توجه به تهدیدات موجود و مرتفع‌کردن آنها می‌تواند شتاب رشد این بازار را تقویت کند. حجم معامله محصولات پتروشیمی در بورس کالا از ابتدای امسال تا هفته منتهی به ۲۵ اسفند ماه رقمی نزدیک به ۳ میلیون و ۹۲۷ هزار تن بود که در مقایسه با مدت مشابه سال قبل از رشدی ۱۰ درصدی برخوردار شده است.

همین داده نشان‌دهنده بهبود بازار محصولات پتروشیمی در یک سال اخیر بوده، اگرچه اضافه شدن تولیدکنندگان و عرضه‌کنندگان بیشتر به معاملات بورس کالا نیز در افزایش حجم معاملات موثر بوده است. از سوی دیگر افزایش تقاضا در صنایع تکمیلی مصرف‌کننده محصولات پتروشیمی و میل بیشتر به عرضه و معامله در بورس کالا را می‌توان از دلایل این وضعیت مثبت در بازار به‌شمار آورد. به‌صورت دقیق‌تر در سال گذشته شاهد داد و ستد ۲ میلیون و ۸۱۶ هزار تن از انواع پلیمرها در بورس کالا به‌عنوان مهم‌ترین‌ ماده اولیه مصرفی در صنایع تکمیلی بودیم که به نسبت مدت مشابه سال قبل از آن از رشدی ۸ درصدی برخوردار بوده است.  در همین زمان یک میلیون و ۱۱۰ هزار تن از انواع محصولات شیمیایی در بورس مورد معامله قرار گرفت که از رشدی ۱۵ درصدی برخوردار شده است. این در حالی است که ارزش معاملات در بازار محصولات شیمیایی ۵۸ درصد و بازار پلیمرها با ۲۷درصد رشدرو‌به‌رو بوده است.

رونق صنایع پایین‌دستی رمز تقویت معاملات

ذات رشد حجم معامله پلیمرها و محصولات شیمیایی در بورس کالا در سال‌های اخیر نشان‌دهنده رشد مصرف در صنایع تکمیلی و پایین‌دستی است که نشانه بسیار مهم و جذابی برای حمایت از تولید داخل به‌شمار می‌رود. این رشد در شرایطی محقق شد که ریسک‌های مهمی در بازارهای جهانی و حتی بازار داخلی به‌وجود آمده بود ولی در نهایت جذاب‌ترین سال در تاریخچه صنعتپتروشیمی کشورمان به ثبت رسید. برای بررسی دقیق‌تر این اوضاع باید ریسک‌ها، سپس موفقیت‌های این بازار را مورد بررسی قرار داد. بزرگ‌ترین ریسک بازار در سال گذشته نوسان قیمت دلار بود که بر نرخ‌های پایه در بورس کالا نقش‌آفرینی مستقیمی داشت. این شرایط حتی موجب شد تا یکی از بالاترین قیمت‌ها در تاریخچه بازار محصولات پتروشیمی نیز به ثبت برسد و البته با عقب‌نشینی خریداران و حتی خرید به میزان ضرورت و نه به اندازه نیاز رو به رو شدیم. این شرایط به وضوح در حجم معاملات هفته‌های قبل خودنمایی کرد ولی در روزهای پایانی سال؛ گویی این عقب‌افتادگی تا حدودی جبران شد؛ رخدادی که البته می‌تواند با ترس از رشد بیشتر قیمت‌ها نیز عجین شده باشد. همین رخداد یعنی تاثیرگذاری واقعی قیمت دلار بر حجم معاملات محصولات پتروشیمی در بورس کالا نیاز به موشکافی دقیق‌تری دارد، زیرا به‌رغم سقف‌شکنی‌های قیمتی، متوسط حجم معاملات با تغییرات چندانی همراه نشد و باز‌هم معاملات نسبتا متعادل و البته جذابی در این بازار به ثبت رسید.

تردیدی نیست که رشد قیمت‌ها در هر بازاری می‌تواند به تضعیف تقاضای موثر منجر شود ولی این شرایط را باید در مقایسه با بازارهای رقیب و کالاهای مشابه مورد‌توجه قرار داد. در زمانی که قیمت دلار افزایش یافت تقریبا تمامی محصولات پتروشیمی در بورس کالا با یک روند عمومی رشد نرخ را تجربه کردند و چون تمامی عرضه‌ها در یک بازار مشخص و منسجم مورد معامله و قیمت‌گذاری قرار می‌گیرند، تغییر چندانی را شاهد نیستیم. این شرایط که یکی از منافع معاملات منسجم در بورس کالاست موجب شد تا تمامی بخش‌ها در بازار از یک مسیر تبعیت کرده و هیچ بازار مشابهی نتواند از این وضعیت به سود خود بهره ببرد. این در حالی است که با رشد قیمت دلار، بهای مصنوعات وارداتی نیز به همان نسبت افزایش می‌یابد که موجب خواهد شد تا تفاوتی از این لحاظ بین محصولات نهایی وارداتی و حتی قاچاق با اجناس تولید داخل ایجاد نشود مگر سایر پارامترها در هزینه تولید. از طرف دیگر با رشد قیمت تمام‌شده یک کالا جذابیت خرید محصول نهایی هم کاهش می‌یابد که برای تولیدکننده داخلی خود به معنی یک نگرانی است، اگرچه این شرایط برای اجناس خارجی هم محتمل است.  با توجه به تمامی این موارد می‌توان گفت که تهدید رشد قیمت دلار اگرچه منافع چندانی برای صنایع مصرف‌کننده مواد اولیه پتروشیمی به همراه نخواهد داشت ولی واقعیت‌های بازار نشان می‌دهد که داد و ستدها در این بازار توانست از این ریسک مهم عبور کرده و با رشد نسبی حجم معاملات و وجود روند افزایشی حجم داد‌و‌ستد هفتگی در ماه‌های اخیر شرایط بهتری را در این بازار ترسیم کند.

ضرورت‌های بازبینی فرمول قیمتی

با توجه به این شرایط و البته الزام بازار به پذیرش نرخ‌های فعلی در بازار ارز و شفافیت بیشتر قیمت دلار در تعیین نرخ‌های پایه جدید، احتمالا در روزهای ابتدایی سال ۹۷ شاهد عقب‌نشینی نسبی حجم معاملات در بورس کالا خواهیم بود ولی این نرخ‌ها نیز در نهایت مورد پذیرش بازار قرار خواهد گرفت و همین نکته به معنی تداوم افزایش حجم معاملات در بورس کالا خواهد بود. حال در شرایطی که بازار خود را برای بهبود بیشتر و تقویت حجم تولید در صنایع مصرف‌کننده پلیمرها آماده کرده، حمایت‌های بدنه تصمیم‌سازی دولت می‌تواند این روند رو به رشد را تسهیل کرده و به حمایت بیشتر از صنعت داخلی منجر شود. رخدادی که باید مسیر آن را از طریق حجم عرضه‌ پلیمرها و محصولات شیمیایی در بورس کالا جست‌وجو کرد، البته پذیرش اعمال تخفیف از سوی عرضه‌کنندگان اصلی یا حتی بازبینی فرمول قیمتی را می‌توان مدنظر قرار داد. این در حالی است که با فرض رشد حجم تولید داخلی و محدودیت‌های نسبی در بازارهای صادراتی و مخصوصا هزینه‌های بازگشت منابع ارزی، جذابیت‌های فروش در بازار داخلی را تقویت خواهد کرد که همین رویکرد منافع بخش اعظم فعالان در این عرصه را تامین می‌کند که یکی از آنها حمایت ازاشتغال است.

ریسک بعدی در بازار محصولات پتروشیمی را باید نوسان قیمت‌های جهانی دانست؛ آن هم در شرایطی که بهای نفت خام و مواد اولیه صنعت پتروشیمی هم بالاست و هم به یک ثبات نسبی دست یافته و همین شرایط به معنی تداوم قیمت‌های بالای فعلی خواهد بود. البته خبرهایی پراکنده از احتمال رشد قیمت نفت خام به گوش می‌رسد. ولی واقعیت‌ آن است که تکانه‌های رشدقیمت نفت تنها عاملی برای عدم کاهش نرخ در بازار محصولات پتروشیمی است و واقعیت‌های عرضه و تقاضای بین‌المللی است که قیمت‌ها را در نهایت تعیین می‌کند. با توجه به وجود بازار جذاب داخلی و البته تهدید‌های پیش‌رو درخصوص برخی محدودیت‌های احتمالی و فراز و فرود قیمت‌های جهانی و البته بازار رو به رشد داخلی، بهترین شرایط و شاید قوی‌ترین استراتژی تقویت بازار داخلی خواهد بود که حمایت واحدهای بزرگ پتروشیمی در روزهای سخت سال از این قبیل واحدهای صنعتی پراکنده، به حفظ این بازار و گسترش آن در میان مدت منتهی خواهد شد که می‌تواند بازار مصرفی دائمی و امن را برای این صنعت به همراه داشته باشد. هم‌اکنون ابزارهای معاملاتی متنوعی همچون کشف پرمیوم، معاملات گواهی سپرده کالایی با رویکرد خرده فروشی و همچنین قراردادهای طولانی‌مدت در بورس کالا فراهم است که می‌تواند بسیاری از نگرانی‌ها از این بازارها را مرتفع سازد.

منبع: دنیای اقتصاد