این هفته شاید دوره پیچیده و عجیبی در فرآیند معاملات در بازار آزاد محصولات پتروشیمی باشد زیرا قیمت‌ها به سطوحی رسیده که شاید تاکنون هیچ‌گاه تجربه نشده بود؛ اگرچه حجم معاملات نیز به نسبت کاهش یافته است. این در حالی بود که بهای برخی از گریدهای خاص پلیمری همچون گریدهای پلی‌اتیلن ترفتالات بطری در دو روز اخیر سر به فلک کشیده البته گریدهای سنگین اکستروژن نیز همین وضعیت را تجربه می‌کنند.

 این شرایط در بازار آزاد طبیعی نیست حتی اگر به نام رشد قیمت دلار توجیه شود. حجم عرضه‌ها در چند هفته اخیر در بورس کالا بالاست و همچنین در کنار افزایش جدی تقاضا در هفته‌های اخیر، شاهد معاملات پرحجم و گسترده‌ای بودیم. این به آن معناست که باید حجم تولید در صنایع تکمیلی افزایش یافته و یا حجم صادرات جهش عجیبی داشته باشد که هیچ‌کدام ازاین موارد را مشاهده نمی‌کنیم. سخت‌گیریَ‌های صادراتی در مسیر صادرات پلیمرها از بستر بازار آزاد جدی است اگرچه برخی انحراف‌های جزئی را هم در بر دارد. از سوی دیگر حجم صادرات برخی از محصولات همچون پریفرم افزایش یافته و نمی‌توان از تاثیر آن در بازار مخصوصا برای گریدهای پت بطری و موارد مشابه غافل بود.

 تجمیع تمامی این موارد به معنی آن است که موجودی انبارها برای بسیاری از مواد اولیه بسیار بالاست و واسطه‌گری است که دلیل اصلی رشد نرخ و فاصله قیمتی بین بورس و بازار بوده است. همین نکته یعنی کانالیزه بودن مسیر واسطه‌گری بین بورس و بازار و تعیین تکلیف اصلی قیمت‌ها توسط چند فرد خاص هم به سودهای کلان و فوق نجومی منجر شده و هم قیمت مواد اولیه در بازار را برای مصرف‌کننده واقعی افزایش داده است. البته رشد قیمت دلار و صادرات محصولات نهایی تاکنون توجیه‌کننده رفتار واسطه‌گری در بازار بوده یعنی با ارائه رشد نرخ مثلا پریفرم در بازارهای منطقه، سایر گریدهای پلیمری نیز با رشد قیمت‌های پیشنهادی همراه شده‌اند که خروجی آن تاکنون التهاب جدی در بازار بوده است.

تجربه نشان داده این شرایط استمرار چندانی نخواهد داشت آن هم در وضعیتی که تمامی اطلاعات معاملات مواد اولیه در بورس کالا وجود داشته و حتی شائبه کدفروشی و یا اجاره کد نیز به شیوه‌های مختلف قابل رهگیری است. این وضعیت عمومی اگر مورد پیگیری نهادهای نظارتی قرار بگیرد به سادگی موجودی مواد اولیه را ارائه خواهد کرد و تنها به ورود نهادهای نظارتی نیاز دارد. بررسی‌های «دنیای اقتصاد» نشان می‌دهد تمامی آمارهای معاملاتی وجود داشته ولی افشای آن نیازمند نظر دادستانی است. اگر همان‌گونه که در جریان واردات خودرو و یا ارائه ارز مبادله‌ای شفاف‌سازی صورت گرفت، در مورد خرید از بورس کالا نیز همین شفافیت ایجاد شود چه رانت‌هایی که کشف نخواهد شد. ساده‌ترین برآوردها از ارقامی نجومی برای رانت بازار پلیمرها حکایت دارد؛ اگرچه بورس کالا به دلیل دستورالعمل‌های قانونی خود اجازه افشای اطلاعات را ندارد مگر آن‌که دادستانی ورود کند.  اختلاف قیمتی بین بورس و بازار جدی است و همین تفاوت نرخ به ذات خود جذابیت نامحدودی را برای واسطه‌گری ایجاد می‌کند که رهگیری آن قطعا برای نهادهای نظارتی به شدت جذاب است. به‌عنوان یک کلید واژه بهتر است نهادهای نظارتی همچون تعزیراتسری به انبارهای حاشیه تهران در منطقه شورآباد بزنند و موجودی انبارهای موجود در آن منطقه خود گویای همه چیز خواهد بود.

منبع: دنیای اقتصاد