌گیری این ویروس، از طریق دورکاری انجام می‌شود. بنا به این تصمیم، برگزاری کلاس‌ها و کارگاه‌های آموزشی، سمینارها و نشست‌ها تا اطلاع ثانوی به تعویق افتاده است.

مرزهای بسته شده به روی ایران
با شیوع کرونا در ایران برخی از کشورهای هم مرز و هم منطقه، تصمیم به تعلیق عبورومرور کالا و مسافر گرفته‌اند. البته در این خصوص اخبار ضد و نقیضی منتشر شده است. به هم‌ریختگی خبری درخصوص باز یا بسته بودن مرزها تجار را سردرگم کرده است.

ترکیه: آنچه از سوی سیدروح‌الله لطیفی، سخنگوی گمرک ایران اعلام شد حکایت از بسته شدن مرز ترکیه داشت. در عین حال رئیس اتاق بازرگانی ایران و ترکیه نیز گفته بود مقامات ترکیه هیچ بازه زمانی مشخص نکردند و نمی‌توان گفت آیا تا نوروز مرزها باز می‌شود یا خیر، آنها براساس پخش و شیوع بیماری در کشور تصمیم خواهند گرفت. اما بعدازظهر روز گذشته مجددا اعلام شد که مجوز ورود رانندگان کامیون به غیر از تابعیت ایرانی به خاک ترکیه صادر شده است. سخنگوی گمرک ایران در این باره گفت: ترکیه اجازه ورود رانندگان کامیون با تابعیت ترک را به خاک کشور خود از مرز ایران صادر کرده است. همچنین رانندگان با سایر تابعیت‌ها که باید از مسیر ایران و بعد ترکیه وارد مقاصد خود شوند، اجازه خروج از مرز ایران و ورود به خاک ترکیه را دارند اما این مجوز برای رانندگان با تابعیت ایران صادر نشده است. عبدالهاشم حسن‌نیا معاون وزیر راه‌وشهرسازی نیز گفت: «با توجه به اینکه ترکیه اعلام کرده مرز خود با ایران را بسته است به شرکت‌های حمل‌ونقل بار اعلام کرده‌ایم که از تردد به سمت مرز ترکیه فعلا خودداری کنند.»

افغانستان: سخنگوی گمرک ایران از بسته شدن مرزهای افغانستان نیز خبر داده بود. اما حسن‌نیا معاون وزیر راه‌وشهرسازی عنوان کرد: «مرز افغانستان با ایران باز است و مشکلی برای تردد ناوگان باری وجود ندارد.»

عراق: اخبار ضدونقیض از مرزهای عراق نیز بسیار است. مرز مهران در چند روز گذشته بسته شده بود. اما دلیل تعطیلی موقت این مرز موضوعی غیر از ویروس کرونا گزارش شد. این مرز روز گذشته مجددا فعالیت خود را از سر گرفت. سیدروح‌الله لطیفی سخنگوی گمرک ایران در گفت‌وگو با «ایرنا» اعلام کرد:‌ از ساعت ۱۰:۴۵ صبح دوشنبه ۲۰ دستگاه کامیون عراقی وارد گمرک مهران شدند تا کالاها و بارهای صادراتی ایران را تحویل بگیرند و به عراق تحویل دهند. وی ادامه داد:‌ به‌دلیل بسته شدن مرز مهران، هزار دستگاه کامیون صادراتی در این مرز متوقف مانده بود که تاکنون ۲۰ دستگاه وارد شده‌اند و سرعت کار نیز عادی است. لطیفی ابراز امیدواری کرد دوشنبه حدود ۳۰۰ کامیون از مرز عراق وارد مهران شوند و طی دو سه روز آینده بار مانده در مهران را تحویل بگیرند و به مقاصد در عراق انتقال دهند. سخنگوی گمرک عنوان کرد:‌ حدود ۸ روز است که رانندگان کامیون ایرانی و عراقی در دو طرف مستقر و منتظر تصمیمات عراق هستند. بسته شدن مرز به غیر از موضوعات اقتصادی،‌ موضوعات اجتماعی را هم در بر دارد و امیدواریم جابه‌جایی کالاها با کمترین مشکل به سمت عراق اتفاق بیفتد. به گفته لطیفی، در این چند روز به‌دلیل بسته بودن مرز مهران بار صادراتی جدید به آنجا ارسال نشده و هزار کامیون معطل در مرز آنهایی بودند که پیش از تصمیم بسته شدن مرز به آنجا ارسال شدند. این درحالی است که سازمان گذرگاه‌های مرزی عراق ضمن تمدید ۱۵ روزه ممنوعیت ورود افراد از ایران به این کشور، سفر اتباع خود را به ایران نیز برای مدت مشابهی ممنوع کرد. حسن‌نیا، معاون وزیر راه‌وشهرسازی نیز خبر از بسته شدن مرز عراق خبر داده و گفته است اگر بسته ماندن مرزهای ایران و عراق طولانی شود، کامیون‌ها از مرز عراق به محل مبدأ بارگیری بازگردانده می‌شوند.

جمهوری آذربایجان: گفته می‌شد که گمرک بیله سوار مغان نیز به‌دلیل شیوع ویروس کرونا تعطیل شده که مدیرکل این گمرک هم از باز بودن گمرک این شهرستان مرزی و فعالیت تجاری آن خبر داد. رامین ظهیری با رد برخی شایعات در باره بسته شدن مرز بیله‌سوار افزود: همکاری‌های مشترکی بین ایران و جمهوری آذربایجان برای شناسایی ناقلان احتمالی ویروس کرونا در مبادی ورودی و خروجی دو کشور صورت می‌گیرد. در پایانه مرزی بیله سوار تردد کامیون، اتوبوس، سواری و همچنین مسافران دو کشور برقرار است.

سایر مرزها: علاوه بر این، خبرها حکایت از بسته شدن مرزهای هوایی گرجستان و ترکمنستان دارد. کویت نیز از دیگر کشورهایی است که در راستای مصون ماندن کشورش از شیوع ویروس کرونا، اقدام به تعلیق عبور و مرور مسافران از ایران کرده است.

تعیین تکلیف مرزها تا چند روز آینده
حسن‌نیا معاون وزیر راه‌وشهرسازی با اشاره به وضعیت مرزهای زمینی ایران با کشورهای همسایه اظهار کرد: مرز زمینی با سه کشور عراق، ترکیه و ترکمنستان بسته شده است؛ اما مرز افغانستان با ایران باز است و مشکلی برای تردد ناوگان باری وجود ندارد. این موضوعات از سوی نهادها و وزارتخانه‌های متولی درحال پیگیری است و تا چند روز آینده وضعیت مرزهای زمینی با این کشورها مشخص می‌شود. حسن‌نیا تاکید کرد: این موضوع فقط ایران را دچار مشکل نکرده؛ بلکه تجار عراقی که این محموله‌ها را خریداری کرده‌اند هم با مشکل مواجه هستند و انسداد مرز مشکل متقابل برای هر دو کشور است. او همچنین درباره چک پزشکی رانندگانی که چند روز در پشت مرز عراق معطل بوده‌اند، گفت: طرف مقابل باید این تصمیمات را اتخاذ کند و در مبادی کشورهای خود چک‌های پزشکی را در نظر بگیرد. حسن‌نیا در پاسخ به این سوال که برای اسکان و ساماندهی رانندگانی که در مرز ایران و عراق معطل مانده‌اند چه تدابیری دیده شده است، گفت: این اولین‌بار نیست که رانندگان در این مسیر خواب چندروزه دارند و تجربه انتظار پشت مرز را دارند؛ البته همان‌طور که گفته شد اگر تا سه روز آینده مذاکرات برای بازگشایی مرز به نتیجه نرسد، دستور بازگشت آنها را خواهیم داد.

کنترل‌های مرزی در مبادی ورودی
مرزهای ورودی ایران نیز در راستای گسترش ویروس کرونا در ایران دست به اقدامات کنترلی زده‌اند. سخنگوی گمرک ایران گفته است: کارکنان وزارت بهداشت از ۱۵روز پیش در مرزها مستقر شده‌اند و پس از معاینه، افرادی که مشکوک به ویروس کرونا هستند را به قرنطینه هدایت می‌کنند. لطیفی در گفت‌وگو با خبرگزاری مهر در مورد اقدامات گمرک جهت پیشگیری از ورود کرونا به کشور از طریق مبادله کالا اظهار کرده است: مرجع ورود کالا به کشور در ابتدا گمرک نیست، بلکه در مسیر دریا سازمان بنادر، در مسیر هوایی شرکت فرودگاه‌ها، در مسیر جاده‌ای سازمان راهداری و در مسیر ریلی شرکت راه‌آهن متولی هستند؛ در واقع این نهادها قبل از گمرک، بار را تحویل می‌گیرند.

سخنگوی گمرک ایران افزود: با این حال، شورایی تحت‌عنوان شورای ساماندهی مرزی در هر استان و هر گمرک وجود دارد. در این شورا سازمان‌های مختلفی از نهادهای امنیتی، خدمات‌رسانی، نظارتی و کنترلی عضو هستند که با مرز ارتباط دارند. گمرک هم عضو این شوراست. مطابق با تصمیم این شورا، کارکنان قرنطینه انسانی وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی از ۱۵ روز پیش در بسیاری از مرزهای کشور چه در حوزه مسافری، چه در حوزه تردد بار و کالاهای تجاری مستقر شده‌اند و پس از معاینه، افرادی که مشکوک هستند را به قرنطینه هدایت می‌کنند.

لطیفی با بیان اینکه کنترل‌های لازم در مرزهای ورودی وجود دارد، گفت: انسان تا ۱۴ روز از آلوده شدن خود به این ویروس، بی‌اطلاع است اما ویروس روی اشیا فقط ۹ ساعت زنده است. از این‌رو، عمدتا در صورت وجود ویروس روی کالاها، قبل از ورود به کشور از بین می‌روند. فقط ناقل انسانی ممکن است بتواند بیماری را به داخل کشور منتقل کند که برای جلوگیری از آن، تیم وزارت بهداشت در مرزهای کشور مستقر شده‌اند.

نگرانی فعالان بخش‌خصوصی
نگرانی از شیوع ویروس کرونا نه‌تنها فضای جامعه را ملتهب کرده، بلکه نگرانی‌هایی را برای تجارت خارجی کشور به‌دنبال داشته است. رئیس اتاق بازرگانی تهران در حساب توییتری خود نوشت: «کرونا فعالان اقتصادی را نگران کرده، برای حفظ صادرات، طی نامه‌ای از معاون اول رئیس‌جمهور خواستیم که نسبت به راه‌اندازی قرنطینه مرزی با نظارت سازمان بهداشت جهانی اقدام کنند. قرنطینه برای رانندگان هم قابل اجراست. قطع صادرات خسارت جدی به اقتصاد آن هم در ماه پایانی سال وارد می‌کند.»

علاوه بر این، سیدحمید حسینی عضو هیات‌مدیره اتاق مشترک بازرگانی ایران و عراق نیز گفته است: «آلودگی ایرانی‌ها به ویروس کرونا به‌طور حتم بر صنعت توریسم، خدمات و حضور شرکت‌های ایرانی در پروژه‌های فنی و مهندسی کشورهای همسایه تاثیر می‌گذارد و بخش‌های خدماتی و صادراتی کشور را با مشکل مواجه خواهد کرد.» این عضو اتاق بازرگانی ایران گفته است: «به نظر می‌رسد کشورهای همسایه هم درگیر این ویروس شده‌اند اما تاکنون شناسایی نشده است. در صورتی که این کشورها هم درگیر آن شوند اقتصاد کشورها دچار رکود خواهد شد، چراکه همه مجبور به کاهش یکسری فعالیت‌ها خواهند شد. احتمال دارد کشورهای همسایه که بیشترین بازار ایران را تشکیل می‌دهند با گسترش کرونا دچار افت رشد اقتصادی و کاهش مراوده‌ها و صادرات شوند که اتفاقی متقابل است. بخش ‌خدمات نیز تحت‌تاثیر شیوع این ویروس قرار می‌گیرد؛ اقامت مسافران در هتل‌ها، هواپیماها، رستوران‌ها و مراکز تفریحی و هر آنچه که با گردشگری در ارتباط است، متاثر از آن خواهد شد؛ بنابراین در صورت تداوم این وضعیت به صنعت خدمات ایران چه داخلی و چه خارجی آسیب جدی وارد خواهد شد.» او در عین حال افزوده است: «البته فعلا دلیلی وجود ندارد که اثر کرونا به صادرات سرایت کند و اثر منفی بگذارد. به نحوی همه کشورها درگیر این قضیه هستند؛ بنابراین کالای صادراتی دچار مشکلات نخواهد شد، اما طبیعی است که رفت‌وآمدها کم شود.»

محمد لاهوتی، رئیس کنفدراسیون صادرات نیز با ارائه توضیحاتی درخصوص تاثیر ویروس کرونا در صادرات به «ایبنا» گفت: «با وجودی که عراق تردد اتباع را بین دو کشور برای سه روز ممنوع کرده، ولی کماکان تردد کامیون‌ها در حال انجام است.» او درباره تاثیر ممانعت چند کشور همسایه از ورود کالاهای ایرانی و تاثیر آن بر تجارت خارجی کشور اظهار کرد: «ممانعت‌های به وجود آمده به‌دلیل ویروس کرونا بیشتر مربوط به تردد اتباع بوده و کنترل‌های شدیدی برای ورود اتباع کشورهایی که دارای ریسک بالای کرونا هستند، به عمل می‌آید. متاسفانه ایران هم طی چند روز گذشته به جرگه کشورهای پُرریسک وارد شده است. البته درحال‌حاضر به جز کویت، ترکمنستان، ارمنستان، پاکستان و ترکیه بقیه کشورها نسبت به ورود کالای ایرانی سختگیری نداشتند و حتی عراق به‌عنوان شریک اول تجاری ایران، واردات کالاهای ایرانی را ممنوع نکرده است. دولت عراق با وجودی که ورود و خروج اتباع ایرانی و عراقی را برای سه روز ممنوع کرده، ولی با آزمایش رانندگان کامیون ایرانی از نظر صحت و سلامت، کامیون‌ها در تردد بودند و صادرات انجام می‌شود.» رئیس کنفدراسیون صادرات با بیان اینکه کرونا ویروسی است که باعث نگرانی جهانی شده و هنوز راه‌حلی برای مقابله با آن پیدا نشده، تصریح کرد: «بعید نیست که طی روزهای آینده کشورهای دیگر نیز ورود کالاهای ایرانی را ممنوع کرده یا مشکلاتی در این زمینه به وجود بیاید. اینکه در آینده چه اتفاقی رخ دهد، بستگی به افزایش یا کاهش گسترش ویروس کرونا در کشور و نحوه مبارزه با آن دارد. هر اندازه روند گسترش ویروس کرونا در کشور کاهشی باشد، شرایط صادرات بهبود خواهد یافت و هر اندازه این روند افزایشی باشد شرایط را برای صادرات سخت می‌کند که در نهایت در تجارت خارجی کشور تاثیرگذار است.»

اقدامات اتاق تهران برای مقابله با کرونا
با تصمیم مشترک اتاق بازرگانی، صنایع، معادن و کشاورزی تهران و سازمان صنعت، معدن و تجارت استان تهران، برای جلوگیری از مراجعه فعالان اقتصادی در شرایطی که ریسک شیوع بیماری کرونا وجود دارد، کارت‌های بازرگانی حقیقی و حقوقی که تاریخ انقضای آنها پنجم تا پایان ماه اسفند است، تا پایان فروردین ۹۹ تمدید شد. با توجه به اینکه بیماری مسری کرونا درحال شیوع در شهرها و استان‌های مختلف کشور به‌ویژه پایتخت است و به منظور کاستن از سفرهای غیرضروری شهروندان و فعالان اقتصادی، اتاق بازرگانی تهران و سازمان صنعت، معدن و تجارت استان تهران در تصمیمی مشترک اعلام کردند که تمامی کارت‌های بازرگانی که تاریخ انقضای آنها در بازه زمانی ۵ تا ۲۹ اسفند ماه ۹۸ قرار دارد، به‌طور خودکار و بدون نیاز به حضور فعالان اقتصادی، تا پایان فروردین ماه ۹۹ تمدید اعتبار می‌شود. اتاق بازرگانی تهران اعلام کرد این تصمیم را در راستای همراهی با سیاست‌های دولت در مبارزه با همه‌گیری ویروس کرونا و همچنین به منظور صیانت از سلامتی شهروندان اتخاذ کرده و دارندگان کارت‌های بازرگانی نیازی به مراجعه به اتاق برای تمدید اعتبار کارت خود ندارند. این تصمیم طی نامه‌ای به اتاق بازرگانی ایران نیز اعلام شد تا هماهنگی‌های فنی از سوی اتاق ایران نیز انجام شود. همچنین اتاق تهران در تصمیمی داخلی تعداد نیروهای حاضر در محل اتاق را به‌طور چشمگیری کاهش داد و امور جاری پارلمان بخش‌خصوصی در روزهای آینده، تا روشن شدن چشم‌انداز همه‌گیری این ویروس، از طریق دورکاری انجام می‌شود. بنا به این تصمیم، برگزاری کلاس‌ها و کارگاه‌های آموزشی، سمینارها و نشست‌ها تا اطلاع ثانوی به تعویق افتاده است.

منبع: دنیای اقتصاد