شاید هفته جاری نسیمی از سمت تقاضا بوزد تا بازار هم با رشد حجم معاملات جان تازه‌ای بگیرد ولی اغلب پس از بحران‌های ارزی یا نوسان شدید قیمت‌ مواد اولیه یا محصول نهایی، رکود امری غیرقابل اجتناب است آن هم در شرایطی که کف قیمت‌ها توسط دلار نیمایی بسته شده و بازار از توان کاهش نرخ همگام با افت تقاضا برخوردار نیست. عرضه‌کنندگان نیز همچون سال‌های گذشته کاهش نرخ‌های پیشنهادی خود را گویی کسر شأن برای خود می‌دانند و قرار نیست در روزهای سخت به کمک بازار بیایند حتی اگر اوضاع صادراتشان هم تعریفی نداشته باشد. گذر از روزهای سخت فعلی بدون همکاری واقعی بخش‌های مختلف بازار ممکن نیست ولی پذیرش این تغییر، به تغییر فرهنگ معامله‌گری ما هم نیاز دارد که تاکنون کسی موفق به تغییر آن نشده است. اگر در روزهای سخت رکود به جای رقابت به سمت همکاری توامان پیش نرویم هم رکود عمیق‌تر شده و هم زیان آن برای اغلب فعالان بازار گسترده‌تر خواهد شد.

کاهش ۴ درصدی شاخص قیمت پلیمرهای دنیای اقتصاد
شاخص قیمت پلیمرهای دنیای اقتصاد در هفته گذشته باز هم کاهش یافت و به کمترین حد در ۳ هفته اخیر رسید. این شاخص مدتی‌ است که در مسیر کاهش قرار دارد و هیچ بعید نیست که روند نزولی آن باز هم تداوم پیدا کند. آمارها نشان می‌دهد شاخص قیمت پلیمرهای دنیای اقتصاد در هفته گذشته با ۰۱/ ۴ درصد کاهش به ۱۰ هزار و ۸۷۵ تومان در بورس کالا کاهش یافت که شدیدترین افت قیمت هفتگی از هفته منتهی به ۲۲ اسفندماه سال گذشته تاکنون بوده است. البته بخشی از افت قیمت‌ها را باید به دلیل کاهش قیمت دلار نیمایی در نرخ‌های پایه مورد محاسبه لحاظ کرد. هفته گذشته دلار نیمایی مورد محاسبه برای قیمت‌های پایه هفتگی با ۴۲/ ۲ درصد کاهش به ۱۰ هزار و ۸۲۸ تومان رسید اگرچه احتمال تداوم کاهش قیمت دلار مورد محاسبه در نرخ‌های پایه وجود دارد. البته از زمان محاسبه شاخص قیمت پلیمرهای دنیای اقتصاد تاکنون، این اولین بار است که قیمت شاخص تا این حد به قیمت دلار نزدیک شده است که البته دلیل اصلی آن را باید در افت توامان قیمت‌های جهانی و کاهش جدی حجم رقابت و عقبگرد تقاضا دید. البته دی‌ماه سال گذشته تا اواخر بهمن‌ماه پارسال قیمت‌های جهانی در سطوح پایینی قرار داشتند ولی باز هم این دو نرخ چندان به هم نزدیک نشده بودند، بنابراین در شرایط فعلی باید اهمیت ضعف تقاضا را در تعیین قیمت‌های نهایی برجسته‌تر به شمار آورد. این هفته زمانی بسیار مهم برای تحلیل دورنمای بازار است زیرا ناخودآگاه پتانسیل تغییر فاز بازار را در ذات خود نهفته دارد اگرچه با اما و اگرهای بسیاری روبه‌رو است که در ادامه به آن اشاره خواهیم کرد.

البته در صورتی‌که قیمت دلار نیمایی برای متوسط هفتگی کاهش یابد و با توجه به جریان نزولی در بازارهای جهانی، هیچ بعید نیست که قیمت‌های پایه برای هفته جاری با کاهش اعلام شود که این سیگنال می‌تواند سنگ‌بنای مهمی برای احتمال کاهش بیشتر شاخص قیمت پلیمرهای دنیای اقتصاد به شمار رود. این در حالی است که هفته جاری با فرض وجود تکانه‌های افزایشی در بازار دلار آزاد یا بیم‌ و امید از رشد قیمت‌ها در روزهای آینده، احتمال رشد تقاضا جدی خواهد شد، بنابراین بخشی از پتانسیل افت قیمت‌های شاخص را خنثی می‌کند. از هم‌اکنون نمی‌توان اظهار نظر قاطعی در مورد نوسان شاخص قیمت پلیمرهای دنیای اقتصاد در هفته جاری ارائه کرد ولی همین رویکرد که این شاخص به مدت ۳ هفته میل به کاهش داشته است می‌تواند محرکی نزولی برای بازار به شمار رود اگرچه این اثرگذاری در روزهای پایانی هفته گذشته به خوبی در بازار آزاد مشاهده شد هرچند که جرقه‌هایی پراکنده از رشد قیمت‌ها را هم شاهد بودیم.

  فاجعه معاملات پلیمرها در بورس کالای ایران
معاملات پلیمرها در بورس کالا به روزهای سختی رسیده است همان‌گونه که در گزارش‌های پیشین از آن به‌عنوان مخمصه یاد کردیم اما گویا اوضاع بدتر هم شده است. هفته گذشته حجم معامله پلیمرها در بورس کالا به رقمی نزدیک به ۳۱ هزار و ۲۶۶ تن رسید که به نسبت هفته قبل از آن از کاهش ۲۳ درصدی حکایت می‌کند. این در حالی است که متوسط حجم معامله هفتگی پلیمرها در سال گذشته کمتر از ۶۳ هزار تن بوده؛ یعنی معاملات هفته قبل حتی از نیمی از متوسط معاملات سال گذشته هم کمتر بوده است. حجم معاملات در هفته قبل در کمترین سطح از روزهای ابتدایی و نیمه‌تعطیل ابتدای سال ۹۷ تاکنون است یعنی این بازار هفته گذشته در بدترین شرایط معاملاتی در ۵ فصل اخیر قرار داشته است. البته اوضاع وخیم‌تر از این ارقام است. در دو هفته اخیر در بازار اصلی (فیزیکی) بورس کالا کمتر از ۷۲ هزار تن از انواع پلیمرها مورد داد و ستد قرار گرفته که این نرخ در کمترین سطوح (دو هفته) از ابتدای سال ۹۶ تاکنون قرار دارد، یعنی این بازار در دو هفته اخیر در بدترین حالت در ۹ فصل اخیر قرار داشته است. این آمارها توصیفی جز فاجعه ندارد و زیان اصلی این کاهش حجم معاملات را قطعا دیر یا زود صنایع تکمیلی متحمل خواهند شد. باید به شدت نگران این آمارها بود زیرا توقف معاملات به معنی توقف تولید است و این مطلب به کاهش بیشتر تقاضا یا تجمیع آن و رشد انفجاری قیمت‌ها منتهی خواهد شد اگرچه در وضعیت فعلی شرایط اندکی متفاوت است.

در هفته گذشته حجم عرضه‌ها در بورس کالا با ۴/ ۹ درصد رشد روبه‌رو شد و به رقمی بیش از ۷۹ هزار تن رسید که بیشترین حد از اواخر اسفندماه سال گذشته تاکنون بوده است. این در حالی بود که معاملات نسبتا گسترده‌ای برای داد و ستد سلف – مچینگ یا نقدی – مچینگ درج شد یعنی رقم عرضه‌ها حتی بالاتر از این ارقام بوده است. البته در شرایطی که چند هفته حجم معاملات در بورس کالا تعریفی ندارد، تجمیع و سپس افزایش عرضه‌ها در بورس کالا منطقی است و این داده نشان می‌دهد که حال و روز بازارهای صادراتی هم تعریف چندانی ندارد. این روند یعنی ضعف معاملات باز هم ادامه یابد با مازاد عرضه و دردسرهای جانبی آن همراه خواهیم شد.

در هفته گذشته حجم عرضه‌ها کمترین سطوح از هفته‌های ابتدایی و نیمه‌تعطیل سال ۹۶ تاکنون را تجربه کرد که یک سیگنال منفی مضاعف به شمار می‌رود. در هفته گذشته کاهش ۳۰ درصدی حجم تقاضا در بورس کالا را شاهد بودیم که موجب شد این نرخ به بیش از ۴۲ هزار تن برسد.

در هفته گذشته باز هم حجم تقاضا به نسبت عرضه‌ها به کمتر از یک رسید یعنی میزان تقاضا کمتر از عرضه‌ها بود اگرچه این پدیده در بازار پلیمرها نادر است ولی دو هفته پیاپی این رخداد تجربه می‌شود. در هفته گذشته در برابر هر تن عرضه ۵۳/ ۰ تن تقاضا درج شده که در کمترین سطوح از اواخر سال ۹۵ تاکنون است. در هفته گذشته ۴/ ۳۹ درصد از عرضه‌های پلیمرها در بورس کالا مورد معامله قرار گرفته که باز هم در کمترین سطح از اواخر سال ۹۵ تاکنون است.

آمارهای فوق به خوبی ابعاد مشکل را نشان می‌دهد که البته از همه بیشتر دامن صنایع تکمیلی را خواهد گرفت. به‌صورت دقیق‌تر در شرایطی که حجم معاملات در بورس کالا به هر دلیل کاهش یابد تزریق کالا از بورس و صنایع بزرگ به بازار و صنایع تکمیلی با وقفه صورت خواهد گرفت که در نهایت دو احتمال را مطرح می‌کند:

- یا بازار نگران کاهش قیمت‌هاست و تمام تلاش خود را به کار می‌گیرد تا از زیان احتمالی فاصله گرفته و خرید را تنها به قدر ضرورت انجام می‌دهد. این رویکرد البته از سمت واسطه‌ها و تجار رهگیری خواهد شد و تولیدکنندگان واقعی که دستی بر تجارت ندارند نه امکان، نه جذابیت و نه توانمندی این باز‌ی‌ها را نخواهند داشت. البته واسطه‌ها از امکان تعویق تقاضا یعنی موکول‌کردن خرید خود به آینده برخوردار هستند و این رویکرد نشان می‌دهد که چشم‌انداز مثبتی پیش روی بازار ترسیم نشده است.  

- یا تقاضای واقعی برای خرید محصولات نهایی یا سفارش تولید در صنایع تکمیلی به قدری پایین است که واحد تولیدی نه نیازی به مواد اولیه جدید داشته و نه از نقدینگی کافی و برنامه تولید برای مصرف آنها برخوردار است بنابراین راهی جز‌ عقب‌نشینی از خرید نخواهد داشت.البته این احتمال وجود دارد که هر دو رخداد محتمل باشد یعنی هم چشم‌انداز افت قیمت‌ها به قدری خطرناک جلوه کند که واسطه‌ها و حتی برخی از تولیدکنندگان جرات خرید نداشته باشند و هم میزان مصرف واقعی مواد اولیه به قدری کاهش یابد که خرید از بورس نه توجیه و نه امکان داشته باشد. این در حالی است که ضعف نقدینگی هم یکی از معضلات اصلی در بازار بوده و این مشکل به این زودی‌ها حل نشده و حتی وخیم‌تر نیز خواهد شد. این دوگانه یعنی ضعف فعلی تقاضای واقعی در شرایط حال و چشم‌انداز عدم رشد قیمت‌ها و تعویق تقاضا یکی از خطرناک‌ترین چهره‌هایی است که در نهایت بازارها می‌توانند با آن روبه رو شوند. البته به احتمال قوی در هفته جاری شرایط بهبود می‌یابد زیرا داده‌های وخیم پیشین حداقل در فاز روانی آن به سمت تعدیل حرکت کرده است. قیمت دلار آزاد شاید با تکانه‌های افزایشی همراه شود و این سیگنال برای تحریک خریداران و همچنین تحریک قیمت‌ها در بازار داخلی کافی است. جو روانی کاهش نرخ نیز همچون گذشته چندان گسترده خودنمایی نخواهد کرد بنابراین احتمال خرید از بورس کالا تقویت خواهد شد. نوسان قیمت دلار آزاد هم شاید محرکی برای تقویت صادرات باشد ولی وضعیت بازار در کشورهای همسایه از یک رکود نسبی حکایت دارد. از سوی دیگر رشد ارزش لیر ترکیه در روزهای اخیر می‌تواند سرعت‌گیر مهمی برای صادرکنندگان ترکیه‌ای به شمار رود که شاید فضا برای صادرات محصولات ایرانی را در بازارهای همسایه تقویت کند.  البته باید در اواخر این گزارش به یک انتقاد جدی هم پرداخت و آن عقب‌نشینی خریداران در هفته گذشته بود آن هم در شرایطی که برخی از گریدهای جذاب نیز با کف قیمتی یا بدون رقابت جدی مورد معامله قرار گرفتند. هیچ بعید نیست که برای هفته جاری حجم تقاضا باز هم افزایش یابد و این یعنی چهره بازار هم عوض می‌شود. البته از هم‌اکنون نمی‌توان اظهارنظر قاطعی داشت زیرا ضعف تقاضای واقعی چیزی نیست که نوسان قیمت دلار آزاد یا خوش‌بینی و بدبینی به اوضاع سیاسی تغییرش دهد بنابراین برای تحلیل اوضاع اول باید پذیرفت که رکود رخدادی واقعی است و عبور از رکود زمان‌بر و انرژی‌بر است و سپس امید داشت بازار مسیر خود را به مرور زمان تغییر دهد.

منبع: دنیای اقتصاد